Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam, hoạt động kiểm tra nội bộ (KTNB) tại các trường trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng quản lý giáo dục. Huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, với quy mô 18 trường THCS và hơn 10.000 học sinh, là một địa bàn điển hình cho việc khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động KTNB nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng tổ chức KTNB tại các trường THCS trên địa bàn huyện, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này trong giai đoạn 2020-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý tại các cơ sở giáo dục phổ thông. Qua đó, nghiên cứu cũng nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ thống giáo dục THCS, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết kiểm tra nội bộ trong tổ chức giáo dục. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của kiểm tra như một chức năng quan trọng trong quá trình quản lý, giúp đánh giá, điều chỉnh và nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục. Lý thuyết kiểm tra nội bộ tập trung vào các khái niệm như kiểm tra khái quát, kiểm tra chi tiết, kiểm tra toàn diện và kiểm tra chuyên đề, đồng thời làm rõ các nguyên tắc tổ chức hoạt động KTNB như tính pháp chế, khách quan, hiệu quả và công khai. Các khái niệm chính bao gồm: kiểm tra nội bộ, tổ chức hoạt động kiểm tra, chức năng kiểm tra, nguyên tắc kiểm tra nội bộ và vai trò của hiệu trưởng trong tổ chức KTNB. Ngoài ra, nghiên cứu còn tham khảo các văn bản pháp luật như Nghị định 42/2013/NĐ-CP và Thông tư 39/2013/TT-BGDĐT để làm cơ sở pháp lý cho việc tổ chức và thực hiện KTNB trong các trường THCS.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả áp dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại và hệ thống hóa các lý thuyết liên quan đến KTNB và quản lý giáo dục. Về thực tiễn, nghiên cứu tiến hành khảo sát thực trạng tổ chức KTNB tại 18 trường THCS huyện Cẩm Giàng trong giai đoạn 2020-2023. Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên tham gia hoạt động KTNB, với tổng số hơn 400 giáo viên và 37 cán bộ quản lý. Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm quan sát, điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn sâu. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu định lượng, kết hợp với phân tích nội dung các ý kiến thu thập được nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2022 đến tháng 6/2023, bao gồm các giai đoạn chuẩn bị, thu thập dữ liệu, phân tích và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức KTNB còn nhiều hạn chế: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên nhận định hoạt động KTNB chưa được tổ chức một cách đồng đều và hiệu quả tại các trường THCS huyện Cẩm Giàng. Việc lập kế hoạch kiểm tra chưa sát với thực tế, nội dung kiểm tra còn mang tính hình thức, chưa tập trung vào các nội dung đổi mới giáo dục.

  2. Nhận thức về vai trò KTNB chưa đầy đủ: Chỉ khoảng 58% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của KTNB trong đổi mới giáo dục. Một số trường hợp còn trông chờ vào các cơ quan quản lý cấp trên, chưa phát huy được vai trò chủ động của hiệu trưởng và ban KTNB.

  3. Nguồn lực và cơ sở vật chất hỗ trợ KTNB còn hạn chế: Mặc dù 100% trường THCS trên địa bàn đạt chuẩn quốc gia, nhưng chỉ khoảng 70% trường có trang thiết bị phục vụ kiểm tra nội bộ đầy đủ và hiện đại. Kinh phí dành cho hoạt động KTNB còn thấp, chưa có chế độ bồi dưỡng thỏa đáng cho các thành viên ban KTNB.

  4. Hiệu quả KTNB chưa cao: Kết quả kiểm tra và xử lý sau kiểm tra chưa được thực hiện triệt để, chỉ khoảng 40% các hạn chế được khắc phục kịp thời. Việc đánh giá và tư vấn chưa tạo được động lực thúc đẩy cải tiến chất lượng giáo dục một cách rõ rệt.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của KTNB, thiếu sự đầu tư về nguồn lực và cơ sở vật chất, cũng như chưa có cơ chế quản lý và chỉ đạo chặt chẽ từ phía hiệu trưởng. So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý giáo dục, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương khác, nơi mà hoạt động KTNB vẫn còn mang tính hình thức và chưa phát huy hết tiềm năng. Việc tổ chức KTNB chưa gắn kết chặt chẽ với các nhiệm vụ đổi mới giáo dục dẫn đến hiệu quả thấp, ảnh hưởng đến chất lượng quản lý và giảng dạy. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức về KTNB, biểu đồ tròn phân bố nguồn lực và bảng tổng hợp kết quả xử lý sau kiểm tra để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng nhận thức và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về vai trò, chức năng và kỹ năng tổ chức KTNB nhằm nâng cao nhận thức và năng lực thực hiện. Mục tiêu đạt 90% cán bộ tham gia được đào tạo trong vòng 12 tháng, do Phòng Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch KTNB sát thực tế, khoa học: Hiệu trưởng cần chủ động xây dựng kế hoạch kiểm tra nội bộ hàng năm, đảm bảo bao phủ toàn diện các hoạt động giáo dục và quản lý, đồng thời linh hoạt điều chỉnh theo tình hình thực tế. Thời gian thực hiện trong quý đầu năm học, có sự tham gia của ban KTNB và các tổ chuyên môn.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ KTNB: Huy động nguồn lực từ ngân sách địa phương và xã hội hóa để mua sắm thiết bị hiện đại, hỗ trợ công tác kiểm tra, giám sát và lưu trữ hồ sơ. Mục tiêu đạt tối thiểu 80% trường có trang thiết bị đầy đủ trong 2 năm tới, do UBND huyện phối hợp với Phòng GD-ĐT thực hiện.

  4. Xây dựng cơ chế đánh giá, xử lý kết quả kiểm tra hiệu quả: Thiết lập quy trình xử lý nghiêm túc các kết quả kiểm tra, đảm bảo các hạn chế được khắc phục kịp thời và có biện pháp khen thưởng, động viên phù hợp. Thời gian áp dụng ngay từ năm học tiếp theo, do hiệu trưởng và ban KTNB chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về tổ chức và quản lý hoạt động KTNB, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý tại các cơ sở giáo dục.

  2. Hiệu trưởng và ban kiểm tra nội bộ các trường THCS: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng kế hoạch, tổ chức và chỉ đạo hoạt động KTNB phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  3. Giáo viên và nhân viên tham gia công tác kiểm tra: Nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện kiểm tra nội bộ, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và quản lý.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục và đổi mới công tác kiểm tra trong nhà trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm tra nội bộ khác gì so với thanh tra giáo dục?
    Kiểm tra nội bộ là hoạt động quản lý của hiệu trưởng trong phạm vi nhà trường, mang tính hành chính và hỗ trợ, còn thanh tra giáo dục là hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước, có tính pháp lý cao và xử lý nghiêm minh các vi phạm.

  2. Tại sao hoạt động kiểm tra nội bộ lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    KTNB giúp đánh giá thực trạng, phát hiện hạn chế và đề xuất giải pháp kịp thời, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện.

  3. Những khó khăn chính khi tổ chức KTNB tại các trường THCS là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đầy đủ về vai trò KTNB, thiếu nguồn lực và trang thiết bị, công tác xử lý kết quả kiểm tra chưa triệt để và chưa có cơ chế động viên phù hợp.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động KTNB?
    Cần tăng cường đào tạo, xây dựng kế hoạch khoa học, đầu tư trang thiết bị, đồng thời thiết lập quy trình xử lý kết quả kiểm tra nghiêm túc và có cơ chế khen thưởng, động viên.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong tổ chức KTNB?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm cao nhất trong việc tổ chức, chỉ đạo và đánh giá hoạt động KTNB tại trường, phối hợp với ban KTNB và các tổ chức, cá nhân liên quan.

Kết luận

  • Tổ chức hoạt động kiểm tra nội bộ tại các trường THCS huyện Cẩm Giàng có vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục và đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.
  • Thực trạng KTNB còn nhiều hạn chế về nhận thức, nguồn lực và hiệu quả thực hiện, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục tại địa phương.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp thiết thực như bồi dưỡng đội ngũ, xây dựng kế hoạch khoa học, đầu tư trang thiết bị và hoàn thiện cơ chế xử lý kết quả kiểm tra.
  • Các giải pháp này cần được triển khai đồng bộ trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao hiệu quả hoạt động KTNB tại các trường THCS.
  • Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và các bên liên quan tích cực áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm góp phần phát triển sự nghiệp giáo dục huyện Cẩm Giàng và các địa phương tương tự.