Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết 29 của Đảng, việc nâng cao chất lượng dạy học các môn học phổ thông trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Môn Lịch sử - Địa lí giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành kiến thức khoa học, phát triển năng lực và phẩm chất học sinh trung học cơ sở (THCS). Thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum, với dân số khoảng 205.762 người và mật độ dân số 475 người/km², là địa phương có nhiều khó khăn về kinh tế - xã hội so với mặt bằng chung cả nước. Tại đây, công tác quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí ở các trường THCS còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Kon Tum trong giai đoạn 2019-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp cho giai đoạn 2022-2026. Nghiên cứu tập trung vào 19 trường THCS với đối tượng khảo sát gồm 20 cán bộ quản lý và 70 giáo viên dạy môn Lịch sử - Địa lí. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp quản lý giáo dục và nhà trường trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực học sinh, góp phần phát triển giáo dục địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý đến các đối tượng trong hệ thống giáo dục nhằm đạt được mục tiêu chung. Quản lý có nhiều cấp độ từ vĩ mô đến vi mô, trong đó quản lý nhà trường là cấp vi mô quan trọng.

  • Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học: Hoạt động dạy học là trung tâm của nhà trường, quản lý hoạt động dạy học bao gồm quản lý hoạt động dạy của giáo viên, học của học sinh, môi trường dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học, năng lực học sinh, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 19 trường THCS tại thành phố Kon Tum, khảo sát 20 cán bộ quản lý và 70 giáo viên dạy môn Lịch sử - Địa lí qua bảng hỏi và quan sát sư phạm.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê toán học với các phép tính tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình và thang đo Likert 4 mức độ để đánh giá nhận thức, thực trạng và mức độ cần thiết, khả thi của các biện pháp quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Đánh giá thực trạng trong 3 năm (2019-2021), đề xuất và khảo nghiệm biện pháp cho giai đoạn 2022-2026.

Phương pháp chuyên gia được áp dụng để xây dựng và khảo nghiệm các biện pháp quản lý nhằm đảm bảo tính khả thi và cấp thiết.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của môn Lịch sử - Địa lí: 64,6% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá môn học là rất quan trọng, không có ý kiến cho rằng môn học không quan trọng, thể hiện nhận thức đúng đắn về vai trò của môn học.

  2. Thực trạng mục tiêu dạy học: Trên 50% ý kiến đánh giá các mục tiêu như hình thành năng lực lịch sử và địa lí, phát triển phẩm chất, vận dụng kiến thức vào thực tế được thực hiện tốt. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 8,9% ý kiến cho rằng việc giúp học sinh sử dụng công cụ khoa học lịch sử, địa lí chỉ ở mức trung bình.

  3. Nội dung và phương pháp dạy học: 67,6% ý kiến đánh giá việc kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh là tốt; 63,3% đánh giá việc sử dụng phương tiện dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin đạt hiệu quả cao. Tuy nhiên, chỉ có 53,3% ý kiến cho rằng việc tạo điều kiện thảo luận nhóm và khuyến khích hợp tác học sinh được thực hiện tốt, cho thấy hoạt động nhóm còn hạn chế.

  4. Điều kiện kinh tế - xã hội và cơ sở vật chất: Thành phố Kon Tum đang phát triển kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, dịch vụ với giá trị sản xuất năm 2018 đạt khoảng 26.285 tỷ đồng, tăng 18,6% so với năm trước. Tuy nhiên, điều kiện vật chất, trang thiết bị dạy học còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học môn Lịch sử - Địa lí.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của môn Lịch sử - Địa lí là tích cực, phù hợp với quan điểm đổi mới giáo dục hiện nay. Việc thực hiện mục tiêu dạy học và đổi mới phương pháp đã có tiến bộ rõ rệt, đặc biệt trong ứng dụng công nghệ thông tin và kiểm tra đánh giá theo năng lực. Tuy nhiên, hoạt động thảo luận nhóm và hợp tác học sinh còn chưa được chú trọng đúng mức, có thể do hạn chế về kỹ năng tổ chức của giáo viên hoặc điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí tại Kon Tum còn gặp nhiều khó khăn do điều kiện kinh tế xã hội và nhận thức chưa đồng đều. Việc thiếu các biện pháp quản lý hiệu quả trong công tác chuẩn bị bài giảng, phân công giảng dạy và kiểm tra đánh giá cũng là nguyên nhân làm giảm chất lượng dạy học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ thực hiện các nội dung mục tiêu dạy học, biểu đồ tròn về nhận thức tầm quan trọng môn học, và bảng tổng hợp điểm trung bình các nội dung quản lý hoạt động dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học

    • Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học tích cực, ứng dụng công nghệ thông tin cho giáo viên môn Lịch sử - Địa lí.
    • Mục tiêu: 100% giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục thành phố Kon Tum.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý hoạt động dạy học hiệu quả

    • Hiệu trưởng các trường THCS cần xây dựng kế hoạch phân công giảng dạy, kiểm tra đánh giá và chuẩn bị bài giảng cụ thể, có công cụ theo dõi thực hiện.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ thực hiện kế hoạch lên trên 90% trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THCS.

  3. Phát triển môi trường học tập tích cực, khuyến khích thảo luận nhóm và hợp tác học sinh

    • Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ lịch sử - địa lí, tạo điều kiện cho học sinh thảo luận, trao đổi kiến thức.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ học sinh tham gia hoạt động nhóm lên 70% trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên bộ môn phối hợp với nhà trường.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học

    • Đầu tư bổ sung thiết bị dạy học hiện đại như máy chiếu, bản đồ, phần mềm học tập, thư viện tài liệu tham khảo.
    • Mục tiêu: 100% trường THCS có đủ thiết bị tối thiểu theo quy định trong vòng 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, UBND thành phố Kon Tum.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, phân bổ nguồn lực cho các trường THCS.

  2. Hiệu trưởng các trường THCS

    • Lợi ích: Áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử - Địa lí.
    • Use case: Tổ chức phân công giảng dạy, kiểm tra đánh giá và bồi dưỡng giáo viên.

  3. Giáo viên dạy môn Lịch sử - Địa lí

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phương pháp dạy học tích cực, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng tổ chức lớp học.
    • Use case: Áp dụng đổi mới phương pháp dạy học, tổ chức hoạt động nhóm, sử dụng công nghệ thông tin.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học, làm tài liệu nghiên cứu và học tập.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ liên quan đến quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý bao gồm quản lý hoạt động dạy của giáo viên, học của học sinh, môi trường dạy học và hoạt động kiểm tra đánh giá. Ví dụ, quản lý giờ dạy, phân công giảng dạy, kiểm tra kết quả học tập.

  2. Tại sao việc đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử - Địa lí lại quan trọng?
    Đổi mới phương pháp giúp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực toàn diện. Ví dụ, sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, học theo dự án.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí tại Kon Tum là gì?
    Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, nhận thức chưa đồng đều của giáo viên, thiếu biện pháp quản lý hiệu quả và điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực học sinh trong môn Lịch sử - Địa lí?
    Qua việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tổ chức hoạt động thực hành, thảo luận nhóm, sử dụng công nghệ thông tin và kiểm tra đánh giá theo năng lực.

  5. Ai là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí?
    Chủ yếu là hiệu trưởng nhà trường, cán bộ quản lý chuyên môn, giáo viên bộ môn và sự phối hợp của các tổ chức giáo dục khác.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí tại các trường THCS thành phố Kon Tum có nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng nhưng còn nhiều hạn chế trong thực hiện mục tiêu và phương pháp dạy học.
  • Việc đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin đã được chú trọng nhưng hoạt động thảo luận nhóm và hợp tác học sinh còn hạn chế.
  • Điều kiện kinh tế xã hội và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.
  • Các biện pháp quản lý cần tập trung vào bồi dưỡng giáo viên, xây dựng kế hoạch quản lý cụ thể, phát triển môi trường học tập tích cực và cải thiện trang thiết bị dạy học.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp khả thi cho giai đoạn 2022-2026, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục môn Lịch sử - Địa lí tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cấp quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các nhà quản lý, giáo viên và nhà nghiên cứu tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm phát triển giáo dục bền vững.