Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là chính sách quan trọng của Nhà nước nhằm bảo vệ quyền lợi người dân. Quỹ bảo hiểm là quỹ tài chính độc lập, hình thành từ nguồn đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động, tiền sinh lời từ đầu tư quỹ và hỗ trợ của Nhà nước. Tại thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, BHXH quản lý số lượng người tham gia và doanh nghiệp đa dạng với số thu – chi lớn, đòi hỏi công tác kế toán phải khoa học và hiệu quả để đảm bảo cân đối quỹ, tránh rủi ro vỡ quỹ, ảnh hưởng đến đời sống người dân và sự ổn định kinh tế xã hội.

Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại BHXH thành phố Quy Nhơn giai đoạn 2015-2018, chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao năng lực quản lý thu – chi, cung cấp thông tin kế toán chính xác, kịp thời. Việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại đơn vị sự nghiệp công lập như BHXH cấp huyện là yêu cầu cấp bách trong bối cảnh chuẩn mực kế toán công quốc tế tác động mạnh mẽ đến Việt Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn trong việc tăng cường hiệu quả quản lý tài chính, bảo vệ quyền lợi người tham gia bảo hiểm và hỗ trợ công tác quản lý của BHXH tỉnh Bình Định.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết tổ chức công tác kế toán: Nhấn mạnh việc tổ chức bộ máy kế toán khoa học, vận dụng các phương pháp kế toán để thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời, phục vụ quản lý và điều hành.
  • Mô hình hệ thống chứng từ kế toán: Tổ chức hệ thống chứng từ kế toán theo quy định của Bộ Tài chính, bao gồm chứng từ kế toán bắt buộc và chứng từ đặc thù ngành BHXH, đảm bảo tính pháp lý và chính xác.
  • Khái niệm về hệ thống tài khoản kế toán: Hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC và bổ sung theo Thông tư số 102/2018/TT-BTC, phục vụ hạch toán đầy đủ các nghiệp vụ kinh tế tài chính.
  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Ba hình thức tổ chức kế toán gồm tập trung, phân tán và kết hợp, phù hợp với quy mô, đặc điểm hoạt động của đơn vị.
  • Khái niệm về kiểm tra kế toán và kiểm kê tài sản: Đảm bảo tính trung thực, chính xác của số liệu kế toán, kiểm soát việc chấp hành các quy định pháp luật và quản lý tài sản.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các văn bản pháp luật, tài liệu, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính của BHXH thành phố Quy Nhơn giai đoạn 2015-2018, các ấn phẩm chuyên ngành và tài liệu liên quan.
  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn chuyên sâu Ban giám đốc, cán bộ kế toán và các bộ phận liên quan tại BHXH thành phố Quy Nhơn, với cỡ mẫu 140 người tham gia khảo sát.
  • Phương pháp phân tích: Tổng hợp, so sánh, đối chiếu số liệu kế toán, đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán, phân tích ưu nhược điểm và nguyên nhân tồn tại.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2015 đến 2018, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn hoạt động của BHXH thành phố Quy Nhơn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức chứng từ kế toán: BHXH thành phố Quy Nhơn đã áp dụng hệ thống chứng từ kế toán theo quy định của Bộ Tài chính, bao gồm 30 chứng từ đặc thù ngành BHXH. Tuy nhiên, việc luân chuyển và lưu trữ chứng từ còn chậm trễ, chưa khoa học, ảnh hưởng đến tính kịp thời và chính xác của thông tin kế toán.

  2. Hệ thống tài khoản kế toán: Đơn vị sử dụng hệ thống tài khoản theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC và bổ sung 15 tài khoản theo Thông tư số 102/2018/TT-BTC. Việc mã hóa tài khoản chi tiết chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc tổng hợp và phân tích số liệu. Tỷ lệ sai sót trong hạch toán chiếm khoảng 8% trong tổng số nghiệp vụ phát sinh.

  3. Chế độ sổ sách kế toán: BHXH thành phố Quy Nhơn đã thực hiện ghi sổ kế toán đầy đủ theo quy định, tuy nhiên, việc khóa sổ và kiểm tra sổ sách chưa được thực hiện nghiêm ngặt, dẫn đến tồn tại số liệu chưa được cập nhật kịp thời, ảnh hưởng đến báo cáo tài chính. Tỷ lệ báo cáo trễ hạn chiếm khoảng 12% trong giai đoạn nghiên cứu.

  4. Báo cáo tài chính và báo cáo quản trị: Báo cáo tài chính được lập theo mẫu quy định, nhưng thiếu phân tích sâu về hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí. Báo cáo quản trị chưa được tổ chức đầy đủ, chưa đáp ứng nhu cầu quản lý nội bộ. Khoảng 30% cán bộ quản lý phản ánh thiếu thông tin hỗ trợ ra quyết định.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin: Đơn vị đã triển khai phần mềm kế toán, tuy nhiên, việc cập nhật, bảo trì phần mềm và đào tạo nhân viên còn hạn chế, dẫn đến hiệu quả sử dụng chưa cao. Tỷ lệ lỗi phần mềm và sai sót nhập liệu chiếm khoảng 5%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do bộ máy kế toán chưa được tổ chức hợp lý, quy trình luân chuyển chứng từ và kiểm tra kế toán chưa chặt chẽ, nhân sự kế toán thiếu kỹ năng công nghệ thông tin và chưa được đào tạo bài bản. So với các nghiên cứu tại BHXH thành phố Đà Nẵng, BHXH thành phố Quy Nhơn có quy mô nhỏ hơn nhưng gặp nhiều khó khăn hơn trong việc áp dụng công nghệ và tổ chức bộ máy kế toán do đặc thù địa bàn và nguồn lực hạn chế.

Việc thiếu báo cáo quản trị chi tiết làm giảm khả năng phân tích, đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí, ảnh hưởng đến chất lượng quản lý tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ luân chuyển chứng từ, bảng phân tích sai sót hạch toán và biểu đồ tiến độ lập báo cáo tài chính để minh họa rõ hơn các vấn đề tồn tại.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý quỹ BHXH, BHYT, BHTN, đảm bảo quyền lợi người tham gia và sự phát triển bền vững của ngành.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình chứng từ kế toán: Xây dựng quy trình luân chuyển, kiểm tra và lưu trữ chứng từ khoa học, rút ngắn thời gian xử lý, đảm bảo tính chính xác và kịp thời. Thời gian thực hiện dự kiến 6 tháng, do Ban giám đốc BHXH thành phố Quy Nhơn chủ trì phối hợp với phòng kế toán.

  2. Cải tiến hệ thống tài khoản kế toán: Chuẩn hóa mã hóa tài khoản chi tiết, tăng cường đào tạo nhân viên về hạch toán và sử dụng phần mềm kế toán. Mục tiêu giảm sai sót hạch toán xuống dưới 3% trong vòng 1 năm, do phòng kế toán và bộ phận đào tạo thực hiện.

  3. Nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và quản trị: Tổ chức xây dựng báo cáo quản trị chi tiết, phân tích hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí, hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định chính xác. Thời gian triển khai 9 tháng, do phòng kế hoạch – tài chính phối hợp với Ban giám đốc.

  4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán, bảo trì hệ thống định kỳ, tổ chức đào tạo nâng cao kỹ năng CNTT cho cán bộ kế toán. Mục tiêu hoàn thiện trong 12 tháng, do Ban giám đốc phối hợp với phòng CNTT và phòng kế toán.

  5. Tổ chức bộ máy kế toán hợp lý: Xem xét áp dụng mô hình tổ chức kế toán vừa tập trung vừa phân tán phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của BHXH thành phố Quy Nhơn, đảm bảo phân công rõ ràng, nâng cao hiệu quả quản lý. Thời gian thực hiện 6 tháng, do Ban giám đốc và phòng nhân sự phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Nghiên cứu giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp tổ chức công tác kế toán, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính quỹ bảo hiểm.

  2. Nhân viên kế toán đơn vị sự nghiệp công lập: Áp dụng các kiến thức về chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo kế toán để cải thiện quy trình làm việc, nâng cao chất lượng thông tin kế toán.

  3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và bảo hiểm xã hội: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán tại các đơn vị BHXH cấp huyện, thành phố.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán tại BHXH thành phố Quy Nhơn cần được hoàn thiện?
    Công tác kế toán hiện còn tồn tại hạn chế như quy trình chứng từ chưa khoa học, sai sót hạch toán khoảng 8%, báo cáo tài chính trễ hạn 12%, ảnh hưởng đến quản lý quỹ bảo hiểm và cung cấp thông tin cho người dân.

  2. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính, thu thập dữ liệu sơ cấp qua phỏng vấn 140 cán bộ và dữ liệu thứ cấp từ sổ sách, báo cáo tài chính giai đoạn 2015-2018, phân tích tổng hợp để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  3. Các giải pháp chính để hoàn thiện công tác kế toán là gì?
    Bao gồm hoàn thiện quy trình chứng từ, chuẩn hóa hệ thống tài khoản, nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và quản trị, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và tổ chức bộ máy kế toán hợp lý.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin hiện tại tại BHXH thành phố Quy Nhơn ra sao?
    Đơn vị đã triển khai phần mềm kế toán nhưng còn hạn chế về cập nhật, bảo trì và đào tạo nhân viên, dẫn đến tỷ lệ lỗi phần mềm và sai sót nhập liệu khoảng 5%.

  5. Lợi ích của việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán đối với người dân?
    Giúp đảm bảo cân đối quỹ bảo hiểm, chi trả đúng chế độ, kịp thời, minh bạch thông tin tài chính, từ đó nâng cao niềm tin và quyền lợi của người tham gia bảo hiểm xã hội.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại BHXH thành phố Quy Nhơn giai đoạn 2015-2018.
  • Phát hiện các hạn chế về quy trình chứng từ, hệ thống tài khoản, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán, nâng cao hiệu quả quản lý quỹ BHXH, BHYT, BHTN.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho các đơn vị sự nghiệp công lập và cơ quan quản lý nhà nước.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng công nghệ mới trong công tác kế toán.

Hành động tiếp theo là tổ chức hội thảo triển khai các giải pháp và đào tạo cán bộ kế toán nhằm nâng cao năng lực thực hiện công tác kế toán tại BHXH thành phố Quy Nhơn.