I. Tổng quan về quản lý chi ngân sách nhà nước tại Bắc Trà My
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong hệ thống tài chính quốc gia. Nó đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động của Nhà nước, điều tiết kinh tế vĩ mô và thực hiện các mục tiêu chiến lược quốc gia. Quản lý chi NSNN hiệu quả giúp NSNN phát huy vai trò chủ đạo, trở thành công cụ hữu hiệu để đạt được các mục tiêu đã đề ra. Trong bối cảnh kinh tế thị trường, khi nguồn ngân sách dồi dào, Chính phủ sử dụng nó như một công cụ linh hoạt để điều tiết tăng trưởng, lạm phát, thất nghiệp, giảm chênh lệch vùng miền, xóa đói giảm nghèo và giải quyết các vấn đề toàn cầu hóa. Hiệu quả của công tác quản lý chi NSNN thể hiện rõ vị trí và vai trò của chủ thể trong việc tác động vào nền kinh tế để đạt được mục tiêu của Nhà nước. NSNN đảm bảo kinh phí cho nhiều lĩnh vực, từ bộ máy nhà nước đến phát triển kinh tế, y tế, giáo dục, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng. Mỗi lĩnh vực có đặc thù riêng, đòi hỏi phương pháp quản lý chi khác nhau để đạt được mục tiêu quản lý.
1.1. Khái niệm và vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước
Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình lập kế hoạch, phân bổ, sử dụng và kiểm soát các khoản chi của NSNN nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế - xã hội đã đề ra. Vai trò của quản lý chi NSNN bao gồm: đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động của Nhà nước; điều tiết kinh tế vĩ mô; thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; giải quyết các vấn đề xã hội; đảm bảo quốc phòng, an ninh. Theo Đặng Văn Du và Bùi Tiến Hanh (2010), quản lý chi NSNN hiệu quả là yếu tố then chốt để NSNN phát huy vai trò chủ đạo trong nền kinh tế.
1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội huyện Bắc Trà My Quảng Nam
Bắc Trà My là một trong 61 huyện nghèo của cả nước theo Quyết định số 30a năm 2008 của Chính phủ. Mặc dù đã đạt được những thành tựu nhất định trong phát triển kinh tế - xã hội, huyện vẫn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Điều này đòi hỏi công tác quản lý chi ngân sách nhà nước huyện Bắc Trà My phải được thực hiện một cách hiệu quả, tiết kiệm, đảm bảo sử dụng nguồn vốn đúng mục đích, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo. Theo số liệu thống kê, tỷ lệ hộ nghèo của huyện vẫn còn ở mức cao so với bình quân chung của tỉnh Quảng Nam.
II. Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại Bắc Trà My
Trong giai đoạn 2012-2016, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Bắc Trà My đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế, bất cập cần được khắc phục. Hiệu quả sử dụng nguồn vốn chưa cao, đặc biệt là các chương trình, dự án. Công tác lập và chấp hành dự toán chưa có sự đổi mới, cải cách có tính hệ thống. Các đơn vị dự toán ngân sách còn gò bó vào chính sách, chế độ, tiêu chuẩn định mức, nhưng lại không bị ràng buộc về hiệu quả sử dụng ngân sách được giao.
2.1. Đánh giá công tác lập dự toán chi ngân sách cấp huyện
Công tác lập dự toán chi ngân sách nhà nước cấp huyện còn nhiều hạn chế. Dự toán chi thường được lập dựa trên số liệu của năm trước, ít có sự điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tế. Việc phân bổ ngân sách cho các đơn vị còn mang tính bình quân, chưa chú trọng đến hiệu quả sử dụng. Theo kết quả nghiên cứu, dự toán chi thường xuyên vượt quá so với thực tế, trong khi dự toán chi đầu tư lại thiếu hụt.
2.2. Thực hiện và kiểm soát chi ngân sách nhà nước tại huyện
Việc thực hiện dự toán chi ngân sách nhà nước còn chậm trễ, đặc biệt là các dự án đầu tư xây dựng cơ bản. Công tác kiểm soát chi chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng chi sai mục đích, lãng phí. Theo báo cáo của Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công còn thấp so với kế hoạch.
2.3. Quyết toán và thanh tra kiểm tra chi ngân sách nhà nước
Công tác quyết toán chi ngân sách nhà nước còn chậm, chưa đảm bảo tính chính xác, đầy đủ. Hoạt động thanh tra, kiểm tra còn hạn chế về số lượng và chất lượng, chưa phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Theo kết quả thanh tra, kiểm tra, nhiều đơn vị còn vi phạm các quy định về quản lý tài chính, kế toán.
III. Giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách tại Bắc Trà My
Để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Bắc Trà My, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi, đảm bảo tính chính xác, phù hợp với tình hình thực tế. Nâng cao hiệu quả thực hiện và kiểm soát chi, đảm bảo sử dụng nguồn vốn đúng mục đích, tiết kiệm. Tăng cường công tác quyết toán, thanh tra, kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Đẩy mạnh cải cách hành chính trong lĩnh vực tài chính, tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị sử dụng ngân sách.
3.1. Nâng cao chất lượng lập dự toán chi ngân sách nhà nước
Cần đổi mới phương pháp lập dự toán chi ngân sách nhà nước, chuyển từ phương pháp lập dự toán theo số tuyệt đối sang phương pháp lập dự toán theo kết quả đầu ra. Tăng cường sự tham gia của các đơn vị sử dụng ngân sách vào quá trình lập dự toán. Xây dựng hệ thống định mức kinh tế - kỹ thuật làm cơ sở cho việc lập dự toán chi. Theo khuyến nghị của các chuyên gia tài chính, cần áp dụng phương pháp lập dự toán dựa trên cơ sở hoạt động (ABB).
3.2. Tăng cường kiểm soát chi ngân sách nhà nước hiệu quả
Cần tăng cường kiểm soát chi ngân sách nhà nước ngay từ khâu lập dự toán, đảm bảo tính hợp lý, hợp lệ của các khoản chi. Kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện dự toán chi, đảm bảo sử dụng nguồn vốn đúng mục đích, tiết kiệm. Tăng cường công tác kiểm tra nội bộ tại các đơn vị sử dụng ngân sách. Theo quy định hiện hành, Kho bạc Nhà nước có trách nhiệm kiểm soát các khoản chi NSNN.
3.3. Đẩy mạnh công khai minh bạch ngân sách nhà nước
Thực hiện công khai, minh bạch ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật. Công khai thông tin về dự toán, quyết toán ngân sách, các chương trình, dự án sử dụng vốn ngân sách. Tạo điều kiện cho người dân tham gia giám sát việc quản lý, sử dụng ngân sách. Theo Luật Ngân sách nhà nước, các cấp chính quyền có trách nhiệm công khai thông tin về ngân sách.
IV. Ứng dụng thực tiễn và kết quả nghiên cứu quản lý chi NSNN
Các giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước cần được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành. Cần có sự chỉ đạo sát sao của UBND huyện, sự tham gia tích cực của các đơn vị sử dụng ngân sách và sự giám sát của cộng đồng. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các địa phương khác có điều kiện tương đồng.
4.1. Đào tạo cán bộ quản lý ngân sách nhà nước chuyên nghiệp
Nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách nhà nước. Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng về quản lý tài chính, kế toán, kiểm toán. Tạo điều kiện cho cán bộ tham gia các hội thảo, diễn đàn về quản lý ngân sách. Theo yêu cầu của Bộ Tài chính, cán bộ quản lý NSNN phải có trình độ chuyên môn phù hợp.
4.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách
Ứng dụng công nghệ thông tin vào các khâu của quy trình quản lý ngân sách nhà nước, từ lập dự toán, phân bổ, thực hiện, kiểm soát đến quyết toán. Xây dựng hệ thống thông tin quản lý ngân sách đồng bộ, hiện đại. Theo chủ trương của Chính phủ, cần đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong quản lý tài chính - ngân sách.
V. Kết luận và định hướng tương lai quản lý chi ngân sách
Hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng của các cấp, các ngành. Cần tiếp tục nghiên cứu, đánh giá thực tiễn để đưa ra các giải pháp phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Định hướng tương lai là xây dựng một hệ thống quản lý ngân sách hiệu quả, minh bạch, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
5.1. Tăng cường kiểm tra giám sát ngân sách nhà nước
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước của các cấp, các ngành. Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra, kiểm toán, HĐND và cộng đồng trong việc giám sát ngân sách. Theo Luật Thanh tra, các cơ quan thanh tra có trách nhiệm thanh tra việc quản lý, sử dụng NSNN.
5.2. Cải cách hành chính trong quản lý ngân sách nhà nước
Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài chính - ngân sách, tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý ngân sách, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất. Theo Nghị quyết của Chính phủ, cần đẩy mạnh cải cách hành chính trong tất cả các lĩnh vực.
