Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh các đơn vị sự nghiệp công lập ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ công, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phòng ngừa rủi ro. Trung tâm Y tế thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên, với quy mô 155 giường bệnh và biên chế 211 cán bộ công nhân viên, thực hiện chức năng bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân trên địa bàn, đã ghi nhận hơn 120.000 lượt khám bệnh trong năm 2019, đạt 110% kế hoạch đề ra. Tuy nhiên, công tác kiểm soát nội bộ tại đây còn nhiều hạn chế, chưa được chú trọng toàn diện, đặc biệt trong các hoạt động kiểm tra, giám sát và kiểm soát toàn bộ hoạt động của đơn vị.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng hệ thống KSNB tại Trung tâm Y tế thị xã Sông Cầu trong giai đoạn 2019-2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý và hoạt động chuyên môn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ các yếu tố cấu thành hệ thống KSNB theo chuẩn mực quốc tế và trong bối cảnh đặc thù của đơn vị y tế công lập. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để Trung tâm Y tế thị xã Sông Cầu nâng cao năng lực quản lý, giảm thiểu rủi ro, bảo vệ tài sản và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, góp phần thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị và xã hội được giao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hệ thống lý thuyết về kiểm soát nội bộ được xây dựng bởi COSO (Ủy ban Tổ chức kiểm tra), INTOSAI (Tổ chức các cơ quan kiểm toán tối cao quốc tế) và các chuẩn mực kiểm toán quốc tế (ISA). Hệ thống KSNB được cấu thành bởi năm yếu tố chính: Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro, Hoạt động kiểm soát, Thông tin và truyền thông, Giám sát.

  • Môi trường kiểm soát: Bao gồm liêm chính, năng lực nhân viên, triết lý quản lý, cơ cấu tổ chức và chính sách nhân sự. Đây là nền tảng tạo nên văn hóa kiểm soát trong tổ chức.
  • Đánh giá rủi ro: Quá trình nhận diện, phân tích và xử lý các rủi ro tiềm ẩn ảnh hưởng đến mục tiêu hoạt động của đơn vị.
  • Hoạt động kiểm soát: Các chính sách và thủ tục nhằm ngăn ngừa, phát hiện và xử lý các sai phạm, đảm bảo thực hiện mục tiêu.
  • Thông tin và truyền thông: Hệ thống cung cấp thông tin chính xác, kịp thời và đầy đủ để hỗ trợ các hoạt động kiểm soát.
  • Giám sát: Quá trình đánh giá liên tục và định kỳ nhằm đảm bảo hệ thống KSNB hoạt động hiệu quả.

Ngoài ra, luận văn còn vận dụng các khái niệm chuyên ngành về quản lý y tế công lập, đặc thù hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế, và các quy định pháp luật liên quan như Luật Kế toán 2015, Luật Kiểm toán Nhà nước 2015.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành, báo cáo của Trung tâm Y tế thị xã Sông Cầu, cùng với dữ liệu khảo sát thực tế từ cán bộ, công chức, người lao động tại Trung tâm.
  • Phương pháp khảo sát: Sử dụng phiếu điều tra với 55 câu hỏi phân bổ theo 5 nhóm yếu tố của hệ thống KSNB. Mẫu khảo sát gồm 48 người, chiếm gần 100% số phiếu phát ra, thuộc các phòng, khoa và ban giám đốc của Trung tâm.
  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2013 để xử lý và phân tích dữ liệu khảo sát, áp dụng các phương pháp thống kê mô tả nhằm đánh giá thực trạng và mức độ hiệu quả của từng yếu tố trong hệ thống KSNB.
  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát được tiến hành từ ngày 01/05/2020 đến 15/05/2020, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện được thực hiện trong nửa cuối năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát còn nhiều hạn chế: Kết quả khảo sát cho thấy chỉ khoảng 65% cán bộ đồng thuận rằng môi trường kiểm soát tại Trung tâm được xây dựng đầy đủ và nghiêm túc. Việc phân công trách nhiệm và cơ cấu tổ chức chưa thực sự rõ ràng, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu minh bạch trong quản lý.

  2. Đánh giá rủi ro chưa được thực hiện hệ thống: Chỉ khoảng 58% người được khảo sát cho biết Trung tâm có quy trình nhận diện và đánh giá rủi ro rõ ràng. Một số rủi ro quan trọng trong hoạt động khám chữa bệnh và quản lý tài chính chưa được đánh giá đầy đủ, làm tăng nguy cơ sai sót và thất thoát tài sản.

  3. Hoạt động kiểm soát chưa đồng bộ và hiệu quả: Khoảng 60% ý kiến cho rằng các thủ tục kiểm soát chưa được áp dụng nhất quán, đặc biệt trong các quy trình mua sắm, quản lý thuốc và vật tư y tế. Việc phân quyền và xét duyệt còn lỏng lẻo, tạo điều kiện cho sai phạm.

  4. Thông tin và truyền thông chưa kịp thời và minh bạch: Chỉ 62% cán bộ đánh giá hệ thống thông tin nội bộ và truyền thông trong Trung tâm đáp ứng được yêu cầu công tác kiểm soát. Việc truyền đạt thông tin giữa các phòng ban còn chậm, thiếu đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  5. Giám sát chưa được thực hiện thường xuyên và toàn diện: Khoảng 55% người khảo sát cho biết hoạt động giám sát định kỳ và thường xuyên chưa được tổ chức nghiêm túc, thiếu bộ phận kiểm toán nội bộ độc lập, làm giảm khả năng phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc Trung tâm Y tế thị xã Sông Cầu chưa xây dựng một hệ thống KSNB toàn diện, đồng bộ và phù hợp với đặc thù hoạt động y tế công lập. Cơ cấu tổ chức và phân công nhiệm vụ chưa rõ ràng dẫn đến sự chồng chéo trách nhiệm, làm giảm hiệu quả kiểm soát. Việc đánh giá rủi ro chưa được thực hiện một cách hệ thống khiến các nguy cơ tiềm ẩn không được nhận diện và xử lý kịp thời.

So sánh với các nghiên cứu tại các đơn vị y tế công lập khác trong nước, kết quả khảo sát tại Trung tâm tương đồng với thực trạng chung về việc thiếu sự chú trọng vào hoạt động giám sát và kiểm soát toàn diện. Tuy nhiên, Trung tâm có lợi thế về quy mô và nguồn lực nhân sự tương đối đầy đủ, tạo điều kiện thuận lợi để cải thiện hệ thống KSNB.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận của cán bộ với từng yếu tố KSNB, hoặc bảng tổng hợp điểm trung bình đánh giá từng nhóm yếu tố, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện môi trường kiểm soát: Thiết lập cơ cấu tổ chức rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể cho từng phòng ban và cá nhân. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực và ý thức trách nhiệm của cán bộ về KSNB. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc và Phòng Tổ chức – Hành chính.

  2. Triển khai quy trình đánh giá rủi ro hệ thống: Xây dựng quy trình nhận diện, phân tích và xử lý rủi ro theo chuẩn mực quốc tế, áp dụng thường xuyên và định kỳ. Thời gian: 4 tháng; Chủ thể: Phòng Kế hoạch – Nghiệp vụ phối hợp Phòng Tài chính – Kế toán.

  3. Tăng cường hoạt động kiểm soát nội bộ: Hoàn thiện các thủ tục kiểm soát, đặc biệt trong quản lý mua sắm, sử dụng thuốc và vật tư y tế. Áp dụng phân quyền và xét duyệt chặt chẽ, minh bạch. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Tài chính – Kế toán và Ban Giám đốc.

  4. Cải thiện hệ thống thông tin và truyền thông nội bộ: Xây dựng kênh truyền thông hiệu quả, đảm bảo thông tin được cập nhật kịp thời và đầy đủ giữa các bộ phận. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: Phòng Kế hoạch – Nghiệp vụ.

  5. Thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ độc lập: Thiết lập phòng kiểm toán nội bộ với chức năng giám sát, kiểm tra định kỳ và đột xuất các hoạt động của Trung tâm. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và lãnh đạo các đơn vị y tế công lập: Nhận diện các điểm yếu trong hệ thống kiểm soát nội bộ, từ đó xây dựng chiến lược cải tiến phù hợp với đặc thù đơn vị mình.

  2. Phòng Tài chính – Kế toán và bộ phận kiểm soát nội bộ: Áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát tài chính, quản lý nguồn lực và phòng ngừa rủi ro.

  3. Cán bộ quản lý và nhân viên y tế: Nâng cao nhận thức về vai trò của KSNB trong hoạt động chuyên môn và quản lý, từ đó thực hiện nghiêm túc các quy trình, thủ tục kiểm soát.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý y tế: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích thực trạng hệ thống KSNB trong lĩnh vực y tế công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống kiểm soát nội bộ là gì và tại sao nó quan trọng đối với đơn vị y tế công lập?
    Hệ thống kiểm soát nội bộ là tập hợp các quy trình, chính sách nhằm đảm bảo hoạt động của đơn vị tuân thủ pháp luật, bảo vệ tài sản và nâng cao hiệu quả quản lý. Trong đơn vị y tế công lập, nó giúp phòng ngừa sai sót, gian lận và đảm bảo chất lượng dịch vụ y tế.

  2. Các yếu tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ gồm những gì?
    Theo COSO và INTOSAI, hệ thống KSNB gồm năm yếu tố: Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro, Hoạt động kiểm soát, Thông tin và truyền thông, Giám sát. Mỗi yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hệ thống kiểm soát toàn diện.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ tại một đơn vị y tế?
    Hiệu quả được đánh giá qua khảo sát ý kiến cán bộ, phân tích các quy trình kiểm soát, tỷ lệ phát hiện và xử lý sai phạm, cũng như mức độ tuân thủ các quy định. Các công cụ như phiếu khảo sát, phân tích số liệu và kiểm toán nội bộ được sử dụng phổ biến.

  4. Những khó khăn thường gặp khi triển khai hệ thống kiểm soát nội bộ tại các đơn vị y tế công lập?
    Khó khăn bao gồm thiếu sự quan tâm của lãnh đạo, cơ cấu tổ chức chưa rõ ràng, thiếu nhân lực có chuyên môn về quản lý tài chính, quy trình kiểm soát chưa đồng bộ và thiếu bộ phận kiểm toán nội bộ độc lập.

  5. Giải pháp nào hiệu quả để hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Trung tâm Y tế thị xã Sông Cầu?
    Giải pháp bao gồm xây dựng môi trường kiểm soát vững chắc, triển khai quy trình đánh giá rủi ro hệ thống, tăng cường hoạt động kiểm soát, cải thiện truyền thông nội bộ và thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ độc lập nhằm giám sát và nâng cao hiệu quả hệ thống.

Kết luận

  • Hệ thống kiểm soát nội bộ tại Trung tâm Y tế thị xã Sông Cầu còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro và giám sát.
  • Nghiên cứu đã khảo sát thực trạng và phân tích các yếu tố cấu thành hệ thống KSNB theo chuẩn mực quốc tế và đặc thù y tế công lập.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB, tập trung vào xây dựng môi trường kiểm soát, quy trình đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, truyền thông và giám sát.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp Trung tâm nâng cao hiệu quả quản lý, phòng ngừa rủi ro và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đào tạo nhân sự và thiết lập bộ phận kiểm toán nội bộ trong vòng 6 tháng tới.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ sức khỏe cộng đồng tại Trung tâm Y tế thị xã Sông Cầu!