Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt, đặc biệt khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và sản xuất. Công tác lập dự toán ngân sách trở thành công cụ quản lý quan trọng giúp doanh nghiệp định hướng hoạt động, phân bổ nguồn lực hợp lý và ứng phó kịp thời với biến động thị trường. Luận văn tập trung nghiên cứu hoàn thiện dự toán ngân sách tại Công ty Cổ phần Gốm Việt Thành, một doanh nghiệp có lịch sử phát triển lâu dài và quy mô lớn trong ngành sản xuất gốm sứ mỹ nghệ.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa các vấn đề lý luận về dự toán ngân sách, đánh giá thực trạng công tác dự toán tại Công ty, và đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và sản xuất. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2014, với dữ liệu thu thập từ các phòng ban chức năng và báo cáo tài chính nội bộ.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng dự báo tài chính, tối ưu hóa chi phí sản xuất, đồng thời tăng cường sự phối hợp giữa các bộ phận trong tổ chức. Qua đó, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của Công ty trong môi trường kinh tế thị trường đầy biến động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết và mô hình quản trị tài chính và kế toán quản trị, bao gồm:

  • Lý thuyết dự toán ngân sách: Dự toán ngân sách được hiểu là kế hoạch chi tiết về cách thức huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính trong một kỳ nhất định, thường là một năm tài chính. Dự toán ngân sách bao gồm các loại dự toán ngắn hạn, dài hạn, dự toán hoạt động và dự toán tài chính.

  • Mô hình lập dự toán ngân sách: Ba mô hình chính được nghiên cứu gồm mô hình thông tin từ trên xuống, mô hình thông tin phản hồi và mô hình thông tin từ dưới lên. Mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng, ảnh hưởng đến tính chính xác và sự phối hợp trong quá trình lập dự toán.

  • Phương pháp lập dự toán: Luận văn phân tích các phương pháp lập dự toán phổ biến như dự toán tăng dần, dự toán từ đầu (Zero-Based Budgeting - ZBB), và dự toán trên cơ sở hoạt động (Activity-Based Budgeting - ABB). Các phương pháp này giúp doanh nghiệp lựa chọn cách tiếp cận phù hợp với đặc điểm hoạt động và mục tiêu chiến lược.

Các khái niệm chính bao gồm: dự toán ngân sách, mô hình lập dự toán, dự toán linh hoạt và cố định, phần đệm ngân sách (budgetary slack), và vai trò của yếu tố con người trong công tác dự toán.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính, các báo cáo dự toán ngân sách, phỏng vấn cán bộ quản lý và nhân viên tại Công ty Cổ phần Gốm Việt Thành, cùng các tài liệu pháp lý liên quan đến quản lý tài chính doanh nghiệp.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp phân tích định lượng dựa trên số liệu thực tế về sản lượng sản xuất, chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công, chi phí sản xuất chung và doanh thu bán hàng. Phân tích so sánh giữa các năm để đánh giá hiệu quả công tác dự toán.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2010 đến 2014, với việc thu thập và phân tích dữ liệu trong quý 1 và quý 2 năm 2014, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện dự toán ngân sách.

Phương pháp tổng hợp và suy luận được áp dụng để kết nối các kết quả phân tích với lý thuyết quản trị tài chính, từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp với thực tiễn của Công ty.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  • Mô hình lập dự toán ngân sách: Công ty áp dụng mô hình thông tin phản hồi trong công tác lập dự toán, giúp tăng tính chính xác và sự đồng thuận giữa các cấp quản lý. Tuy nhiên, mô hình này tốn nhiều thời gian và chi phí cho quá trình thảo luận và phê duyệt.

  • Dự toán sản lượng sản xuất: Công ty đặt mục tiêu tăng sản lượng sản xuất từ 5% đến 10% hàng năm, dựa trên kế hoạch tiêu thụ và đơn đặt hàng thực tế. Ví dụ, năm 2013, sản lượng tiêu thụ đạt khoảng 500.000 sản phẩm với mức tăng trưởng doanh thu 50 tỷ đồng.

  • Chi phí nguyên vật liệu và nhân công: Dự toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp được xây dựng dựa trên định mức nguyên vật liệu hợp lý và giá xuất kho tại thời điểm lập kế hoạch. Chi phí nhân công trực tiếp được tính theo lương sản phẩm, phản ánh chính xác năng suất lao động.

  • Chi phí vận chuyển và bán hàng: Chi phí vận chuyển chiếm khoảng 15% giá thành sản phẩm, được dự toán dựa trên quãng đường vận chuyển và giá hợp đồng vận chuyển. Chi phí bán hàng bao gồm các khoản chi phí bốc xếp, đóng gói và dịch vụ mua ngoài, được lập dự toán dựa trên số liệu năm trước và dự báo khách hàng tiềm năng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác dự toán ngân sách tại Công ty đã có nhiều tiến bộ, đặc biệt trong việc xây dựng mục tiêu cụ thể và quy trình lập dự toán rõ ràng. Việc áp dụng mô hình thông tin phản hồi giúp tăng tính chính xác và sự phối hợp giữa các bộ phận, phù hợp với đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh phức tạp của Công ty.

Tuy nhiên, việc tốn thời gian và chi phí trong quá trình lập dự toán phản hồi là một hạn chế cần được cải thiện. So với các nghiên cứu trong ngành, việc xây dựng định mức nguyên vật liệu và chi phí nhân công chi tiết là điểm mạnh giúp Công ty kiểm soát chi phí hiệu quả hơn.

Ngoài ra, yếu tố con người trong công tác dự toán cũng ảnh hưởng lớn đến chất lượng dự toán. Việc giảm thiểu phần đệm ngân sách và tăng cường sự trung thực trong báo cáo là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tăng trưởng sản lượng, biểu đồ phân bổ chi phí và bảng so sánh dự toán với thực tế để minh họa rõ ràng hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  • Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về dự toán ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo định kỳ cho cán bộ quản lý và nhân viên nhằm nâng cao hiểu biết về vai trò và phương pháp lập dự toán, giảm thiểu phần đệm ngân sách. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Tổ chức Hành chính.

  • Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự toán: Triển khai phần mềm quản lý dự toán ngân sách để tự động hóa quy trình lập và theo dõi dự toán, giảm thời gian và chi phí. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Kế hoạch và IT.

  • Hoàn thiện quy trình lập dự toán theo mô hình phản hồi hiệu quả hơn: Rút ngắn thời gian thảo luận, tăng cường giao tiếp giữa các cấp quản lý để nâng cao hiệu quả phê duyệt dự toán. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc và Phòng Kế hoạch.

  • Xây dựng hệ thống kiểm soát và đánh giá dự toán chặt chẽ: Thiết lập các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả dự toán, theo dõi sai số giữa dự toán và thực tế để điều chỉnh kịp thời. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Phòng Tài chính – Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  • Ban lãnh đạo doanh nghiệp: Giúp hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của dự toán ngân sách trong quản lý tài chính và sản xuất, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược phù hợp.

  • Phòng Kế hoạch và Tài chính – Kế toán: Cung cấp phương pháp và quy trình lập dự toán chi tiết, giúp nâng cao hiệu quả công tác dự toán và kiểm soát chi phí.

  • Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kinh tế, Kế toán, Quản trị doanh nghiệp: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng lý thuyết dự toán ngân sách trong doanh nghiệp sản xuất.

  • Các doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ: Học hỏi mô hình và kinh nghiệm hoàn thiện dự toán ngân sách phù hợp với đặc điểm hoạt động và quy mô doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dự toán ngân sách là gì và tại sao nó quan trọng?
    Dự toán ngân sách là kế hoạch chi tiết về tài chính và hoạt động của doanh nghiệp trong kỳ nhất định. Nó giúp doanh nghiệp định hướng hoạt động, phân bổ nguồn lực hiệu quả và kiểm soát chi phí, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh.

  2. Mô hình lập dự toán nào phù hợp với doanh nghiệp sản xuất?
    Mô hình thông tin phản hồi được đánh giá phù hợp vì nó kết hợp ý kiến từ các cấp quản lý, tăng tính chính xác và sự đồng thuận trong lập dự toán, mặc dù tốn thời gian hơn các mô hình khác.

  3. Phương pháp lập dự toán nào được khuyến nghị?
    Phương pháp dự toán từ đầu (ZBB) và dự toán trên cơ sở hoạt động (ABB) giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí chặt chẽ và phân bổ nguồn lực hợp lý, phù hợp với môi trường kinh doanh biến động.

  4. Làm thế nào để giảm phần đệm ngân sách (budgetary slack)?
    Tăng cường giao tiếp giữa các cấp quản lý, đào tạo nhận thức về dự toán, và thiết lập hệ thống kiểm soát chặt chẽ giúp giảm thiểu việc báo cáo sai lệch nhằm đạt mục tiêu cá nhân.

  5. Dự toán ngân sách ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả sản xuất?
    Dự toán giúp xác định chính xác nhu cầu nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất, từ đó tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm lãng phí và nâng cao năng suất.

Kết luận

  • Dự toán ngân sách là công cụ quản lý tài chính và sản xuất thiết yếu giúp doanh nghiệp định hướng và kiểm soát hoạt động hiệu quả.
  • Công ty Cổ phần Gốm Việt Thành đã xây dựng được mô hình và quy trình lập dự toán phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Việc áp dụng mô hình thông tin phản hồi và các phương pháp lập dự toán hiện đại giúp tăng tính chính xác và sự phối hợp trong doanh nghiệp.
  • Yếu tố con người và công nghệ thông tin đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện công tác dự toán ngân sách.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực lập và kiểm soát dự toán, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả công tác dự toán hàng năm để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp được thực hiện thành công.