Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) là công cụ tài chính quan trọng trong việc điều tiết nền kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. Tại Bình Định, Sở Y tế giữ vai trò quản lý nhà nước về y tế, trong đó công tác lập dự toán và quyết toán NSNN đóng vai trò then chốt để đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ hoạt động y tế. Năm 2019, Sở Y tế Bình Định đã thực hiện lập dự toán và quyết toán ngân sách với nhiều khoản thu, chi đa dạng, trong đó có các khoản chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển. Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác này còn tồn tại nhiều hạn chế như việc lập dự toán mang tính hình thức, sai sót trong quyết toán, gây khó khăn cho quản lý và sử dụng ngân sách hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác lập dự toán và quyết toán NSNN tại Sở Y tế Bình Định năm 2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động lập dự toán thu, chi ngân sách và quy trình quyết toán ngân sách trong đơn vị hành chính y tế tại Bình Định. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao chất lượng công tác tài chính tại Sở Y tế mà còn góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương thông qua việc sử dụng nguồn vốn NSNN hiệu quả hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, bao gồm:

  • Khái niệm và bản chất ngân sách nhà nước: NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước, phản ánh các quan hệ kinh tế trong điều kiện kinh tế hàng hóa - tiền tệ, có tính pháp lý, tính kinh tế và tính niên độ.
  • Chức năng của ngân sách nhà nước: Bao gồm chức năng phân phối nguồn lực tài chính và chức năng điều chỉnh, kiểm soát nhằm đảm bảo sự phát triển kinh tế - xã hội.
  • Mô hình lập dự toán ngân sách: Hai mô hình chính là mô hình từ trên xuống và mô hình từ dưới lên, trong đó mô hình từ dưới lên được đánh giá cao về tính chính xác và khả năng phản hồi.
  • Phương pháp lập dự toán: Phương pháp gia tăng (dựa trên dự toán năm trước cộng thêm tỷ lệ tăng) và phương pháp dựa trên cấp không (bắt đầu từ con số 0, đánh giá lại toàn bộ các khoản thu, chi).
  • Quy trình lập dự toán và quyết toán ngân sách: Bao gồm các bước hướng dẫn giao số, xây dựng và tổng hợp dự toán, hoàn chỉnh và trình duyệt dự toán, khóa sổ thu chi cuối năm, lập báo cáo quyết toán, xét duyệt và thẩm định báo cáo quyết toán.

Các khái niệm chuyên ngành như dự toán thu, dự toán chi, quyết toán ngân sách, định mức phân bổ ngân sách, và các quy định pháp luật về NSNN (Luật NSNN số 83/2015/QH13) được sử dụng làm cơ sở lý luận cho nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo tài chính, các tài liệu, báo cáo của Sở Y tế Bình Định và các công trình nghiên cứu liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu thông qua bảng biểu, sơ đồ để đánh giá thực trạng công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các đơn vị dự toán thuộc Sở Y tế Bình Định năm 2019, đảm bảo tính đại diện và toàn diện.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu năm 2019, với quá trình thu thập và xử lý dữ liệu diễn ra trong năm 2020.

Phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa phân tích định lượng số liệu tài chính và đánh giá định tính về quy trình, thủ tục nhằm đưa ra nhận định toàn diện về công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách tại Sở Y tế Bình Định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán ngân sách: Năm 2019, Sở Y tế Bình Định đã lập dự toán thu, chi ngân sách với tổng mức dự toán chi sự nghiệp y tế và chi thường xuyên được phân bổ theo định mức. Tuy nhiên, dự toán còn nhiều lần bổ sung, điều chỉnh trong năm, gây khó khăn cho việc quản lý và theo dõi. Tỷ lệ sai sót trong dự toán chi nghiệp vụ chuyên môn chiếm khoảng 15%, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

  2. Công tác quyết toán ngân sách: Báo cáo quyết toán năm 2019 cho thấy tỷ lệ quyết toán đúng hạn đạt khoảng 85%, nhưng vẫn còn tồn tại sai sót về số liệu và chưa thực hiện nghiêm túc quy trình quyết toán. Một số khoản chi chưa được kiểm soát chặt chẽ, dẫn đến lãng phí và thất thoát nguồn vốn.

  3. Chất lượng nhân lực và cơ sở vật chất: Nhân lực làm công tác tài chính tại Sở Y tế còn hạn chế về trình độ chuyên môn và kinh nghiệm, ảnh hưởng đến chất lượng lập dự toán và quyết toán. Cơ sở vật chất, công nghệ thông tin phục vụ công tác quản lý ngân sách chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc tổng hợp và báo cáo số liệu chính xác.

  4. So sánh với các địa phương khác: So với một số tỉnh lân cận, công tác lập dự toán và quyết toán tại Sở Y tế Bình Định có mức độ hoàn thiện thấp hơn khoảng 10-12%, đặc biệt trong khâu kiểm soát và thẩm định báo cáo quyết toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa có quy trình lập dự toán và quyết toán ngân sách đồng bộ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và đơn vị trực thuộc. Việc bổ sung, điều chỉnh dự toán nhiều lần trong năm làm giảm tính ổn định và khó khăn trong quản lý nguồn vốn. Ngoài ra, hạn chế về năng lực nhân sự và công nghệ thông tin cũng làm giảm hiệu quả công tác tài chính.

So với các nghiên cứu tại các tỉnh khác, kết quả này phản ánh đặc thù quản lý ngân sách tại các đơn vị hành chính y tế ở Bình Định còn nhiều điểm cần cải thiện. Việc trình bày dữ liệu qua các bảng tổng hợp dự toán thu, chi và biểu đồ tiến độ quyết toán sẽ giúp minh họa rõ hơn các vấn đề tồn tại và xu hướng cải thiện theo thời gian.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách, góp phần sử dụng hiệu quả nguồn vốn NSNN phục vụ phát triển y tế địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách: Xây dựng quy trình chuẩn, rõ ràng, đảm bảo dự toán được lập sát với thực tế hoạt động và nhu cầu chi tiêu. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng, chủ thể thực hiện là Phòng Kế hoạch - Tài chính phối hợp với các phòng nghiệp vụ.

  2. Nâng cao chất lượng công tác quyết toán: Tăng cường kiểm tra, thẩm định báo cáo quyết toán, đảm bảo số liệu chính xác, trung thực. Áp dụng phần mềm quản lý tài chính hiện đại để hỗ trợ công tác này. Thời gian: 12 tháng, chủ thể là Thanh tra Sở và Phòng Kế hoạch - Tài chính.

  3. Đào tạo, bồi dưỡng nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng lập dự toán và quyết toán cho cán bộ tài chính. Thời gian: liên tục hàng năm, chủ thể là Phòng Tổ chức - Cán bộ phối hợp với các đơn vị đào tạo.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư trang thiết bị, phần mềm quản lý ngân sách hiện đại, đồng bộ hóa hệ thống dữ liệu để nâng cao hiệu quả quản lý. Thời gian: 18 tháng, chủ thể là Ban Giám đốc Sở Y tế phối hợp với Sở Tài chính.

  5. Tăng cường phối hợp liên phòng ban: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng nghiệp vụ, đơn vị trực thuộc trong công tác lập dự toán và quyết toán nhằm đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả. Thời gian: 6 tháng, chủ thể là Ban Giám đốc Sở Y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các sở y tế địa phương: Giúp nâng cao năng lực lập dự toán và quyết toán ngân sách, áp dụng các giải pháp cải tiến phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng để xây dựng chính sách quản lý ngân sách hiệu quả hơn trong lĩnh vực y tế.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, tài chính công: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về công tác quản lý ngân sách nhà nước trong đơn vị hành chính y tế.

  4. Các đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng ngân sách nhà nước: Học hỏi kinh nghiệm và áp dụng các quy trình, phương pháp lập dự toán và quyết toán ngân sách hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác lập dự toán ngân sách nhà nước là gì?
    Lập dự toán ngân sách là quá trình xác định các chỉ tiêu thu, chi dự kiến trong năm tài chính dựa trên các quy định pháp luật và nhu cầu thực tế của đơn vị. Ví dụ, Sở Y tế Bình Định lập dự toán chi thường xuyên và chi đầu tư dựa trên định mức phân bổ ngân sách.

  2. Tại sao công tác quyết toán ngân sách lại quan trọng?
    Quyết toán giúp đánh giá chính xác việc thực hiện dự toán, phát hiện sai sót, lãng phí và làm cơ sở điều chỉnh kế hoạch tài chính năm sau. Ví dụ, quyết toán năm 2019 tại Sở Y tế Bình Định đã chỉ ra các khoản chi chưa phù hợp cần điều chỉnh.

  3. Mô hình lập dự toán từ dưới lên có ưu điểm gì?
    Mô hình này cho phép các đơn vị trực tiếp tham gia lập dự toán, tăng tính chính xác và khả năng phản hồi, tránh áp đặt từ trên xuống. Tuy nhiên, nó tốn nhiều thời gian hơn so với mô hình từ trên xuống.

  4. Những khó khăn thường gặp trong công tác lập dự toán và quyết toán?
    Khó khăn gồm thiếu số liệu chính xác, nhân lực chưa đủ trình độ, quy trình chưa đồng bộ và công nghệ hỗ trợ còn hạn chế. Tại Sở Y tế Bình Định, việc điều chỉnh dự toán nhiều lần trong năm là một ví dụ điển hình.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán và quyết toán?
    Các giải pháp bao gồm hoàn thiện quy trình, đào tạo nhân lực, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, thẩm định. Sở Y tế Bình Định đã đề xuất áp dụng phần mềm quản lý ngân sách và tổ chức đào tạo chuyên sâu cho cán bộ tài chính.

Kết luận

  • Ngân sách nhà nước là công cụ quan trọng trong quản lý tài chính công, đặc biệt trong lĩnh vực y tế tại Bình Định.
  • Thực trạng công tác lập dự toán và quyết toán tại Sở Y tế Bình Định năm 2019 còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Nghiên cứu đã phân tích chi tiết các quy trình, phương pháp và thực trạng, đồng thời so sánh với các địa phương khác để làm rõ điểm mạnh, điểm yếu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực nhân sự, ứng dụng công nghệ và tăng cường phối hợp liên phòng ban nhằm nâng cao chất lượng công tác tài chính.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, đầu tư công nghệ và xây dựng hệ thống kiểm soát chặt chẽ, nhằm đảm bảo quản lý ngân sách hiệu quả, góp phần phát triển y tế và kinh tế xã hội địa phương.

Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà quản lý, cán bộ tài chính và các đơn vị sự nghiệp công lập trong việc hoàn thiện công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách nhà nước.