Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới quản trị ngân sách công tại Việt Nam, các đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL) ngày càng được yêu cầu nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và kế toán nhằm đáp ứng yêu cầu tự chủ tài chính và nâng cao chất lượng dịch vụ công. Bệnh viện Đa khoa huyện Hòa Vang, một đơn vị SNCL có thu thuộc Sở Y tế TP. Đà Nẵng, hoạt động theo cơ chế tự bảo đảm một phần chi phí thường xuyên, phần còn lại được ngân sách nhà nước cấp. Từ khi khánh thành năm 2013 đến năm 2016, bệnh viện đã mở rộng quy mô với 10 khoa phòng và trang bị nhiều thiết bị y tế hiện đại, phục vụ nhu cầu khám chữa bệnh của nhân dân địa phương và góp phần giảm tải cho các bệnh viện tuyến trên.

Tuy nhiên, công tác kế toán tại bệnh viện còn tồn tại nhiều hạn chế như tổ chức kế toán chưa rõ ràng theo từng hoạt động và nguồn kinh phí, thông tin kế toán chưa thực sự hữu ích cho công tác quản lý và điều hành. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác kế toán tại Bệnh viện Đa khoa huyện Hòa Vang, nhận diện ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu tự chủ và cung cấp thông tin quản trị chính xác, kịp thời. Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu phát sinh trong năm 2016, với phạm vi nghiên cứu tại bệnh viện trên địa bàn huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng.

Việc hoàn thiện công tác kế toán tại bệnh viện không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và nguồn thu sự nghiệp mà còn hỗ trợ đắc lực cho công tác quản trị nội bộ, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và sự hài lòng của người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kế toán hành chính sự nghiệp (HCSN) và quản trị bệnh viện công lập. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập: Nhấn mạnh nguyên tắc quản lý tài chính theo dự toán ngân sách, chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và tuân thủ các quy định của Nhà nước. Lý thuyết này làm rõ mối quan hệ giữa quản lý tài chính và công tác kế toán trong đơn vị SNCL, đặc biệt trong bối cảnh tự chủ tài chính.

  2. Lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp: Tập trung vào các nguyên tắc kế toán theo cơ sở dồn tích có điều chỉnh, kế toán theo từng nguồn kinh phí, kế toán chi tiêu và tính tuân thủ các chế độ kế toán hiện hành. Mô hình tổ chức kế toán theo hoạt động và nguồn kinh phí được áp dụng để phân tích công tác kế toán tại bệnh viện.

Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, tự chủ tài chính, dự toán ngân sách, kế toán theo nguồn kinh phí, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách, kế toán quản trị nội bộ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa khảo cứu tài liệu, khảo sát thực tế, đối sánh, phân tích và tổng hợp. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Số liệu thứ cấp gồm các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Kế toán, các Nghị định, Thông tư hướng dẫn về công tác kế toán và quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp; hồ sơ, sổ sách, chứng từ kế toán và báo cáo tài chính của Bệnh viện Đa khoa huyện Hòa Vang năm 2016.
    • Số liệu sơ cấp thu thập qua quan sát, phỏng vấn và trao đổi với nhân viên Phòng Tài chính - Kế toán và các khoa phòng liên quan tại bệnh viện.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng, đối chiếu thực trạng với các quy định pháp luật và lý thuyết kế toán HCSN; đánh giá ưu điểm, hạn chế dựa trên số liệu thu chi, tổ chức bộ máy kế toán, quy trình lập báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách.

  • Cỡ mẫu và timeline: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ dữ liệu kế toán phát sinh trong năm 2016 tại Bệnh viện Đa khoa huyện Hòa Vang, với thời gian thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2017.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, toàn diện và phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán tập trung, phân công rõ ràng theo phần hành
    Bệnh viện tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình tập trung với trưởng phòng Tài chính - Kế toán kiêm kế toán trưởng, các kế toán viên phụ trách các phần hành như kế toán lương, thu viện phí, tài sản, thủ quỹ, ngân hàng. Mô hình này giúp đảm bảo sự phối hợp và kiểm soát chặt chẽ trong công tác kế toán. Tuy nhiên, phân cấp quản lý tài chính và sử dụng tài sản tại các khoa, phòng còn hạn chế, chưa phát huy được tính tự chủ và trách nhiệm của các bộ phận.

  2. Công tác lập dự toán và chấp hành dự toán còn chưa đồng bộ
    Năm 2016, bệnh viện được giao kinh phí ngân sách nhà nước đảm bảo chi thường xuyên là khoảng 23 tỷ đồng. Việc lập dự toán dựa trên cơ sở quá khứ và điều chỉnh theo nhu cầu thực tế, tuy nhiên, việc chấp hành dự toán còn chưa chặt chẽ, một số khoản chi chưa được kiểm soát tốt, dẫn đến tình trạng mất cân đối thu chi trong một số thời điểm. Báo cáo quyết toán ngân sách được lập đầy đủ nhưng thời gian lập báo cáo còn chậm so với quy định.

  3. Tổ chức chứng từ và sổ sách kế toán chưa khoa học, ảnh hưởng đến chất lượng thông tin
    Chứng từ kế toán được lập theo quy định, nhưng việc luân chuyển và lưu trữ chứng từ chưa khoa học, gây khó khăn trong kiểm tra, đối chiếu. Sổ sách kế toán được mở đầy đủ theo tài khoản 461 (nguồn kinh phí ngân sách), 531 (thu hoạt động sản xuất kinh doanh), 661 (chi kinh phí hoạt động), tuy nhiên việc ghi chép chi tiết theo từng nguồn kinh phí và hoạt động chưa thực hiện triệt để, làm giảm tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán.

  4. Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách đáp ứng yêu cầu pháp luật nhưng chưa phục vụ tốt cho quản trị nội bộ
    Bệnh viện lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách theo mẫu biểu quy định, nộp đúng hạn cho cơ quan cấp trên. Tuy nhiên, các báo cáo nội bộ phục vụ quản trị như báo cáo chi phí theo khoa, báo cáo sử dụng tài sản, báo cáo thu chi dịch vụ chưa được xây dựng đầy đủ, hạn chế khả năng phân tích, đánh giá hiệu quả hoạt động và ra quyết định quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc bệnh viện đang trong quá trình chuyển đổi cơ chế tài chính theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP và chuẩn bị áp dụng Nghị định 16/2015/NĐ-CP về tự chủ tài chính đơn vị sự nghiệp công lập. Việc phân cấp quản lý tài chính và sử dụng tài sản chưa rõ ràng làm giảm tính chủ động và trách nhiệm của các bộ phận, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.

So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện công lập khác, như bệnh viện Mắt TP. Đà Nẵng hay Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cu Ba Đồng Hới, các vấn đề về tổ chức chứng từ, lập dự toán và báo cáo quản trị nội bộ cũng là những điểm chung cần cải thiện. Tuy nhiên, bệnh viện Đa khoa huyện Hòa Vang có lợi thế về quy mô và sự quan tâm đầu tư trang thiết bị hiện đại, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hoàn thiện công tác kế toán.

Việc cải thiện công tác kế toán không chỉ giúp bệnh viện tuân thủ pháp luật mà còn nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, hỗ trợ quản trị nội bộ, từ đó góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và sự hài lòng của người dân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phân cấp quản lý tài chính và sử dụng tài sản cho các khoa, phòng
    Cần xây dựng cơ chế phân cấp rõ ràng về quyền hạn, trách nhiệm trong quản lý tài chính và tài sản cho các bộ phận chức năng. Mục tiêu là nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm, thúc đẩy hiệu quả sử dụng nguồn lực. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban Giám đốc phối hợp Phòng Tài chính - Kế toán chủ trì.

  2. Hoàn thiện quy trình lập, chấp hành và quyết toán dự toán ngân sách
    Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ chi tiết, áp dụng phương pháp lập dự toán cấp không để phù hợp với mục tiêu phát triển bệnh viện. Tăng cường kiểm soát chi tiêu, đảm bảo chi đúng dự toán, tiết kiệm và hiệu quả. Thời gian triển khai 6-9 tháng, do Phòng Tài chính - Kế toán phối hợp các khoa thực hiện.

  3. Cải tiến tổ chức chứng từ, sổ sách kế toán và lưu trữ hồ sơ
    Áp dụng hệ thống chứng từ điện tử, xây dựng quy trình luân chuyển và lưu trữ chứng từ khoa học, đảm bảo tính chính xác, kịp thời và minh bạch. Đào tạo nhân viên kế toán nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin trong kế toán. Thời gian thực hiện 9-12 tháng, do Phòng Tài chính - Kế toán chủ trì.

  4. Xây dựng hệ thống báo cáo quản trị nội bộ đa dạng và chi tiết
    Phát triển các báo cáo nội bộ theo từng khoa, phòng về chi phí, thu nhập, sử dụng tài sản để hỗ trợ công tác quản lý và ra quyết định. Áp dụng phần mềm quản lý tài chính kế toán hiện đại để tổng hợp và phân tích số liệu. Thời gian thực hiện 12 tháng, do Ban Giám đốc phối hợp Phòng Tài chính - Kế toán và các khoa phòng.

  5. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ kế toán và quản lý tài chính
    Tổ chức các khóa đào tạo về kế toán hành chính sự nghiệp, quản lý tài chính công và kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán. Đảm bảo nhân viên kế toán và quản lý có đủ năng lực đáp ứng yêu cầu đổi mới. Thời gian liên tục, ưu tiên trong 6 tháng đầu, do Ban Giám đốc phối hợp các cơ sở đào tạo thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và lãnh đạo các bệnh viện công lập
    Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp hoàn thiện công tác kế toán, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và hỗ trợ tự chủ tài chính bệnh viện.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán các đơn vị sự nghiệp công lập
    Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức công tác kế toán theo nguồn kinh phí, lập dự toán, chấp hành dự toán và báo cáo tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp.

  3. Cán bộ quản lý nhà nước về tài chính y tế và ngân sách
    Hỗ trợ đánh giá, giám sát và xây dựng chính sách quản lý tài chính, kế toán trong lĩnh vực y tế công lập, góp phần hoàn thiện cơ chế tài chính đơn vị sự nghiệp.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành kế toán, quản trị y tế và quản lý công
    Tài liệu tham khảo thực tiễn về công tác kế toán trong bệnh viện công lập, giúp nâng cao kiến thức lý luận và kỹ năng nghiên cứu ứng dụng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán tại bệnh viện công lập khác gì so với doanh nghiệp?
    Kế toán bệnh viện công lập tập trung vào quản lý chi tiêu ngân sách, theo dõi nguồn kinh phí và tuân thủ các quy định của Nhà nước, không nhằm mục tiêu lợi nhuận như doanh nghiệp. Ví dụ, chi mua sắm tài sản được ghi nhận hết vào chi trong kỳ để quyết toán, không tính khấu hao như doanh nghiệp.

  2. Tại sao cần tổ chức kế toán theo từng nguồn kinh phí và hoạt động?
    Việc này giúp đảm bảo tính minh bạch, chính xác trong quản lý tài chính, tránh việc sử dụng sai mục đích nguồn kinh phí. Ví dụ, nguồn ngân sách nhà nước và nguồn thu viện phí phải được theo dõi riêng biệt để báo cáo và quyết toán đúng quy định.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả lập dự toán ngân sách tại bệnh viện?
    Áp dụng phương pháp lập dự toán cấp không, dựa trên nhiệm vụ, mục tiêu và điều kiện thực tế của bệnh viện, giúp đánh giá chi tiết hiệu quả chi phí và tránh mất cân đối thu chi. Đồng thời, cần tăng cường kiểm soát và giám sát việc chấp hành dự toán.

  4. Báo cáo tài chính và báo cáo quản trị nội bộ có vai trò gì?
    Báo cáo tài chính phục vụ cho việc kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý nhà nước, trong khi báo cáo quản trị nội bộ cung cấp thông tin chi tiết hỗ trợ lãnh đạo bệnh viện ra quyết định quản lý hiệu quả. Ví dụ, báo cáo chi phí theo khoa giúp đánh giá hiệu quả hoạt động từng bộ phận.

  5. Những khó khăn thường gặp khi hoàn thiện công tác kế toán tại bệnh viện công lập?
    Bao gồm hạn chế về phân cấp quản lý tài chính, thiếu đồng bộ trong tổ chức chứng từ và sổ sách, năng lực nhân viên kế toán chưa đồng đều, và thiếu hệ thống báo cáo quản trị nội bộ đa dạng. Giải pháp là đào tạo nâng cao năng lực và ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán.

Kết luận

  • Công tác kế toán tại Bệnh viện Đa khoa huyện Hòa Vang đã được tổ chức theo mô hình tập trung với phân công rõ ràng, nhưng còn tồn tại hạn chế về phân cấp quản lý tài chính và sử dụng tài sản.
  • Việc lập dự toán, chấp hành dự toán và báo cáo quyết toán ngân sách đáp ứng yêu cầu pháp luật nhưng chưa đồng bộ và chưa phục vụ tốt cho quản trị nội bộ.
  • Tổ chức chứng từ, sổ sách kế toán và lưu trữ hồ sơ chưa khoa học, ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán.
  • Báo cáo quản trị nội bộ chưa được xây dựng đầy đủ, hạn chế khả năng phân tích và ra quyết định quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện gồm tăng cường phân cấp quản lý, cải tiến quy trình lập dự toán, tổ chức chứng từ, xây dựng báo cáo quản trị nội bộ và nâng cao năng lực đội ngũ kế toán.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả sau khi áp dụng. Các đơn vị sự nghiệp công lập khác có thể tham khảo để nâng cao công tác kế toán và quản lý tài chính.

Call to action: Ban Giám đốc và Phòng Tài chính - Kế toán bệnh viện cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp, đồng thời tăng cường đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán và quản trị tài chính.