Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kỷ niệm 90 năm Ngày truyền thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQ), hoạt động giám sát của MTTQ ngày càng được chú trọng nhằm phát huy vai trò của nhân dân trong quản lý nhà nước. Tại thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam, hoạt động giám sát của MTTQ trong giai đoạn 2015-2019 đã được triển khai với nhiều hình thức đa dạng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý xã hội và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhân dân. Theo số liệu thống kê, trong 5 năm qua, Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố đã tiếp nhận 2.765 ý kiến, kiến nghị của cử tri, trong đó hơn 1.300 ý kiến thuộc thẩm quyền giải quyết của tỉnh và trung ương, còn lại thuộc thẩm quyền địa phương. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của MTTQ tại Tam Kỳ, góp phần phát huy dân chủ và bảo đảm quyền lực nhân dân. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động giám sát của MTTQ thành phố Tam Kỳ trong giai đoạn 2015-2019, dựa trên các văn bản pháp luật như Hiến pháp 2013, Luật MTTQ Việt Nam 2015 và các quyết định của Bộ Chính trị. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ nâng cao nhận thức lý luận mà còn góp phần cải thiện chất lượng hoạt động giám sát thực tiễn, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo cho cán bộ, nhà nghiên cứu và các tổ chức chính trị - xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền làm chủ của nhân dân, cùng các chủ trương, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam về kiểm soát quyền lực và vai trò giám sát của MTTQ. Khung lý thuyết tập trung vào cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước, phân biệt giữa kiểm soát bên trong (giữa các cơ quan nhà nước) và kiểm soát bên ngoài (qua MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội). Luật MTTQ Việt Nam 2015 là cơ sở pháp lý quan trọng, quy định phạm vi, đối tượng, hình thức và nguyên tắc giám sát của MTTQ. Các khái niệm chính bao gồm: giám sát xã hội, quyền làm chủ của nhân dân, cơ chế phối hợp giữa MTTQ và các cơ quan nhà nước, cũng như các hình thức giám sát như nghiên cứu văn bản, tổ chức đoàn giám sát, giám sát qua Ban Thanh tra nhân dân và Ban Giám sát đầu tư cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích các báo cáo định lượng và định tính từ thực tiễn hoạt động giám sát của MTTQ thành phố Tam Kỳ giai đoạn 2015-2019. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các báo cáo, văn bản pháp luật, ý kiến cử tri và kết quả giám sát của các đoàn thể chính trị - xã hội. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu phi xác suất, tập trung vào các tài liệu và số liệu liên quan trực tiếp đến hoạt động giám sát của MTTQ tại địa phương. Phân tích dữ liệu kết hợp phương pháp so sánh và hệ thống xã hội học pháp luật nhằm đánh giá hiệu quả và hạn chế trong hoạt động giám sát. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2019, phù hợp với phạm vi thời gian nghiên cứu và các dữ liệu thu thập được. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng phương pháp khảo sát ý kiến, phỏng vấn cán bộ MTTQ và các tổ chức thành viên để bổ sung thông tin thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hoạt động giám sát qua nghiên cứu, xem xét văn bản: Trung bình mỗi năm, Ủy ban MTTQ thành phố tham gia đóng góp ý kiến khoảng 20 văn bản quy phạm pháp luật và dự thảo chương trình phát triển kinh tế - xã hội. Qua đó, góp phần giảm thiểu sai sót trong xây dựng chính sách, nâng cao tính khả thi và phù hợp với thực tiễn.

  2. Giám sát qua tiếp nhận và xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo: Trong giai đoạn 2015-2019, số lượt công dân đến kiến nghị, phản ánh tăng từ 156 lượt năm 2015 lên 223 lượt năm 2019. Tổng số ý kiến, kiến nghị tiếp nhận là 2.765, trong đó 741 kiến nghị đã được phối hợp giải quyết hiệu quả, tập trung vào các vấn đề đất đai, môi trường, ô nhiễm và dự án treo.

  3. Tổ chức đoàn giám sát và giám sát chuyên đề: MTTQ thành phố đã tổ chức 48 cuộc giám sát tại 36 cơ quan, đơn vị, tập trung vào các lĩnh vực bồi thường giải phóng mặt bằng, giáo dục, môi trường, y tế và xây dựng cơ bản. Qua giám sát, đã thu thập 745 ý kiến, kiến nghị và xử lý được 741 vụ việc, đạt tỷ lệ giải quyết trên 99%.

  4. Hoạt động giám sát qua Ban Thanh tra nhân dân và Ban Giám sát đầu tư cộng đồng: 100% xã, phường đã thành lập các Ban này với tổng cộng 143 thành viên. Trong 5 năm, đã thực hiện 67 cuộc giám sát của Ban TTND và 193 cuộc của Ban GSĐTCCĐ, phát hiện và kiến nghị xử lý nhiều vụ việc vi phạm pháp luật, góp phần bảo vệ quyền lợi người dân.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động giám sát của MTTQ thành phố Tam Kỳ đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và bảo vệ quyền lợi nhân dân. Việc tham gia xây dựng và giám sát văn bản pháp luật giúp giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch và khả thi của chính sách. Sự gia tăng số lượt kiến nghị phản ánh sự tin tưởng của nhân dân vào vai trò giám sát của MTTQ. Các đoàn giám sát chuyên đề và hoạt động của Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ đã phát huy hiệu quả trong việc phát hiện và xử lý các vi phạm, góp phần xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với xu hướng tăng cường vai trò giám sát xã hội trong cơ chế quản lý nhà nước hiện đại. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế như nguồn lực cán bộ giám sát chưa đồng đều, một số kiến nghị chưa được xử lý kịp thời, và phương pháp giám sát còn lúng túng. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng số lượt kiến nghị, tỷ lệ giải quyết kiến nghị và số lượng cuộc giám sát theo năm sẽ giúp minh họa rõ nét hơn hiệu quả hoạt động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ MTTQ: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ năng giám sát, pháp luật và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận và các tổ chức thành viên nhằm nâng cao chất lượng giám sát. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Ủy ban MTTQ thành phố chủ trì phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Xây dựng hệ thống quản lý thông tin giám sát hiện đại: Áp dụng công nghệ thông tin để thu thập, xử lý và theo dõi các ý kiến, kiến nghị của nhân dân, đảm bảo tính minh bạch và kịp thời trong xử lý. Mục tiêu đạt được trong vòng 2 năm, do Ban Thường trực Ủy ban MTTQ phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông thực hiện.

  3. Tăng cường phối hợp giữa MTTQ với các cơ quan nhà nước: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa MTTQ, HĐND, UBND và các cơ quan tư pháp để nâng cao hiệu quả giám sát, xử lý kiến nghị nhanh chóng và hiệu quả. Thời gian triển khai liên tục, do Ủy ban MTTQ và các cơ quan liên quan phối hợp thực hiện.

  4. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức nhân dân: Tổ chức các chương trình phổ biến pháp luật, quyền giám sát của nhân dân và vai trò của MTTQ nhằm khuyến khích sự tham gia tích cực của người dân trong giám sát xã hội. Thời gian thực hiện hàng năm, do MTTQ phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội và truyền thông địa phương đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc các cấp: Nghiên cứu luận văn giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng tổ chức hoạt động giám sát, từ đó nâng cao hiệu quả công tác tại địa phương.

  2. Các cơ quan nhà nước và đại biểu dân cử: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong phối hợp với MTTQ để thực hiện giám sát, tăng cường minh bạch và hiệu quả quản lý.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành Luật, Chính trị học, Quản lý nhà nước: Cung cấp tài liệu tham khảo về cơ sở lý luận và thực tiễn hoạt động giám sát xã hội tại Việt Nam.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Tăng cường nhận thức về quyền và trách nhiệm tham gia giám sát, góp phần xây dựng xã hội dân chủ, công bằng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giám sát của MTTQ Việt Nam là gì?
    Giám sát của MTTQ là hoạt động theo dõi, xem xét, đánh giá và kiến nghị đối với hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ công chức nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhân dân.

  2. Phạm vi giám sát của MTTQ tại Tam Kỳ bao gồm những gì?
    Phạm vi giám sát bao gồm các cơ quan nhà nước, tổ chức, đại biểu dân cử, cán bộ công chức, viên chức liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật và quyền lợi của nhân dân trên địa bàn thành phố.

  3. Các hình thức giám sát phổ biến của MTTQ là gì?
    Bao gồm nghiên cứu, xem xét văn bản; tổ chức đoàn giám sát; giám sát qua Ban Thanh tra nhân dân và Ban Giám sát đầu tư cộng đồng; tham gia giám sát cùng các cơ quan có thẩm quyền.

  4. Làm thế nào để nhân dân tham gia hiệu quả vào hoạt động giám sát?
    Nhân dân cần được tuyên truyền, phổ biến pháp luật và quyền giám sát, đồng thời được trang bị kiến thức, kỹ năng để phản ánh ý kiến, kiến nghị qua các kênh chính thức như MTTQ và các tổ chức thành viên.

  5. Những khó khăn chính trong hoạt động giám sát của MTTQ tại Tam Kỳ là gì?
    Bao gồm hạn chế về nguồn lực cán bộ, phương pháp giám sát chưa đồng bộ, một số kiến nghị chưa được xử lý kịp thời và sự phối hợp giữa các cơ quan còn chưa chặt chẽ.

Kết luận

  • Hoạt động giám sát của MTTQ thành phố Tam Kỳ trong giai đoạn 2015-2019 đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và bảo vệ quyền lợi nhân dân với hơn 2.700 ý kiến, kiến nghị được tiếp nhận.
  • Luận văn làm rõ cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn hoạt động giám sát, đồng thời chỉ ra những hạn chế cần khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm như nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường phối hợp liên ngành và đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật.
  • Kết quả nghiên cứu có giá trị tham khảo cho cán bộ MTTQ, các cơ quan nhà nước, nhà nghiên cứu và cộng đồng dân cư.
  • Tiếp tục triển khai các giải pháp đề xuất trong nhiệm kỳ 2020-2024 nhằm phát huy vai trò giám sát của MTTQ, góp phần xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh.

Hành động tiếp theo: Các cấp ủy, chính quyền và MTTQ cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp nâng cao hiệu quả giám sát, đồng thời tăng cường giám sát đột xuất và chuyên đề nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của thành phố Tam Kỳ.