I. Tổng Quan Về Giải Quyết Án Hành Chính Tại Tòa Án
Giải quyết án hành chính tại Tòa án nhân dân là một nội dung quan trọng trong tổ chức và hoạt động tài phán, liên quan đến quản lý hành chính Nhà nước, tổ chức thực hiện quyền lực Nhà nước và quyền tự do, lợi ích của công dân. Mục tiêu tạo dựng một xã hội công bằng, bình đẳng, tự do và an toàn cho mọi thành viên trong cộng đồng đã được đặt ra từ rất lâu đời. Nhiều học giả nổi tiếng đã đưa ra những học thuyết, giải pháp để xây dựng nên một xã hội lý tưởng. Một trong những tư tưởng lớn là phải xây dựng được một Nhà nước pháp quyền gắn liền với xã hội của công dân. Ở đó, bộ máy quyền lực của Nhà nước được hình thành trên cơ sở luật, hoạt động của bộ máy Nhà nước phải tôn trọng pháp luật.
1.1. Vai Trò Của Pháp Luật Trong Giải Quyết Khiếu Kiện Hành Chính
Pháp luật là cơ sở cho việc phân công, tổ chức và thực hiện quyền lực Nhà nước, xác định ranh giới, phạm vi quyền lực của các thiết chế Nhà nước và sự tự do cá nhân, tổ chức trong xã hội. Pháp luật vừa là công cụ tác động, thước đo đánh giá tính chất, nội dung các quan hệ xã hội, vừa là thước đo giá trị tích cực của tổ chức hoạt động của bộ máy Nhà nước. "Muốn có công lý phải có pháp luật và sự tuân thủ pháp luật". Do đó, cần thiết phải xây dựng các thiết chế làm ra luật, các thiết chế duy trì và bảo đảm sự tuân thủ pháp luật, bảo vệ pháp luật. Một trong những yêu cầu quan trọng là phải xây dựng một thiết chế xét xử.
1.2. Tầm Quan Trọng Của Tổ Chức Xét Xử Vụ Án Hành Chính Hiệu Quả
Platon cho rằng, hoạt động xét xử là để bảo vệ pháp luật. Nếu không có cơ quan xét xử, nếu Tòa án không được tổ chức một cách thỏa đáng thì Nhà nước sẽ sụp đổ. Ông đưa ra quan điểm nổi tiếng: “Ta nhìn thấy sự huỷ diệt của các Nhà nước mà trong đó pháp luật không có sức mạnh và dưới quyền lực của ai đấy”. Với tư cách là tổ chức quyền lực công cộng, Nhà nước có mối liên hệ mật thiết với các thành viên trong cộng đồng xã hội, với các công dân.
II. Vấn Đề Cấp Thiết Về Giải Quyết Tố Tụng Hành Chính
Hoạt động xét xử các vụ án hành chính không chỉ dựa vào luật tư để phán quyết về tội phạm, hình phạt, để giải quyết các tranh chấp dân sự, lao động mà còn dựa vào luật công để xem xét tính hợp pháp của các cơ quan nhà nước và của cán bộ, công chức có hợp pháp hay không, có gây hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức liên quan. Sự phán xét của Tòa án về tính hợp pháp trong hoạt động của cơ quan nhà nước tuy mang tính đối trọng rõ rệt, làm cho các cơ quan nhà nước phải tỉnh táo khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình nhưng không phải là để can thiệp vào hoạt động của chính quyền, không làm rối chức năng hành pháp và không làm cản trở chúng mà chỉ nhằm mục đích tránh cho hành pháp vi phạm pháp luật; hành pháp phải phục tùng, tôn trọng luật; hạn chế sự lạm quyền của cơ quan hành chính Nhà nước và tăng cường trách nhiệm bảo đảm an ninh trật tự xã hội, bảo đảm quyền và lợi ích của công dân, đồng thời giải quyết tốt các tranh chấp, mâu thuẫn giữa chính quyền với công dân, tổ chức.
2.1. Nguyên Tắc Hoạt Động Của Cơ Quan Nhà Nước Trong Tố Tụng Hành Chính
Hoạt động của cơ quan nhà nước, trong đó có hoạt động của cơ quan tư pháp, chỉ được làm những gì mà pháp luật quy định, đồng thời tôn trọng quyền của công dân được làm tất cả những gì mà pháp luật không cấm. Với nguyên tắc trên, khi xem xét, giải quyết các hoạt động công vụ của các cơ quan...
2.2. Tam Quyền Phân Lập Trong Giải Quyết Vụ Án Hành Chính
Theo Montesquieu, quyền lực Nhà nước cần phải chia thành ba bộ phận độc lập với nhau, không nên tập trung vào một cá nhân, một cơ quan: “Không có gì là tự do nếu quyền tư pháp không tách khỏi quyền lập pháp và hành pháp. Nếu quyền tư pháp nhập với quyền lập pháp thì người ta sẽ độc đoán đối với quyền sống và quyền tự do của công dân; quan toà sẽ là người đặt ra luật. Nếu quyền tư pháp nhập lại với quyền hành pháp thì quan toà sẽ có sức mạnh của kẻ dan áp”. Cũng như các cơ quan nhà nước khác, Toà án nếu không được tổ chức thoả đáng thì sẽ trở thành nguy cơ cho quốc gia và tự do của công dân.
2.3. Tính Độc Lập Của Tòa Án Trong Thủ Tục Tố Tụng Hành Chính
Tòa án phải được tổ chức thoả đáng để tránh trở thành nguy cơ cho quốc gia và tự do của công dân. Một bộ máy Nhà nước, một “cơ quan cầm quyền vừa là kẻ thi hành luật, vừa tự cho mình là kẻ lập pháp. Họ có thể tàn phá quốc gia bằng những ý chí chung sai lầm của họ. Mà họ còn nắm cả quyền xét xử nữa thì họ có thể đè nát mỗi công dân theo ý muốn của họ.”
III. Phương Pháp Giải Quyết Quyết Định Hành Chính Sai Phạm
Trong hoạt động xét xử án hành chính, cần xem xét tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính. Hoạt động xét xử này không chỉ dựa vào luật tư để phán quyết về tội phạm, hình phạt, để giải quyết các tranh chấp dân sự, lao động. mà còn dựa vào luật công để xem xét tính hợp pháp của các cơ quan nhà nước và của cán bộ, công chức có hợp pháp hay không, có gây hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức liên quan.
3.1. Đảm Bảo Quyền Lợi Của Công Dân Trong Vụ Án Hành Chính
Sự phán xét của Tòa án về tính hợp pháp trong hoạt động của cơ quan nhà nước tuy mang tính đối trọng rõ rệt, làm cho các cơ quan nhà nước phải tỉnh táo khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình nhưng không phải là để can thiệp vào hoạt động của chính quyền, không làm rối chức năng hành pháp và không làm cản trở chúng mà chỉ nhằm mục đích tránh cho hành pháp vi phạm pháp luật.
3.2. Tuân Thủ Pháp Luật Trong Thủ Tục Giải Quyết Án Hành Chính
Hành pháp phải phục tùng, tôn trọng luật; hạn chế sự lạm quyền của cơ quan hành chính Nhà nước và tăng cường trách nhiệm bảo đảm an ninh trật tự xã hội, bảo đảm quyền và lợi ích của công dân, đồng thời giải quyết tốt các tranh chấp, mâu thuẫn giữa chính quyền với công dân, tổ chức.
IV. Thực Tiễn Giải Quyết Vụ Án Hành Chính Tại Tòa Án Hiện Nay
Từ khi tổ chức và thực hiện hoạt động xét xử hành chính của Tòa án nhân dân (1/7/1996) đến nay, các Tòa án nhân dân đã giải quyết được hàng nghìn vụ khiếu kiện hành chính, góp phần ổn định các quan hệ hành chính, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện. Tuy vậy, nhìn chung vẫn còn không ít những tồn tại. Tình trạng án hành chính bị cải, sửa vẫn thường xuyên xảy ra.
4.1. Tồn Tại Trong Giải Quyết Án Phí Hành Chính
Nguyên nhân của tình trạng này có nhiều, nhưng tập trung chủ yếu vào một số vấn đề như: hệ thống tổ chức Tòa hành chính chưa được hoàn thiện; trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ, Thẩm phán trực tiếp làm công tác giải quyết án hành chính chưa cao và đặc biệt là hệ thống pháp luật hành chính và tố tụng hành chính của nước ta còn khá nhiều những vướng mắc, bất cập.
4.2. Yêu Cầu Cải Cách Thủ Tục Hành Chính Tư Pháp
Vấn đề này đã được chỉ rõ trong báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IX: “Cải cách tổ chức, nâng cao chất lượng và hoạt động của các cơ quan tư pháp”, “sắp xếp lại hệ thống Tòa án nhân dân, phân định hợp lý thẩm quyền của Tòa án các cấp”.
V. Đề Xuất Giải Pháp Giải Quyết Vướng Mắc Án Hành Chính
Để giải quyết những vấn đề còn tồn tại, vướng mắc do thực tiễn đặt ra trong quá trình áp dụng pháp luật, trên cơ sở nghiên cứu các luận điểm khoa học về vấn đề giải quyết các vụ án hành chính tại Tòa án nhân dân và thực trạng của tình hình giải quyết, xét xử án hành chính tại Tòa án và đặc biệt là xuất phát từ quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về thiết lập, hoàn thiện thẩm quyền tài phán hành chính, hoàn thiện bộ máy Nhà nước trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền; luận văn cũng đã mạnh dạn nêu ra một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật tố tụng hành chính đồng thời cải tiến và tổ chức lại và hệ thống tài phán hành chính, góp phần bảo về quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, của con người trong một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
5.1. Hoàn Thiện Pháp Luật Về Tố Tụng Hành Chính
Luận văn cũng đã mạnh dạn nêu ra một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật tố tụng hành chính đồng thời cải tiến và tổ chức lại và hệ thống tài phán hành chính, góp phần bảo về quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, của con người trong một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
5.2. Nâng Cao Chất Lượng Xét Xử Án Hành Chính
Với những vấn đề nêu trên, tác giả luận văn hy vọng đóng góp một phần nhỏ bé vào việc hoàn thiện các quy định của pháp luật về giải quyết vụ án hành chính và nâng cao chất lượng xét xử hành chính của Tòa án, từ đó góp phần giải quyết nhanh chóng, dứt điểm mọi khiếu kiện hành chính phát sinh trong thực tế, đảm bảo quyền và lợi ích của công dân, tổ chức trong xã hội, thực hiện tốt mục tiêu mà Đảng và Nhà nước đề ra.
VI. Tương Lai Của Công Tác Giải Quyết Vụ Án Hành Chính
Việc giải quyết các vụ án hành chính theo trình tự thủ tục tư pháp là một công việc có ý nghĩa thiết thực. Đề tài "Giải quyết các vụ án hành chính tại Toà án nhân dân - những vấn đề lý luận và thực tiễn” được thực hiện nhằm đáp ứng yêu cầu về mặt lý luận thực tiễn đã và đang đặt ra.
6.1. Nghiên Cứu Toàn Diện Về Giải Quyết Án Hành Chính
Trong tiến trình đổi mới đất nước như hiện nay, một loạt vấn đề nảy sinh từ thực tiễn về mối quan hệ giữa Nhà nước với công dân, về vai trò tích cực của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh. cần phải được nghiên cứu, tổng kết nhằm luận giải cho các quan điểm đổi mới đất nước, xác định những luận cứ khoa học tạo cơ sở vững chắc để xây dựng các chế định pháp lý, góp phần hoàn thiện bộ máy Nhà nước, bảo về quyền lợi của công dân.
6.2. Thúc Đẩy Nghiên Cứu Giải Quyết Vụ Án Hành Chính
Trong đó, việc nghiên cứu các quy định, các cơ chế giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn giữa Nhà nước với công dân ngày càng thu hút đông đảo sự quan tâm nghiên cứu của nhiều cơ quan, tổ chức, nhiều nhà khoa học.
