Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Tây Ninh sở hữu điều kiện khí hậu và đất đai rất thuận lợi cho việc trồng và phát triển sản phẩm Mãng cầu Bà Đen, với diện tích trồng khoảng 5.486 ha, sản lượng đạt 69.579 tấn/năm, đứng đầu cả nước. Đây là loại nông sản chủ lực, được phân bố tập trung quanh chân núi Bà Đen và các vùng phụ cận tại 8 xã thuộc Thành phố Tây Ninh, huyện Tân Châu và huyện Dương Minh Châu. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, việc xây dựng và phát triển thương hiệu đặc sản Mãng cầu Bà Đen có ý nghĩa quan trọng nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào đánh giá thực trạng phát triển thương hiệu Mãng cầu Bà Đen, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển thương hiệu bền vững, nâng cao nhận thức của người sản xuất và các bên liên quan. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu thu thập từ năm 2011 đến 2022, với khảo sát sơ cấp trong vòng 2 tháng tại phạm vi hoạt động của Công ty Cổ phần NATANI và các tổ chức liên quan. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các nhà quản lý, doanh nghiệp và người nông dân phát triển thương hiệu đặc sản, góp phần tăng thu nhập và giải quyết việc làm cho hàng ngàn người dân địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về thương hiệu và phát triển thương hiệu, trong đó:

  • Khái niệm thương hiệu: Thương hiệu không chỉ là tên gọi hay biểu tượng mà còn là tập hợp các yếu tố hữu hình và vô hình cung cấp lợi ích chức năng và tâm lý cho khách hàng. Thương hiệu giúp phân biệt sản phẩm, tạo niềm tin và giá trị kinh tế cho doanh nghiệp.

  • Mô hình phát triển thương hiệu: Bao gồm các giai đoạn nhận biết, xây dựng, duy trì và phát triển thương hiệu bền vững. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển thương hiệu gồm chất lượng sản phẩm, hệ thống phân phối, quảng bá, nhận thức của người tiêu dùng và chính sách nhà nước.

  • Khái niệm chỉ dẫn địa lý (CDĐL): Là công cụ bảo hộ thương hiệu gắn liền với đặc điểm địa lý, giúp nâng cao giá trị và uy tín sản phẩm đặc sản.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thương hiệu sản phẩm địa phương, phát triển thương hiệu bền vững, chỉ dẫn địa lý, hệ thống phân phối và quảng bá thương hiệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thứ cấp từ các cơ quan như Sở Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn, Cục Thống kê tỉnh Tây Ninh, các báo cáo ngành và tài liệu học thuật liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 120 khách hàng sử dụng Mãng cầu Bà Đen và phỏng vấn 54 nhà quản lý, chuyên gia trong lĩnh vực công thương, nông nghiệp, khoa học công nghệ và doanh nghiệp.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để xử lý số liệu, áp dụng thống kê mô tả (tỷ lệ %, số trung bình), so sánh theo thời gian và không gian, đồng thời nghiên cứu trường hợp (case study) để minh họa thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ 2011 đến 2022, khảo sát sơ cấp trong 2 tháng, phân tích và tổng hợp kết quả trong giai đoạn cuối năm 2023 đến đầu năm 2024.

Phương pháp chọn mẫu khảo sát khách hàng và phỏng vấn chuyên gia nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát triển thương hiệu Mãng cầu Bà Đen: Diện tích trồng đạt khoảng 5.486 ha với sản lượng 69.579 tấn/năm, trong đó có khoảng 180 ha sản xuất theo quy trình VietGap. Tuy nhiên, chất lượng sản phẩm chưa đồng đều do việc áp dụng tiêu chuẩn chưa thống nhất, dẫn đến năng suất không ổn định.

  2. Nhận thức và ý thức của người sản xuất: Khoảng 60% hộ sản xuất chưa nhận thức đầy đủ về lợi ích lâu dài của việc phát triển thương hiệu mang chỉ dẫn địa lý. Ý thức tập thể và trách nhiệm trong phát triển thương hiệu còn thấp, ảnh hưởng đến sự đồng bộ và hiệu quả của chuỗi giá trị.

  3. Hệ thống xúc tiến thương mại và quảng bá thương hiệu: Thiếu các cơ quan xúc tiến thương mại chuyên nghiệp, hình ảnh và thương hiệu chưa được phổ biến rộng rãi. Chỉ có một số doanh nghiệp lớn như Công ty Cổ phần NATANI thực hiện quảng bá hiệu quả, nhưng chưa đủ để tạo sức lan tỏa trên thị trường.

  4. Vai trò của chính quyền địa phương: Việc triển khai Quyết định số 14/2012/QĐ-UBND về quản lý và sử dụng chỉ dẫn địa lý Mãng cầu Bà Đen chưa được thực hiện đồng bộ và hiệu quả, làm hạn chế sự phát triển thương hiệu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do sự thiếu đồng bộ trong áp dụng tiêu chuẩn sản xuất, nhận thức chưa cao của người sản xuất và sự thiếu hụt các hoạt động xúc tiến thương mại chuyên nghiệp. So với các nghiên cứu về phát triển thương hiệu nông sản tại các tỉnh khác như Vân Nam (Trung Quốc) hay Bình Thuận, Tây Ninh còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan và chưa tận dụng hiệu quả các công cụ pháp lý như chỉ dẫn địa lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hộ sản xuất áp dụng VietGap, biểu đồ so sánh năng suất và chất lượng sản phẩm theo từng vùng, cũng như bảng tổng hợp các hoạt động quảng bá và xúc tiến thương mại hiện có. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức, tăng cường quản lý nhà nước và phát triển hệ thống xúc tiến thương mại để phát huy tiềm năng thương hiệu Mãng cầu Bà Đen.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và đào tạo cho người sản xuất: Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn về tiêu chuẩn VietGap, chỉ dẫn địa lý và lợi ích phát triển thương hiệu bền vững. Mục tiêu đạt 80% hộ sản xuất được đào tạo trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn phối hợp với các tổ chức đào tạo.

  2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản lý chất lượng sản phẩm: Thiết lập hệ thống kiểm soát chất lượng đồng bộ từ sản xuất đến tiêu thụ, áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc. Mục tiêu giảm tỷ lệ sản phẩm không đạt chuẩn xuống dưới 10% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Các doanh nghiệp, hợp tác xã và chính quyền địa phương.

  3. Phát triển hoạt động xúc tiến thương mại và quảng bá thương hiệu: Thành lập các cơ quan xúc tiến thương mại chuyên trách, tổ chức các sự kiện quảng bá, xây dựng chuyên mục về Mãng cầu Bà Đen trên cổng thông tin điện tử của tỉnh. Mục tiêu tăng nhận diện thương hiệu lên 50% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Công Thương, Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư tỉnh Tây Ninh.

  4. Tăng cường vai trò quản lý nhà nước và phối hợp liên ngành: Thực hiện nghiêm túc Quyết định số 14/2012/QĐ-UBND, xây dựng cơ chế phối hợp giữa các sở, ngành và UBND các huyện, thành phố trong quản lý và phát triển thương hiệu. Mục tiêu hoàn thiện cơ chế phối hợp trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, các sở ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Luận văn cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng giúp xây dựng chính sách phát triển thương hiệu nông sản hiệu quả, đặc biệt trong lĩnh vực chỉ dẫn địa lý và xúc tiến thương mại.

  2. Doanh nghiệp và hợp tác xã sản xuất Mãng cầu: Các đơn vị này có thể áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng sản phẩm, phát triển thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ dựa trên kết quả nghiên cứu.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về phát triển thương hiệu nông sản đặc sản, cũng như xây dựng chương trình đào tạo nâng cao năng lực cho người sản xuất.

  4. Người nông dân và cộng đồng địa phương: Giúp nâng cao nhận thức về vai trò của thương hiệu trong phát triển kinh tế, từ đó tham gia tích cực vào quá trình xây dựng và bảo vệ thương hiệu Mãng cầu Bà Đen.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển thương hiệu Mãng cầu Bà Đen lại quan trọng?
    Phát triển thương hiệu giúp nâng cao giá trị sản phẩm, tạo niềm tin cho người tiêu dùng, mở rộng thị trường và tăng thu nhập cho người sản xuất. Ví dụ, thương hiệu chỉ dẫn địa lý đã giúp Mãng cầu Bà Đen được công nhận rộng rãi và có sức cạnh tranh cao.

  2. Những khó khăn chính trong phát triển thương hiệu hiện nay là gì?
    Chất lượng sản phẩm không đồng đều, nhận thức của người sản xuất còn hạn chế, thiếu các cơ quan xúc tiến thương mại chuyên nghiệp và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các cơ quan quản lý.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của người nông dân về thương hiệu?
    Thông qua các chương trình đào tạo, tập huấn, truyền thông và hỗ trợ kỹ thuật, người nông dân sẽ hiểu rõ lợi ích của việc phát triển thương hiệu và áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất an toàn, bền vững.

  4. Vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển thương hiệu là gì?
    Chính quyền có nhiệm vụ xây dựng cơ chế quản lý, hỗ trợ tài chính, tổ chức xúc tiến thương mại và giám sát việc thực hiện các quy định liên quan đến thương hiệu và chỉ dẫn địa lý.

  5. Thương hiệu Mãng cầu Bà Đen có tiềm năng mở rộng thị trường quốc tế không?
    Có, với việc xây dựng thương hiệu mạnh và áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như VietGap, GlobalGAP, sản phẩm có thể tiếp cận các thị trường xuất khẩu, góp phần nâng cao giá trị và uy tín sản phẩm trên trường quốc tế.

Kết luận

  • Tỉnh Tây Ninh có tiềm năng lớn về sản xuất Mãng cầu Bà Đen với diện tích 5.486 ha và sản lượng 69.579 tấn/năm, là đặc sản nổi bật của địa phương.
  • Thương hiệu Mãng cầu Bà Đen đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, tuy nhiên còn nhiều hạn chế về chất lượng sản phẩm và nhận thức của người sản xuất.
  • Nghiên cứu đã xác định các yếu tố ảnh hưởng chính và đề xuất giải pháp nâng cao nhận thức, hoàn thiện quản lý chất lượng, phát triển xúc tiến thương mại và tăng cường vai trò quản lý nhà nước.
  • Các giải pháp được kỳ vọng sẽ giúp phát triển thương hiệu bền vững, mở rộng thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp tỉnh Tây Ninh.
  • Đề nghị các bên liên quan nhanh chóng triển khai các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để tận dụng tối đa tiềm năng thương hiệu Mãng cầu Bà Đen.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ và phát triển thương hiệu đặc sản Mãng cầu Bà Đen, góp phần nâng cao giá trị nông sản và cải thiện đời sống người dân Tây Ninh.