Tổng quan nghiên cứu

Ngành du lịch tại Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn theo Nghị quyết 08/NQ-TW của Bộ Chính trị năm 2017. Với dân số hơn 9 triệu người và tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân trên 7% giai đoạn 2010-2020, TP.HCM sở hữu tiềm năng du lịch đa dạng, từ các di tích lịch sử, văn hóa đến hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại. Năm 2019, TP.HCM đón 40,7 triệu lượt khách, trong đó khách quốc tế chiếm 7,6 triệu lượt, tạo ra doanh thu du lịch khoảng 140 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 đã làm giảm mạnh lượng khách và doanh thu trong các năm 2020-2021, với chỉ 9,35 triệu lượt khách và doanh thu 45 nghìn tỷ đồng năm 2021.

Trước bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển nhanh chóng của ngành du lịch, việc phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Nghiên cứu này nhằm phân tích thực trạng, dự báo nhu cầu và đề xuất giải pháp phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao tại TP.HCM giai đoạn 2020-2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn TP.HCM, khảo sát các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp du lịch và các đơn vị đào tạo. Mục tiêu là đáp ứng nhu cầu phát triển du lịch bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng dịch vụ, góp phần thực hiện thành công chiến lược phát triển kinh tế xã hội của thành phố.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị nguồn nhân lực, đặc biệt tập trung vào khái niệm nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao. Theo đó, nguồn nhân lực du lịch bao gồm lực lượng lao động trực tiếp và gián tiếp phục vụ khách du lịch, với đặc thù làm việc trong môi trường đa văn hóa, áp lực cao và yêu cầu kỹ năng chuyên môn sâu. Khung lý thuyết ASK (Attitudes - Thái độ, Skills - Kỹ năng, Knowledge - Kiến thức) được vận dụng để đánh giá năng lực nhân lực du lịch chất lượng cao, bao gồm các tiêu chuẩn về thể lực, trí lực, nhân cách và năng động xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao: lao động có trình độ chuyên môn cao, kỹ năng nghiệp vụ tốt, có khả năng sáng tạo và thích ứng với môi trường làm việc đa dạng.
  • Tiêu chuẩn đánh giá: thể lực, trí lực (trình độ học vấn, năng lực sáng tạo, ngoại ngữ), nhân cách (đạo đức nghề nghiệp, thái độ làm việc), năng động xã hội (khả năng làm việc nhóm, giao tiếp).
  • Phân nhóm nhân lực: quản lý nhà nước, lao động sự nghiệp, nhân lực kinh doanh du lịch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật và nghiên cứu trước đây về nguồn nhân lực du lịch. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát xã hội học với cỡ mẫu 257 phiếu hợp lệ, bao gồm 37 phiếu từ cơ quan quản lý nhà nước, 102 phiếu từ doanh nghiệp du lịch và 118 phiếu từ các đơn vị đào tạo. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp so sánh, đối chiếu thực trạng nguồn nhân lực du lịch TP.HCM với các tiêu chuẩn chất lượng cao và kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực tại các địa phương khác như Đà Nẵng, Hà Nội, Hải Phòng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2022 đến tháng 3/2023, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu đầy đủ, chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao tại TP.HCM còn hạn chế về số lượng và chất lượng: Tỷ lệ lao động du lịch đã qua đào tạo đạt khoảng 60%, trong đó chỉ khoảng 30% có trình độ đại học trở lên. Năng lực ngoại ngữ và kỹ năng quản lý còn yếu, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển ngành du lịch cao cấp.

  2. Nhu cầu nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao tăng mạnh giai đoạn 2020-2030: Dự báo nhu cầu lao động ngành du lịch TP.HCM đến năm 2025 là khoảng 150.000 người, trong đó nhu cầu nhân lực chất lượng cao chiếm trên 40%. Đến năm 2030, nhu cầu này dự kiến tăng lên khoảng 200.000 người, với tỷ lệ nhân lực chất lượng cao đạt 50%.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao: Bao gồm chính sách đào tạo chưa đồng bộ, thiếu liên kết giữa các đơn vị đào tạo và doanh nghiệp, chế độ đãi ngộ chưa hấp dẫn, cùng với áp lực công việc và môi trường làm việc phức tạp.

  4. Kinh nghiệm từ các địa phương khác cho thấy vai trò quan trọng của chính sách thu hút, đào tạo chuyên sâu và quản lý nhà nước hiệu quả: Đà Nẵng, Hà Nội và Hải Phòng đã triển khai các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng, đồng thời xây dựng chính sách ưu đãi nhằm thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát và phân tích cho thấy nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao tại TP.HCM chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển ngành trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cạnh tranh ngày càng gay gắt. Số liệu về tỷ lệ lao động có trình độ đại học và kỹ năng ngoại ngữ thấp hơn so với các thành phố du lịch phát triển trong khu vực cho thấy cần có sự đầu tư mạnh mẽ hơn vào đào tạo và phát triển kỹ năng.

Biểu đồ nhu cầu nguồn nhân lực du lịch giai đoạn 2020-2030 minh họa sự tăng trưởng rõ rệt về số lượng và chất lượng nhân lực cần thiết, đặc biệt là trong các lĩnh vực quản lý, dịch vụ cao cấp và công nghệ du lịch. Bảng so sánh các tiêu chuẩn năng lực giữa TP.HCM và các địa phương khác cũng cho thấy khoảng cách cần được thu hẹp.

Nguyên nhân chính của thực trạng này là do thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và đơn vị đào tạo, cùng với chính sách đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn để giữ chân nhân lực chất lượng cao. Kinh nghiệm từ các địa phương khác nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực đồng bộ, có trọng tâm và có chính sách thu hút nhân tài rõ ràng.

Việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch không chỉ giúp TP.HCM nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn góp phần phát triển bền vững ngành du lịch, tạo ra giá trị gia tăng cao hơn cho nền kinh tế thành phố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo chuyên sâu và bồi dưỡng kỹ năng thực tiễn: Xây dựng các chương trình đào tạo gắn liền với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp du lịch, tập trung vào kỹ năng quản lý, ngoại ngữ và công nghệ số. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: các trường đại học, trung tâm đào tạo du lịch phối hợp với doanh nghiệp.

  2. Hoàn thiện chính sách thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao: Ban hành các chính sách đãi ngộ cạnh tranh về lương thưởng, chế độ phúc lợi và cơ hội thăng tiến nhằm thu hút nhân tài trong và ngoài nước. Thời gian: 2023-2026. Chủ thể: UBND TP.HCM, Sở Du lịch, doanh nghiệp.

  3. Nâng cao năng lực quản lý nhà nước về nguồn nhân lực du lịch: Kiện toàn bộ máy tổ chức, tăng cường đào tạo cán bộ quản lý, xây dựng hệ thống đánh giá và giám sát chất lượng nguồn nhân lực. Thời gian: 2023-2024. Chủ thể: Sở Du lịch, các cơ quan quản lý nhà nước.

  4. Tăng cường liên kết giữa các đơn vị đào tạo, doanh nghiệp và cơ quan quản lý: Thiết lập mạng lưới hợp tác để chia sẻ thông tin, phối hợp đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phù hợp với xu hướng phát triển ngành. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: các trường đại học, doanh nghiệp, Sở Du lịch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch: Giúp hoạch định chính sách phát triển nguồn nhân lực, nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành ngành du lịch tại TP.HCM.

  2. Doanh nghiệp du lịch: Hỗ trợ xây dựng chiến lược phát triển nhân lực, cải thiện chất lượng dịch vụ và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường.

  3. Các cơ sở đào tạo du lịch: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế, nâng cao chất lượng giảng dạy và đào tạo.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành du lịch: Là tài liệu tham khảo quan trọng để hiểu rõ về thực trạng, thách thức và giải pháp phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao tại TP.HCM.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao là gì?
    Nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao là lực lượng lao động có trình độ chuyên môn cao, kỹ năng nghiệp vụ tốt, có khả năng sáng tạo và thích ứng với môi trường làm việc đa dạng trong ngành du lịch.

  2. Tại sao TP.HCM cần phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao?
    Vì ngành du lịch TP.HCM đang phát triển nhanh, đòi hỏi nhân lực có năng lực để nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và cạnh tranh trong khu vực.

  3. Các tiêu chuẩn đánh giá nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao gồm những gì?
    Bao gồm tiêu chuẩn về thể lực, trí lực (trình độ học vấn, kỹ năng chuyên môn, ngoại ngữ), nhân cách (đạo đức nghề nghiệp, thái độ làm việc) và năng động xã hội (khả năng làm việc nhóm, giao tiếp).

  4. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Kết hợp phân tích tài liệu thứ cấp, khảo sát xã hội học với cỡ mẫu 257 phiếu, phương pháp so sánh đối chiếu và phân tích định lượng, định tính.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao tại TP.HCM?
    Bao gồm tăng cường đào tạo chuyên sâu, hoàn thiện chính sách thu hút và giữ chân nhân lực, nâng cao năng lực quản lý nhà nước và tăng cường liên kết giữa các đơn vị đào tạo, doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Kết luận

  • Nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao là yếu tố then chốt để phát triển ngành du lịch TP.HCM bền vững và cạnh tranh quốc tế.
  • Thực trạng hiện nay cho thấy còn nhiều hạn chế về số lượng và chất lượng nhân lực, đặc biệt về trình độ chuyên môn và kỹ năng ngoại ngữ.
  • Nhu cầu nhân lực chất lượng cao dự báo tăng mạnh đến năm 2030, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ và hiệu quả.
  • Kinh nghiệm từ các địa phương khác nhấn mạnh vai trò của chính sách đào tạo, thu hút và quản lý nhân lực.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp đào tạo, chính sách đãi ngộ, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường hợp tác liên ngành để phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao tại TP.HCM.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao, thúc đẩy ngành du lịch TP.HCM phát triển mạnh mẽ trong tương lai!