Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội nhanh chóng, ngành thuế Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc trong công tác quản lý và thu thuế, đặc biệt là tại Thành phố Hồ Chí Minh. Theo báo cáo của Tổng cục Thuế năm 2017, tỷ lệ doanh nghiệp kê khai thuế qua mạng tại TP.HCM đạt 99,99%, trong khi tỷ lệ doanh nghiệp nộp thuế điện tử đạt gần 88%. Riêng tháng 8/2017, hơn 642.000 hóa đơn điện tử đã được xác thực với tổng doanh thu lên tới 21.790 tỷ đồng. Tuy nhiên, tình trạng thất thu thuế vẫn còn phổ biến ở nhiều ngành nghề như nhà hàng ăn uống, xăng dầu, dược phẩm và thương mại điện tử. Trước thực trạng này, công tác tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế (NNT) được xem là khâu đột phá trong cải cách và hiện đại hóa ngành thuế, nhằm nâng cao ý thức tự giác và trách nhiệm của NNT.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng công tác tuyên truyền và hỗ trợ NNT tại Chi cục Thuế Quận 10, một trong những đơn vị trọng điểm của TP.HCM, với mục tiêu đánh giá những mặt đạt được, hạn chế và nguyên nhân tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu thứ cấp từ năm 2015 đến 2017 và dữ liệu sơ cấp thu thập từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2017 tại Chi cục Thuế Quận 10. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế, giảm thất thu, đồng thời xây dựng mối quan hệ thân thiện, minh bạch giữa cơ quan thuế và NNT, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết kinh tế về thuế, bao gồm:

  • Bản chất và đặc điểm của thuế: Thuế là khoản nộp bắt buộc, không hoàn trả trực tiếp, do Nhà nước quy định nhằm tạo nguồn thu cho ngân sách và điều tiết xã hội. Thuế có tính bắt buộc, tính pháp lý cao và vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội.

  • Chức năng và vai trò của thuế: Thuế không chỉ tạo nguồn thu cho ngân sách mà còn kích thích tăng trưởng kinh tế, điều tiết thu nhập và thực hiện công bằng xã hội.

  • Lý luận về công tác tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế: Tuyên truyền là hoạt động phổ biến chính sách, pháp luật thuế nhằm nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ của NNT. Hỗ trợ NNT là cung cấp dịch vụ giúp NNT hiểu và thực hiện đúng các quy định thuế, giảm thiểu sai sót và vi phạm.

Các khái niệm chính bao gồm: tuyên truyền pháp luật thuế, hỗ trợ người nộp thuế, cơ chế tự khai tự nộp thuế, cải cách hành chính thuế, và các hình thức tuyên truyền gián tiếp và trực tiếp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp phân tích số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các báo cáo công tác thu ngân sách, báo cáo tuyên truyền hỗ trợ NNT từ năm 2015 đến 2017, kết quả phiếu thăm dò ý kiến NNT trong các tháng 7-9/2017, và các tài liệu nghiên cứu liên quan.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua phỏng vấn sâu với 2 lãnh đạo và 2 công chức thuế thuộc Đội Tuyên truyền hỗ trợ NNT tại Chi cục Thuế Quận 10, nhằm đánh giá thực trạng, hạn chế và nguyên nhân trong công tác tuyên truyền hỗ trợ.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích kinh nghiệm và so sánh số liệu để đánh giá hiệu quả công tác tuyên truyền hỗ trợ NNT. Quy trình nghiên cứu gồm 5 bước từ nghiên cứu lý thuyết, thiết kế bảng hỏi, phỏng vấn, phân tích dữ liệu đến đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn các đối tượng chủ chốt trong đội ngũ công chức thuế có kinh nghiệm, đảm bảo thu thập thông tin sâu sắc và toàn diện về công tác tuyên truyền hỗ trợ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả công tác tuyên truyền hỗ trợ NNT: Chi cục Thuế Quận 10 đã áp dụng quy trình quản lý chất lượng ISO 9001:2008, thái độ công chức thuế thân thiện, nhiệt tình, và thủ tục thuế được công khai minh bạch. Tỷ lệ doanh nghiệp nộp thuế điện tử đạt khoảng 91%, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

  2. Hạn chế trong công tác tuyên truyền: Nội dung tuyên truyền còn nghèo nàn, phương pháp chủ yếu là phát tờ rơi và hội nghị truyền thống, thiếu sự đa dạng và tương tác. Công chức thuế chưa được tập huấn đầy đủ về nội dung tuyên truyền, dẫn đến khó khăn trong giải đáp thắc mắc của NNT. Việc phối hợp với các sở, ban ngành còn lỏng lẻo, nội dung trên website chưa cập nhật kịp thời.

  3. Thực trạng hỗ trợ NNT: Hình thức hỗ trợ chủ yếu là trả lời trực tiếp, qua điện thoại và văn bản với tổng số hơn 2.500 lượt hỗ trợ trong giai đoạn 2015-2017. Tuy nhiên, công tác hỗ trợ chưa đồng bộ, còn tình trạng NNT phải đi lại nhiều lần do chưa được hướng dẫn chuyên sâu.

  4. Nguyên nhân hạn chế: Bao gồm sự thiếu đồng bộ trong tổ chức, trình độ nghiệp vụ chưa đồng đều của công chức thuế, thiếu tài liệu hướng dẫn cụ thể, và hạn chế về trang thiết bị công nghệ thông tin phục vụ tuyên truyền.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác tuyên truyền và hỗ trợ NNT tại Chi cục Thuế Quận 10 đã đạt được những thành tựu nhất định, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế và tăng thu ngân sách. Tuy nhiên, hạn chế về phương pháp và nội dung tuyên truyền làm giảm hiệu quả tiếp cận và tương tác với NNT. So với các nghiên cứu trong ngành thuế tại các địa phương khác, Quận 10 còn thiếu sự đổi mới trong hình thức tuyên truyền như ứng dụng công nghệ số, truyền thông đa phương tiện.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách giai đoạn 2012-2016, bảng tổng hợp kết quả hỗ trợ NNT qua các hình thức, và biểu đồ cơ cấu trình độ công chức thuế giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển. Những hạn chế về phối hợp liên ngành và cập nhật thông tin cũng là điểm chung trong nhiều nghiên cứu về quản lý thuế hiện đại, nhấn mạnh nhu cầu đổi mới toàn diện.

Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện công tác tuyên truyền hỗ trợ NNT, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý thuế, giảm thất thu và xây dựng mối quan hệ đối tác tin cậy giữa cơ quan thuế và NNT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới phương pháp tuyên truyền: Áp dụng đa dạng hình thức truyền thông như video hướng dẫn, hội thảo trực tuyến, mạng xã hội và ứng dụng di động để tăng tính tương tác và tiếp cận rộng rãi. Mục tiêu nâng tỷ lệ NNT tiếp cận thông tin thuế qua các kênh số lên 70% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Đội Tuyên truyền hỗ trợ phối hợp với phòng CNTT.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng công chức thuế: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về chính sách thuế, kỹ năng giao tiếp và ứng dụng công nghệ thông tin cho toàn bộ công chức thuế, đặc biệt là đội ngũ tuyên truyền hỗ trợ. Mục tiêu nâng trình độ nghiệp vụ đạt chuẩn 90% công chức trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế phối hợp với Tổng cục Thuế.

  3. Xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn tuyên truyền chuẩn hóa: Soạn thảo và phổ biến tài liệu hướng dẫn chi tiết về nội dung, quy trình tuyên truyền hỗ trợ NNT, bao gồm các tình huống thực tế và giải pháp xử lý. Mục tiêu hoàn thành trong 6 tháng và áp dụng đồng bộ. Chủ thể thực hiện: Đội Tuyên truyền hỗ trợ.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành và cập nhật thông tin: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên với các sở, ban ngành, Ủy ban nhân dân các phường để cập nhật kịp thời chính sách thuế và tổ chức tuyên truyền đồng bộ. Mục tiêu nâng tần suất phối hợp lên ít nhất 4 lần/năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế và các đối tác liên quan.

  5. Nâng cấp trang thiết bị công nghệ thông tin: Đầu tư trang thiết bị hiện đại phục vụ công tác tuyên truyền như bảng thông tin điện tử, kios thông tin, hệ thống phần mềm quản lý hỗ trợ NNT. Mục tiêu hoàn thành trong 1 năm để đảm bảo hoạt động liên tục và hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý Chi cục Thuế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức ngành thuế: Nhận thức sâu sắc về công tác tuyên truyền hỗ trợ NNT, nâng cao kỹ năng nghiệp vụ và áp dụng các giải pháp cải tiến trong quản lý thuế.

  2. Lãnh đạo các cơ quan thuế địa phương: Tham khảo các giải pháp thực tiễn để hoàn thiện công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT, từ đó nâng cao hiệu quả thu ngân sách và cải thiện mối quan hệ với doanh nghiệp.

  3. Doanh nghiệp và người nộp thuế cá nhân: Hiểu rõ hơn về quyền lợi, nghĩa vụ và các hình thức hỗ trợ từ cơ quan thuế, giúp thực hiện nghĩa vụ thuế chính xác, kịp thời.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về quản lý thuế, cải cách hành chính và các mô hình tuyên truyền hỗ trợ trong lĩnh vực thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế lại quan trọng?
    Công tác này giúp nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật thuế của NNT, giảm thiểu sai sót và gian lận, đồng thời tạo mối quan hệ thân thiện giữa cơ quan thuế và NNT, góp phần tăng thu ngân sách hiệu quả.

  2. Các hình thức tuyên truyền phổ biến hiện nay là gì?
    Bao gồm tuyên truyền gián tiếp qua báo chí, truyền hình, internet, phát tờ rơi, và tuyên truyền trực tiếp qua hội nghị, đối thoại, tập huấn và trả lời thắc mắc trực tiếp tại cơ quan thuế.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến hạn chế trong công tác tuyên truyền tại Chi cục Thuế Quận 10?
    Chủ yếu do phương pháp tuyên truyền còn đơn điệu, công chức thuế chưa được đào tạo đầy đủ, thiếu tài liệu hướng dẫn chuẩn hóa và sự phối hợp liên ngành chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để người nộp thuế có thể nhận được hỗ trợ nhanh chóng?
    NNT có thể liên hệ trực tiếp tại bộ phận “một cửa” của Chi cục Thuế, gọi điện thoại, gửi email hoặc tham gia các hội nghị đối thoại, tập huấn do cơ quan thuế tổ chức.

  5. Công nghệ thông tin đóng vai trò thế nào trong công tác tuyên truyền hỗ trợ?
    Công nghệ giúp đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, tăng tính tương tác, rút ngắn thời gian giải đáp thắc mắc và nâng cao hiệu quả quản lý thuế, như kê khai thuế qua mạng, nộp thuế điện tử và sử dụng hóa đơn điện tử.

Kết luận

  • Công tác tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế tại Chi cục Thuế Quận 10 đã đạt nhiều thành tựu, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ và tăng thu ngân sách.
  • Hạn chế về phương pháp tuyên truyền, trình độ công chức và phối hợp liên ngành cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới phương pháp tuyên truyền, đào tạo công chức, xây dựng tài liệu hướng dẫn, tăng cường phối hợp và nâng cấp công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc hoàn thiện công tác tuyên truyền hỗ trợ NNT, góp phần phát triển kinh tế địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các quận, huyện khác.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan thuế địa phương nên áp dụng các giải pháp đổi mới để nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế, góp phần xây dựng hệ thống thuế hiện đại, minh bạch và thân thiện.