Tổng quan nghiên cứu

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chính sách trọng điểm của Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và thành thị. Tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, với diện tích tự nhiên 368,82 km² và dân số trên 100.000 người, chương trình xây dựng NTM đã được triển khai từ năm 2012 đến 2017 với nhiều kết quả tích cực. Đến năm 2017, huyện có 8/14 xã đạt chuẩn NTM, thu nhập bình quân đầu người tăng từ 23,1 triệu đồng năm 2013 lên 27,6 triệu đồng năm 2017, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 9,78% xuống còn 7,14%. Tuy nhiên, huyện vẫn còn nhiều khó khăn như địa hình phức tạp, phân bố dân cư không đồng đều, sản xuất nhỏ lẻ, năng suất thấp và nguồn lực đầu tư hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện Phú Lương, đánh giá kết quả đạt được, tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng NTM giai đoạn 2018-2022. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý nhà nước về xây dựng NTM trên địa bàn huyện Phú Lương trong giai đoạn 2012-2017, với ý nghĩa khoa học là hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn, đồng thời có giá trị thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước trong lĩnh vực phát triển nông thôn mới, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là quá trình tổ chức, điều hành của các cơ quan nhà nước nhằm thực thi quyền lực, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có xây dựng NTM.

  • Mô hình xây dựng nông thôn mới: Bao gồm 19 tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM được ban hành theo Quyết định số 1980/QĐ-TTg ngày 17/10/2016 của Thủ tướng Chính phủ, tập trung vào các lĩnh vực như quy hoạch, hạ tầng, sản xuất, văn hóa, môi trường, an ninh trật tự.

  • Khái niệm chủ thể xây dựng NTM: Nhấn mạnh vai trò của người dân, cộng đồng và hệ thống chính trị trong quá trình xây dựng NTM, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và các tổ chức đoàn thể.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, xây dựng nông thôn mới, quy hoạch xây dựng NTM, huy động nguồn lực, kiểm tra giám sát, và phát triển kinh tế nông thôn.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập số liệu sơ cấp qua khảo sát thực tế tại các xã thuộc huyện Phú Lương, tập trung vào công tác quản lý nhà nước, nhận thức của cán bộ và người dân về xây dựng NTM.

  • Phương pháp thống kê và phân tích tổng hợp: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu của UBND huyện, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2012-2017 để phân tích kết quả thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM.

  • Phương pháp so sánh: So sánh kết quả xây dựng NTM của huyện Phú Lương với các huyện khác trong tỉnh Thái Nguyên như Đại Từ, Phổ Yên để rút ra bài học kinh nghiệm.

  • Phương pháp phân tích nguyên nhân: Đánh giá các tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý nhà nước và nguyên nhân khách quan, chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả xây dựng NTM.

Cỡ mẫu khảo sát bao gồm cán bộ quản lý và người dân tại 14 xã của huyện Phú Lương, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2012-2017, với các giải pháp đề xuất áp dụng cho giai đoạn 2018-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM tăng rõ rệt: Từ năm 2013 không có xã nào đạt chuẩn, đến năm 2017 đã có 8/14 xã đạt chuẩn NTM, chiếm khoảng 57%. Các xã còn lại đều đạt từ 10 tiêu chí trở lên trên tổng số 19 tiêu chí.

  2. Thu nhập bình quân đầu người tăng 19,4%: Từ 23,1 triệu đồng năm 2013 lên 27,6 triệu đồng năm 2017, cho thấy sự cải thiện đáng kể về đời sống vật chất của người dân nông thôn.

  3. Tỷ lệ hộ nghèo giảm 27%: Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 9,78% năm 2013 xuống còn 7,14% năm 2017, thể hiện hiệu quả của các chính sách hỗ trợ và phát triển kinh tế nông thôn.

  4. Tỷ lệ xã đạt các tiêu chí về hạ tầng và dịch vụ cao: 100% xã đạt tiêu chí về quy hoạch, điện, giáo dục, an ninh trật tự; trên 90% xã đạt tiêu chí về y tế, văn hóa, thông tin truyền thông; tuy nhiên, tiêu chí về chợ nông thôn và khu thể thao còn thấp, chỉ đạt lần lượt 79% và chưa có xã nào đạt tiêu chí khu thể thao.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện Phú Lương đã đạt được nhiều thành tựu tích cực, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Việc tăng số xã đạt chuẩn NTM và cải thiện các chỉ tiêu kinh tế xã hội phản ánh sự chỉ đạo quyết liệt của các cấp chính quyền, sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành và sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư.

Tuy nhiên, một số tiêu chí như hạ tầng giao thông, chợ nông thôn, khu thể thao và thu nhập bình quân đầu người vẫn chưa đạt mức kỳ vọng, do hạn chế về nguồn lực đầu tư, địa hình phức tạp và nhận thức của một bộ phận cán bộ, người dân còn hạn chế. So sánh với huyện Đại Từ và thị xã Phổ Yên trong tỉnh Thái Nguyên, Phú Lương còn chậm hơn về tốc độ hoàn thành các tiêu chí, đặc biệt trong huy động nguồn lực và tổ chức sản xuất hàng hóa quy mô lớn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số xã đạt chuẩn NTM theo năm, bảng so sánh tỷ lệ hộ nghèo và thu nhập bình quân đầu người giai đoạn 2013-2017, cũng như biểu đồ tỷ lệ xã đạt từng tiêu chí xây dựng NTM để minh họa rõ nét hiệu quả và tồn tại trong công tác quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác quy hoạch xây dựng NTM đồng bộ và hiệu quả

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh, phê duyệt quy hoạch chi tiết phù hợp với điều kiện địa phương.
    • Target metric: 100% xã có quy hoạch được cắm mốc chỉ giới và thực hiện đúng quy hoạch.
    • Timeline: 2018-2019.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp Sở Xây dựng, các xã.

  2. Tăng cường tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ quản lý

    • Động từ hành động: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý xây dựng NTM cho cán bộ xã và huyện.
    • Target metric: 100% cán bộ quản lý được đào tạo bài bản, nâng cao nhận thức và kỹ năng.
    • Timeline: 2018-2020.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, Trung tâm đào tạo tỉnh.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động và phát huy vai trò chủ thể của người dân

    • Động từ hành động: Tổ chức các hội nghị, chiến dịch truyền thông đa dạng, nâng cao nhận thức và huy động sự tham gia của cộng đồng.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ người dân tham gia đóng góp công sức, tài chính lên trên 50%.
    • Timeline: Liên tục trong giai đoạn 2018-2022.
    • Chủ thể thực hiện: Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị xã hội, UBND xã.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong xây dựng NTM

    • Động từ hành động: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, xử lý nghiêm các sai phạm, công khai minh bạch kết quả.
    • Target metric: Giảm 50% các sai phạm trong đầu tư xây dựng hạ tầng NTM.
    • Timeline: 2018-2022.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, Thanh tra tỉnh.

  5. Huy động và đa dạng hóa nguồn lực đầu tư xây dựng NTM

    • Động từ hành động: Xây dựng cơ chế khuyến khích đầu tư từ các thành phần kinh tế, vận động đóng góp của nhân dân và doanh nghiệp.
    • Target metric: Tăng nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM lên ít nhất 30% so với giai đoạn trước.
    • Timeline: 2018-2022.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, các giải pháp quản lý nhà nước hiệu quả trong xây dựng NTM, từ đó nâng cao năng lực điều hành và tổ chức thực hiện chương trình.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong xây dựng NTM, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.
    • Use case: Phát triển luận văn, nghiên cứu khoa học liên quan đến phát triển nông thôn.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong xây dựng NTM, từ đó tích cực tham gia và giám sát quá trình thực hiện.
    • Use case: Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động và giám sát xây dựng NTM.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cấp tỉnh, huyện

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả các chính sách, điều chỉnh và bổ sung các giải pháp phù hợp với thực tiễn địa phương.
    • Use case: Xây dựng các chương trình, dự án phát triển nông thôn mới hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là quá trình tổ chức, điều hành của các cơ quan nhà nước nhằm thực hiện các chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, đảm bảo xây dựng NTM theo các tiêu chí quốc gia. Ví dụ, UBND huyện Phú Lương đã tổ chức Ban chỉ đạo và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên để quản lý hiệu quả chương trình.

  2. Những khó khăn chính trong công tác quản lý xây dựng NTM tại huyện Phú Lương là gì?
    Khó khăn gồm địa hình phức tạp, phân bố dân cư không đồng đều, nguồn lực đầu tư hạn chế, sản xuất nhỏ lẻ và nhận thức của một số cán bộ, người dân còn hạn chế. Điều này ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.

  3. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân là chủ thể quan trọng trong xây dựng NTM, tham gia đóng góp công sức, tài chính và giám sát thực hiện các dự án. Sự đồng thuận và tích cực của người dân giúp nâng cao hiệu quả chương trình, như tại Phú Lương, người dân đã góp phần xây dựng đường giao thông, nhà văn hóa.

  4. Các tiêu chí đánh giá xã đạt chuẩn nông thôn mới gồm những gì?
    Bộ tiêu chí quốc gia gồm 19 tiêu chí về quy hoạch, hạ tầng giao thông, điện, trường học, y tế, văn hóa, môi trường, an ninh trật tự, thu nhập, hộ nghèo, lao động có việc làm, tổ chức sản xuất, v.v. Các xã phải đạt đủ các tiêu chí này mới được công nhận chuẩn NTM.

  5. Làm thế nào để huy động nguồn lực hiệu quả cho xây dựng nông thôn mới?
    Cần đa dạng hóa nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, tín dụng, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội. Đồng thời, xây dựng cơ chế khuyến khích, minh bạch trong quản lý và sử dụng nguồn lực để tạo niềm tin và thu hút đầu tư. Huyện Đại Từ đã thành công trong huy động xi măng và vốn đầu tư xây dựng hạ tầng nhờ các giải pháp linh hoạt.

Kết luận

  • Công tác quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới tại huyện Phú Lương đã đạt nhiều kết quả tích cực, với 8/14 xã đạt chuẩn NTM năm 2017 và các chỉ số kinh tế xã hội cải thiện rõ rệt.
  • Tồn tại chính gồm hạn chế về nguồn lực đầu tư, địa hình phức tạp, nhận thức cán bộ và người dân chưa đồng đều, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện quy hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền vận động, kiểm tra giám sát và huy động nguồn lực đa dạng.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, cung cấp cơ sở để các cấp chính quyền và tổ chức liên quan nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng NTM.
  • Giai đoạn tiếp theo (2018-2022) cần tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Phú Lương.

Call-to-action: Các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng dân cư huyện Phú Lương cần phối hợp chặt chẽ, triển khai hiệu quả các giải pháp đề xuất để xây dựng nông thôn mới ngày càng phát triển, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển bền vững địa phương.