Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nông thôn Việt Nam, chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng sau hơn 15 năm triển khai. Tuy nhiên, yêu cầu nâng cao chất lượng và phát triển bền vững đã đặt ra nhiệm vụ xây dựng NTM kiểu mẫu với các tiêu chí khắt khe hơn. Xã Hoa Động, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, với diện tích tự nhiên 598,75 ha và dân số khoảng 12.325 người năm 2022, đã được công nhận đạt chuẩn NTM từ năm 2015. Giai đoạn 2018-2023, xã tiếp tục triển khai xây dựng NTM kiểu mẫu nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đồng thời phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc tăng cường quản lý nhà nước trong xây dựng NTM kiểu mẫu trên địa bàn xã Hoa Động, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý, đảm bảo thực hiện hiệu quả các tiêu chí xây dựng NTM kiểu mẫu. Phạm vi nghiên cứu bao gồm hoạt động quản lý nhà nước trong giai đoạn 2018-2023, với trọng tâm là các nội dung về quy hoạch, thực hiện tiêu chí, huy động nguồn lực, kiểm tra giám sát và tổ chức bộ máy quản lý.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần phát triển nông thôn hiện đại, văn minh, đồng thời hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc hoạch định chính sách và triển khai các chương trình phát triển bền vững. Các chỉ số như thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 71,6 triệu đồng/năm năm 2023, tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 95%, cùng với sự cải thiện về hạ tầng giao thông và dịch vụ công cộng, phản ánh sự chuyển biến tích cực của xã trong quá trình xây dựng NTM kiểu mẫu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc hoạch định chính sách, điều phối nguồn lực và giám sát thực hiện nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và công bằng xã hội.
  • Mô hình phát triển nông thôn mới kiểu mẫu: Định hướng phát triển toàn diện, bao gồm các tiêu chí về hạ tầng, kinh tế, văn hóa, môi trường và an ninh trật tự, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống người dân nông thôn.
  • Khái niệm về huy động nguồn lực và sự tham gia cộng đồng: Tập trung vào việc huy động các nguồn lực tài chính, vật chất và nhân lực từ nhà nước, doanh nghiệp và người dân, đồng thời khuyến khích sự tham gia tích cực của cộng đồng trong quá trình xây dựng NTM kiểu mẫu.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý quy hoạch, tiêu chí xây dựng NTM kiểu mẫu, huy động nguồn lực, kiểm tra giám sát, và tổ chức bộ máy quản lý nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ UBND xã Hoa Động, các báo cáo kinh tế xã hội giai đoạn 2018-2023, khảo sát thực địa với 20 cán bộ công chức và 120 hộ dân, cùng các văn bản pháp luật liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích hệ thống để đánh giá tổng thể công tác quản lý; phân tích thống kê để xử lý số liệu về kinh tế xã hội và mức độ hài lòng của người dân; so sánh các tiêu chí thực hiện với tiêu chuẩn quốc gia; phân tích chính sách để đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2023, với khảo sát và thu thập dữ liệu thực địa năm 2023, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý đến năm 2030.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 140 người (20 cán bộ công chức và 120 người dân) được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kinh tế xã hội và hạ tầng: Giá trị sản xuất công nghiệp tăng từ 139,5 tỷ đồng năm 2018 lên 159,6 tỷ đồng năm 2022 (tăng 14,4%), dịch vụ tăng từ 99,2 tỷ lên 106,6 tỷ đồng (tăng 7,4%). Thu nhập bình quân đầu người năm 2022 đạt 69,5 triệu đồng, ước năm 2023 đạt 71,6 triệu đồng, tuy nhiên chưa đạt tiêu chí NTM kiểu mẫu (yêu cầu ≥ 75 triệu đồng năm 2023). Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 95%, trong đó 51,45% có bằng cấp, chứng chỉ.

  2. Quy hoạch và quản lý quy hoạch: Quy hoạch xây dựng NTM kiểu mẫu đang được triển khai theo quy trình chặt chẽ với sự tham gia của các cấp chính quyền và người dân. Tuy nhiên, xã Hoa Động thuộc quy hoạch Khu đô thị mới Bắc Sông Cấm nên không cần xây dựng quy hoạch chi tiết trung tâm xã, gây một số khó khăn trong việc đồng bộ phát triển.

  3. Tiêu chí xây dựng NTM kiểu mẫu: Trong 19 tiêu chí, xã đã hoàn thành 19/19 tiêu chí NTM cơ bản, nhưng một số tiêu chí nâng cao và kiểu mẫu chưa đạt như giao thông nông thôn (chỉ 33% đường trục chính đạt chuẩn), thu nhập bình quân chưa đạt, và ứng dụng công nghệ số trong sản xuất và thanh toán điện tử còn thấp (tỷ lệ hộ dân có tài khoản thanh toán điện tử rất thấp).

  4. Mức độ hài lòng của người dân: Khảo sát 120 hộ dân cho thấy khoảng 75% người dân hài lòng với kết quả xây dựng NTM kiểu mẫu, 15% không hài lòng và 10% không có ý kiến. Các biểu đồ phân tích mức độ hài lòng cho thấy sự đồng thuận cao về cải thiện hạ tầng và đời sống, nhưng còn băn khoăn về các dịch vụ công và môi trường.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế là do nguồn lực đầu tư chưa đồng bộ, đặc biệt là trong nâng cấp hệ thống giao thông nông thôn và ứng dụng công nghệ số. So với các xã lân cận như Minh Tân và Kỳ Sơn, Hoa Động còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ trong huy động nguồn lực xã hội hóa và doanh nghiệp tham gia. Việc quy hoạch chưa hoàn chỉnh và chưa có kế hoạch chi tiết cho trung tâm xã cũng ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xây dựng.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo ngành về khó khăn trong xây dựng NTM kiểu mẫu tại các địa phương ven đô thị, nơi có áp lực chuyển đổi đất đai và phát triển đô thị nhanh. Việc tăng cường quản lý nhà nước, nâng cao năng lực cán bộ và đẩy mạnh tuyên truyền vận động người dân được xác định là yếu tố then chốt để khắc phục các tồn tại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ đường giao thông đạt chuẩn theo từng loại đường, bảng thống kê thu nhập bình quân và tỷ lệ lao động qua đào tạo qua các năm, cũng như biểu đồ tròn thể hiện mức độ hài lòng của người dân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch xây dựng NTM kiểu mẫu: Rà soát, bổ sung quy hoạch đồng bộ, đặc biệt là quy hoạch chi tiết trung tâm xã và các khu dân cư, đảm bảo kết nối với quy hoạch đô thị Bắc Sông Cấm. Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với Viện Quy hoạch và Thiết kế Nông nghiệp. Thời gian: 2024-2025.

  2. Tăng cường đầu tư nâng cấp hạ tầng giao thông nông thôn: Ưu tiên nâng cấp các tuyến đường trục chính, đường liên thôn và ngõ xóm chưa đạt chuẩn, đảm bảo hệ thống thoát nước, điện chiếu sáng và cây xanh. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý xây dựng NTM xã, UBND huyện Thủy Nguyên. Mục tiêu: đạt trên 70% đường đạt chuẩn vào năm 2026.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số trong sản xuất và dịch vụ công: Phát triển mô hình truy xuất nguồn gốc sản phẩm, thanh toán điện tử và truyền thông số cho người dân. Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với các doanh nghiệp công nghệ và ngân hàng. Thời gian: 2024-2027.

  4. Nâng cao năng lực quản lý và tuyên truyền vận động nhân dân: Tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ cán bộ quản lý, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức và sự tham gia của người dân. Chủ thể thực hiện: UBND xã, các tổ chức đoàn thể. Mục tiêu: tăng tỷ lệ người dân hài lòng lên trên 85% vào năm 2025.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá định kỳ: Thiết lập hệ thống kiểm tra giám sát chặt chẽ, kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm trong quá trình xây dựng NTM kiểu mẫu. Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo xây dựng NTM xã, UBND huyện. Thời gian: liên tục từ 2024 đến 2030.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý xây dựng NTM kiểu mẫu, từ đó áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong xây dựng NTM kiểu mẫu, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể địa phương: Hỗ trợ trong công tác tuyên truyền, vận động và huy động nguồn lực từ cộng đồng tham gia xây dựng NTM kiểu mẫu.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển hạ tầng: Hiểu rõ các tiêu chí và yêu cầu của chương trình NTM kiểu mẫu để tham gia đầu tư, hợp tác phát triển bền vững tại các địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước trong xây dựng NTM kiểu mẫu có vai trò gì?
    Quản lý nhà nước đảm bảo quy hoạch, phân phối nguồn lực công bằng, điều phối chính sách và giám sát thực hiện, giúp xây dựng NTM kiểu mẫu hiệu quả và bền vững.

  2. Tiêu chí nào là khó khăn nhất trong xây dựng NTM kiểu mẫu tại xã Hoa Động?
    Tiêu chí giao thông nông thôn chưa đạt chuẩn do nhiều tuyến đường chưa có hệ thống thoát nước, điện chiếu sáng đồng bộ và cây xanh, chiếm tới 67% đường chưa đạt.

  3. Nguồn lực xây dựng NTM kiểu mẫu được huy động từ đâu?
    Nguồn lực gồm ngân sách nhà nước, vốn tín dụng, đầu tư doanh nghiệp và xã hội hóa từ người dân, tổ chức cộng đồng, đảm bảo đa dạng và bền vững.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM kiểu mẫu?
    Thông qua tuyên truyền, vận động, tổ chức các hoạt động dân chủ, tạo điều kiện cho người dân tham gia bàn bạc, giám sát và đóng góp ý kiến trong quá trình xây dựng.

  5. Các giải pháp công nghệ số được áp dụng như thế nào trong xây dựng NTM kiểu mẫu?
    Ứng dụng chuyển đổi số trong truy xuất nguồn gốc sản phẩm, thanh toán điện tử, lắp đặt camera an ninh và truyền thông số giúp nâng cao hiệu quả quản lý và đời sống người dân.

Kết luận

  • Xã Hoa Động đã đạt nhiều kết quả tích cực trong xây dựng NTM kiểu mẫu giai đoạn 2018-2023, với sự cải thiện rõ rệt về kinh tế, hạ tầng và đời sống người dân.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại hạn chế về hạ tầng giao thông, ứng dụng công nghệ số và huy động nguồn lực xã hội.
  • Quản lý nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc điều phối, giám sát và nâng cao hiệu quả xây dựng NTM kiểu mẫu.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy hoạch, nâng cấp hạ tầng, ứng dụng công nghệ số, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường kiểm tra giám sát.
  • Khuyến nghị các cấp chính quyền và cộng đồng địa phương phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và cộng đồng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo xây dựng NTM kiểu mẫu thành công và bền vững.