Tổng quan nghiên cứu

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) tại Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, với hơn 4.665 xã (chiếm 52,4%) được công nhận đạt chuẩn NTM tính đến tháng 10/2019, vượt 2,4% so với mục tiêu đề ra cho giai đoạn 2010-2020. Tuy nhiên, sự phát triển không đồng đều giữa các vùng miền, đặc biệt là các vùng khó khăn, vẫn còn nhiều thách thức trong lĩnh vực xã hội như giáo dục, y tế, văn hóa và an ninh trật tự. Huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam, với đặc điểm trung du và dân số phân bố đa dạng, đã triển khai chương trình xây dựng NTM trong lĩnh vực xã hội từ năm 2016 đến 2019, đạt được 5 xã đạt chuẩn NTM, tổng số 204 tiêu chí đạt chuẩn, thu nhập bình quân đầu người đạt 34,64 triệu đồng/năm và tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 4,31%. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng NTM trong lĩnh vực xã hội tại huyện Quế Sơn, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển bền vững khu vực nông thôn. Nghiên cứu có phạm vi từ năm 2016 đến 2019, với định hướng giải pháp đến năm 2025, tập trung vào các lĩnh vực nhà ở, thu nhập, giáo dục, y tế, lao động việc làm và an ninh trật tự. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý nhà nước, đồng thời hỗ trợ hoạch định chính sách phù hợp với đặc thù địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước, trong đó quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động tổ chức, điều hành có tính quyền lực nhằm điều chỉnh các quá trình xã hội theo đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Khung lý thuyết bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước trong lĩnh vực xã hội: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc tổ chức, điều phối các hoạt động xã hội như giáo dục, y tế, an ninh trật tự nhằm phát triển bền vững nông thôn mới.
  • Mô hình quản lý chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM: Tập trung vào các tiêu chí xã hội như nhà ở, thu nhập, lao động việc làm, y tế, giáo dục và an ninh trật tự, làm cơ sở đánh giá hiệu quả quản lý.
  • Khái niệm về phát triển bền vững và quản lý xã hội: Đề cập đến sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và đảm bảo các yếu tố xã hội, văn hóa, môi trường trong xây dựng NTM.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, xây dựng nông thôn mới, lĩnh vực xã hội, tiêu chí xã hội trong xây dựng NTM, và phát triển bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp phân tích định tính và định lượng nhằm làm rõ cơ sở lý luận, thực trạng và đề xuất giải pháp. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo của ngành, số liệu thống kê của huyện Quế Sơn, các tài liệu nghiên cứu liên quan và khảo sát thực tế tại địa phương.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn huyện Quế Sơn làm đối tượng nghiên cứu điển hình, với phạm vi thời gian từ 2016 đến 2019, tập trung vào 14 xã và thị trấn trên địa bàn.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích nội dung các văn bản pháp luật, tổng hợp số liệu thống kê, so sánh tiến độ và kết quả thực hiện các tiêu chí xã hội, đồng thời áp dụng phương pháp luật học để đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2020, với việc thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2025.

Phương pháp luận dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các văn kiện của Đảng, Nhà nước về xây dựng nông thôn mới.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng bộ máy quản lý nhà nước về xây dựng NTM trong lĩnh vực xã hội tại huyện Quế Sơn: Huyện đã thành lập Ban Chỉ đạo chương trình xây dựng NTM với sự tham gia của nhiều ngành, trong đó Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn là cơ quan tham mưu chính. Tuy nhiên, đội ngũ cán bộ chuyên trách còn thiếu về số lượng và chất lượng, phần lớn là kiêm nhiệm, trình độ chuyên môn và lý luận chính trị chưa đồng đều. Tổng số cán bộ được đào tạo từ năm 2015 đến nay là 478 người, trong đó chỉ có khoảng 7 người có trình độ thạc sĩ.

  2. Tiến độ và kết quả thực hiện các tiêu chí xã hội: Đến năm 2019, huyện có 5 xã đạt chuẩn NTM, tổng số tiêu chí đạt chuẩn là 204, bình quân 15,69 tiêu chí/xã, tăng 2,74 tiêu chí/xã so với năm 2015. Thu nhập bình quân đầu người đạt 34,64 triệu đồng/năm, tăng 3,64 triệu đồng so với năm 2018, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 4,31%, giảm 2,05% so với năm 2018. Tuy nhiên, tiêu chí về nhà ở vẫn chưa đạt yêu cầu ở nhiều xã, với 717 căn nhà tạm, dột nát còn tồn tại cuối năm 2016.

  3. Công tác quy hoạch và ban hành văn bản quản lý: Huyện đã xây dựng và phê duyệt đề án xây dựng NTM cho các xã theo kế hoạch, với tổng mức vốn dự kiến 938,8 tỷ đồng cho giai đoạn 2011-2020. Việc quy hoạch được thực hiện bài bản, có sự tham gia của cộng đồng dân cư, tuy nhiên còn tồn tại sự chưa đồng bộ giữa kế hoạch thực hiện và phân bổ vốn, một số tiêu chí chưa phù hợp với đặc điểm địa phương.

  4. Tuyên truyền, vận động và sự tham gia của người dân: Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh với nhiều hình thức như phong trào thi đua, tài liệu hướng dẫn, tuyên truyền qua các phương tiện truyền thông và sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc cùng các đoàn thể. Người dân được huy động đóng góp về công sức, tài chính và ý kiến trong xây dựng NTM, góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý nhà nước về xây dựng NTM trong lĩnh vực xã hội tại huyện Quế Sơn đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Việc tăng thu nhập bình quân và giảm tỷ lệ hộ nghèo phản ánh hiệu quả của các chính sách phát triển kinh tế nông thôn và hỗ trợ xã hội. Tuy nhiên, hạn chế về nguồn nhân lực quản lý, sự chưa đồng bộ trong quy hoạch và phân bổ vốn, cũng như khó khăn trong việc hoàn thiện các tiêu chí về nhà ở và hạ tầng xã hội vẫn là những thách thức cần giải quyết.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, như huyện Phú Ninh hay huyện Bình Chánh, những khó khăn về năng lực cán bộ và huy động nguồn lực cũng là vấn đề chung. Việc tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và tăng cường sự tham gia của cộng đồng được xem là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ đạt tiêu chí xã hội theo từng năm và bảng so sánh tỷ lệ hộ nghèo, thu nhập bình quân qua các giai đoạn.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu không chỉ giúp huyện Quế Sơn hoàn thiện công tác quản lý mà còn cung cấp bài học kinh nghiệm cho các địa phương có điều kiện tương tự trong việc phát triển bền vững nông thôn mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý nhà nước về xây dựng NTM trong lĩnh vực xã hội: Tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu, nâng cao trình độ chuyên môn và lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp huyện và xã, đảm bảo ít nhất 80% cán bộ chuyên trách đạt chuẩn về năng lực trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Hoàn thiện quy hoạch và đồng bộ phân bổ nguồn vốn: Rà soát, điều chỉnh quy hoạch xây dựng NTM phù hợp với đặc điểm từng xã, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả đầu tư. Đồng thời, xây dựng kế hoạch phân bổ vốn đồng bộ, minh bạch, ưu tiên các tiêu chí xã hội còn yếu kém. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Ban Chỉ đạo xây dựng NTM huyện chủ trì.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động và nâng cao sự tham gia của người dân: Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể trong việc tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia đóng góp công sức, tài chính và giám sát thực hiện chương trình. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia các hoạt động xây dựng NTM lên trên 90% trong 3 năm tới.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ từ huyện đến xã nhằm phát hiện kịp thời các sai phạm, đảm bảo tiến độ và chất lượng xây dựng NTM. Xây dựng cơ chế xử lý nghiêm minh các vi phạm, nâng cao tính kỷ luật trong thực hiện chương trình. Thời gian triển khai liên tục, do Ban Chỉ đạo huyện phối hợp với các ngành chức năng thực hiện.

  5. Huy động và đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư: Khuyến khích các doanh nghiệp, hợp tác xã và cộng đồng dân cư tham gia đầu tư phát triển hạ tầng xã hội, đồng thời tăng cường sử dụng các nguồn vốn tín dụng ưu đãi và ngân sách nhà nước. Mục tiêu tăng tổng vốn đầu tư lên ít nhất 20% so với giai đoạn trước trong vòng 5 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Đặc biệt là các cán bộ làm công tác xây dựng nông thôn mới tại huyện, xã, giúp nâng cao năng lực quản lý, hoạch định chính sách và tổ chức thực hiện chương trình xây dựng NTM trong lĩnh vực xã hội.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tài liệu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực xã hội, phục vụ cho việc giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể nhân dân: Giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và phương thức phối hợp trong công tác tuyên truyền, vận động và giám sát xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động.

  4. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh, trung ương: Tham khảo để điều chỉnh, bổ sung chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương, đồng thời nhân rộng mô hình quản lý hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trong lĩnh vực xã hội là gì?
    Quản lý nhà nước trong lĩnh vực xã hội là hoạt động tổ chức, điều hành của các cơ quan nhà nước nhằm thực hiện các chính sách về nhà ở, thu nhập, giáo dục, y tế, lao động việc làm và an ninh trật tự trong xây dựng nông thôn mới, đảm bảo phát triển bền vững và nâng cao đời sống người dân.

  2. Tại sao huyện Quế Sơn được chọn làm đối tượng nghiên cứu?
    Quế Sơn là huyện trung du có nhiều đặc điểm kinh tế - xã hội đa dạng, đã triển khai chương trình xây dựng NTM trong lĩnh vực xã hội với nhiều kết quả nổi bật nhưng cũng còn nhiều khó khăn, do đó nghiên cứu tại đây giúp rút ra bài học thực tiễn và đề xuất giải pháp phù hợp.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại Quế Sơn là gì?
    Khó khăn bao gồm đội ngũ cán bộ chuyên trách còn thiếu và chưa đồng đều về trình độ, sự chưa đồng bộ trong quy hoạch và phân bổ vốn, cũng như việc huy động nguồn lực và sự tham gia của người dân chưa tối ưu.

  4. Các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước là gì?
    Các giải pháp gồm tăng cường đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy hoạch và phân bổ vốn, đẩy mạnh tuyên truyền và huy động sự tham gia của người dân, tăng cường kiểm tra giám sát, và đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư.

  5. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu này đối với công tác xây dựng nông thôn mới?
    Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, hỗ trợ hoạch định chính sách phù hợp, đồng thời góp phần phát triển bền vững các lĩnh vực xã hội trong nông thôn, cải thiện đời sống người dân.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trong lĩnh vực xã hội tại huyện Quế Sơn đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao thu nhập và giảm nghèo.
  • Bộ máy quản lý còn nhiều hạn chế về năng lực và số lượng cán bộ chuyên trách, cần được đào tạo và bổ sung.
  • Quy hoạch xây dựng NTM được thực hiện bài bản nhưng cần đồng bộ hơn trong phân bổ nguồn lực và điều chỉnh phù hợp với đặc điểm địa phương.
  • Sự tham gia của người dân và các tổ chức chính trị - xã hội là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả chương trình.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý, tăng cường kiểm tra giám sát và huy động nguồn lực đa dạng cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2025.

Tiếp theo, cần triển khai các lớp đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, rà soát và điều chỉnh quy hoạch, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền và giám sát thực hiện. Mời các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và các tổ chức liên quan cùng phối hợp thực hiện để xây dựng nông thôn mới phát triển bền vững.