Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là hoạt động trọng yếu nhằm tạo dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại các địa phương đang phát triển như tỉnh Bạc Liêu. Trong giai đoạn 2015-2019, vốn đầu tư XDCB từ ngân sách Nhà nước (NSNN) tại Bạc Liêu được ưu tiên phân bổ với tỷ lệ tương đối lớn, góp phần nâng cao kết cấu hạ tầng giao thông, thủy lợi, điện, giáo dục, y tế và phát triển các khu đô thị, khu công nghiệp. Tỷ lệ hộ sử dụng điện đạt trên 98%, nhiều dự án công nghiệp động lực như nhà máy điện gió công suất 99,2 MW và nhà máy bia Sài Gòn - Bạc Liêu công suất gần 50 triệu lít/năm đã được triển khai. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng kinh tế còn chậm, nguồn vốn đầu tư hạn chế so với nhu cầu, đồng thời tồn tại tình trạng thất thoát, lãng phí vốn đầu tư XDCB từ NSNN.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn NSNN trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn 2015-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý và các chủ đầu tư sử dụng vốn NSNN.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản, bao gồm:

  • Khái niệm đầu tư xây dựng cơ bản: Hoạt động tạo ra công trình xây dựng gắn liền với địa điểm cụ thể, có quy mô và công suất nhất định nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Đầu tư XDCB có đặc điểm lâu dài, giá trị lớn, sản phẩm cố định tại vị trí xây dựng.

  • Khái niệm ngân sách Nhà nước và vốn đầu tư XDCB từ NSNN: Ngân sách Nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong một năm nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ. Vốn đầu tư XDCB từ NSNN là phần vốn tiền tệ tập trung vào NSNN để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất và ổn định kinh tế.

  • Nguyên tắc quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN: Bao gồm nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả, tập trung và dân chủ, kết hợp hài hòa lợi ích các bên, quản lý theo ngành và vùng, công khai minh bạch.

  • Hiệu quả quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư XDCB: Được đánh giá qua các chỉ tiêu như hệ số ICOR (Incremental Capital Output Ratio), tỷ lệ giải ngân vốn, tỷ lệ dự án quyết toán đúng kế hoạch, tỷ lệ thất thoát vốn. ICOR phản ánh mối quan hệ giữa vốn đầu tư và tăng trưởng GDP, hệ số càng thấp thì hiệu quả đầu tư càng cao.

  • Chu trình quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư XDCB: Bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành chi, quyết toán và thanh tra, kiểm tra, đánh giá dự án.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tổng hợp, phân tích và so sánh số liệu thực tế thu thập được từ các cơ quan quản lý vốn đầu tư XDCB tại tỉnh Bạc Liêu trong giai đoạn 2015-2019. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn NSNN trên địa bàn tỉnh. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ các dự án trọng điểm và đại diện cho các lĩnh vực hạ tầng giao thông, thủy lợi, điện, giáo dục, y tế, khu công nghiệp, nông thôn mới.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê mô tả, biểu đồ và bảng số liệu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách, tỷ lệ giải ngân, tiến độ thanh toán, quyết toán và các tồn tại, hạn chế trong quản lý. Ngoài ra, nghiên cứu còn tham khảo kinh nghiệm quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản của một số quốc gia như Trung Quốc và các nước EU để rút ra bài học phù hợp với điều kiện Việt Nam và tỉnh Bạc Liêu.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm các giai đoạn thu thập số liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư XDCB từ NSNN đạt khoảng 85-90% kế hoạch hàng năm trong giai đoạn 2015-2019, thể hiện sự nỗ lực trong công tác quản lý và thực hiện dự án. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số dự án giải ngân chậm, ảnh hưởng đến tiến độ chung.

  2. Tỷ lệ dự án quyết toán đúng kế hoạch đạt khoảng 70-75%, cho thấy công tác quyết toán vốn đầu tư còn nhiều khó khăn, thủ tục phức tạp và chưa đồng bộ giữa các cơ quan liên quan.

  3. Tình trạng thất thoát, lãng phí vốn đầu tư XDCB từ NSNN vẫn phổ biến, ước tính khoảng 5-7% tổng vốn đầu tư, chủ yếu do quản lý chưa chặt chẽ, thiếu minh bạch và giám sát chưa hiệu quả.

  4. Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư XDCB còn thấp, thể hiện qua hệ số ICOR của tỉnh Bạc Liêu cao hơn mức trung bình khu vực, cho thấy cần nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến các tồn tại trên bao gồm: công tác lập kế hoạch vốn đầu tư chưa sát thực tế, dẫn đến phân bổ vốn không hợp lý; quy trình thanh toán và quyết toán còn phức tạp, gây chậm trễ; công tác thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên và chưa phát huy hiệu quả; năng lực quản lý của một số chủ đầu tư và ban quản lý dự án còn hạn chế.

So sánh với kinh nghiệm quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản của Trung Quốc và các nước EU cho thấy, việc áp dụng các nguyên tắc quản lý chặt chẽ, công khai minh bạch, sử dụng khuôn khổ chi tiêu trung hạn (MTEF), nâng cao chất lượng thẩm định dự án và tăng cường giám sát là những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ giải ngân vốn theo năm, bảng so sánh tỷ lệ quyết toán dự án và biểu đồ phân tích các nguyên nhân thất thoát vốn đầu tư để minh họa rõ nét hơn các vấn đề quản lý hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN: Áp dụng phương pháp lập ngân sách theo kết quả đầu ra, tăng cường dự báo nhu cầu vốn sát thực tế, đảm bảo phân bổ vốn hợp lý theo ưu tiên phát triển kinh tế - xã hội. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính. Thời gian: 2022-2023.

  2. Nâng cao chất lượng kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản: Rà soát, đơn giản hóa thủ tục thanh toán, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thanh toán, đảm bảo thanh toán đúng tiến độ, minh bạch. Chủ thể thực hiện: Kho bạc Nhà nước, các chủ đầu tư. Thời gian: 2022-2024.

  3. Đẩy nhanh công tác quyết toán vốn đầu tư dự án hoàn thành: Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan liên quan, xây dựng quy trình quyết toán rõ ràng, giảm thiểu thủ tục hành chính, nâng cao trách nhiệm của chủ đầu tư và ban quản lý dự án. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước, các chủ đầu tư. Thời gian: 2022-2025.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN: Thiết lập hệ thống giám sát liên tục, công khai kết quả thanh tra, xử lý nghiêm các vi phạm, phát huy vai trò giám sát của cộng đồng và các tổ chức xã hội. Chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh, Sở Tài chính, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc. Thời gian: 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý Nhà nước về đầu tư và ngân sách: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước tỉnh Bạc Liêu có thể sử dụng luận văn để hoàn thiện quy trình quản lý chi ngân sách, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

  2. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Các đơn vị trực tiếp thực hiện dự án đầu tư xây dựng cơ bản có thể áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát chi phí và tiến độ dự án.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản, là tài liệu tham khảo hữu ích cho nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Các tổ chức giám sát và cộng đồng dân cư: Các tổ chức xã hội, báo chí và người dân quan tâm đến việc sử dụng vốn công có thể tham khảo để tăng cường giám sát, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý vốn đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản là quá trình lập kế hoạch, phân bổ, sử dụng, kiểm soát và quyết toán vốn đầu tư công nhằm đảm bảo hiệu quả và minh bạch trong việc xây dựng các công trình hạ tầng kinh tế - xã hội.

  2. Tại sao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN lại quan trọng?
    Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư phản ánh khả năng tạo ra giá trị kinh tế - xã hội từ nguồn vốn công, giúp tăng trưởng kinh tế bền vững, tránh lãng phí và thất thoát vốn, đồng thời nâng cao niềm tin của người dân và nhà đầu tư.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi ngân sách đầu tư xây dựng cơ bản tại Bạc Liêu là gì?
    Khó khăn gồm lập kế hoạch vốn chưa sát thực tế, thủ tục thanh toán và quyết toán phức tạp, công tác thanh tra kiểm tra chưa thường xuyên, năng lực quản lý của một số chủ đầu tư còn hạn chế, dẫn đến chậm tiến độ và thất thoát vốn.

  4. Các giải pháp nâng cao quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản gồm những gì?
    Bao gồm hoàn thiện lập kế hoạch vốn theo kết quả đầu ra, nâng cao kiểm soát thanh toán, đẩy nhanh quyết toán dự án, tăng cường thanh tra, kiểm tra và minh bạch thông tin, đồng thời phát huy vai trò giám sát của cộng đồng.

  5. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho Bạc Liêu?
    Kinh nghiệm từ Trung Quốc và các nước EU như áp dụng khuôn khổ chi tiêu trung hạn (MTEF), nâng cao chất lượng thẩm định dự án, công khai minh bạch, sử dụng công nghệ thông tin trong quản lý và tăng cường giám sát, kiểm tra hiệu quả đầu tư.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản tại tỉnh Bạc Liêu giai đoạn 2015-2019.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy tỷ lệ giải ngân vốn đạt khoảng 85-90%, tỷ lệ quyết toán dự án đạt 70-75%, nhưng vẫn còn tồn tại thất thoát và hiệu quả sử dụng vốn thấp.
  • Nguyên nhân chủ yếu là do công tác lập kế hoạch, thanh toán, quyết toán và giám sát còn nhiều hạn chế.
  • Đề xuất 6 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản đến năm 2025.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý kinh tế và tài chính công.

Next steps: Triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất, theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian nghiên cứu.

Call to action: Các cơ quan chức năng và chủ đầu tư cần phối hợp chặt chẽ, tăng cường đào tạo nâng cao năng lực quản lý, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách Nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản.