Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là một trong những yếu tố then chốt quyết định hiệu quả sử dụng vốn và thành công của dự án đầu tư xây dựng công trình. Tại Việt Nam, vốn ngân sách nhà nước dành cho đầu tư xây dựng cơ bản chiếm tỷ trọng lớn, trong đó tỉnh Ninh Thuận đã triển khai nhiều dự án trọng điểm nhằm phát triển hạ tầng nông nghiệp và nông thôn. Theo số liệu thống kê, chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận trong giai đoạn 2017-2019 dao động khoảng 150-160 tỷ đồng mỗi năm, phản ánh quy mô và tầm quan trọng của công tác quản lý chi phí trong khu vực này.

Tuy nhiên, công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như việc lập dự toán chưa chính xác, điều chỉnh tổng mức đầu tư nhiều lần, thiếu kiểm soát chặt chẽ trong lựa chọn nhà thầu và thanh quyết toán hợp đồng. Những bất cập này ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ, chất lượng và hiệu quả kinh tế của dự án. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án tỉnh Ninh Thuận, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, đảm bảo dự án được thực hiện đúng tiến độ, tiết kiệm và hiệu quả.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án do Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận làm chủ đầu tư, trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện lý luận và thực tiễn quản lý chi phí đầu tư xây dựng, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các đơn vị quản lý dự án tương tự trong tỉnh và khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, tập trung vào quản lý chi phí đầu tư xây dựng theo quy định pháp luật và các nguyên tắc quản lý chi phí. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Nhấn mạnh việc tính đúng, tính đủ chi phí đầu tư xây dựng trong từng giai đoạn dự án, bao gồm sơ bộ tổng mức đầu tư, tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, giá gói thầu, chi phí quản lý dự án và tư vấn đầu tư xây dựng, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư. Lý thuyết này dựa trên các quy định tại Nghị định 68/2019/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn của Bộ Xây dựng.

  2. Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng: Chu trình dự án gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị dự án, thực hiện dự án và kết thúc dự án. Mỗi giai đoạn có các hoạt động quản lý chi phí cụ thể nhằm đảm bảo dự án đạt mục tiêu về tiến độ, chất lượng và chi phí.

Các khái niệm chính bao gồm: tổng mức đầu tư xây dựng, dự toán xây dựng, định mức và đơn giá xây dựng, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kế thừa các kết quả nghiên cứu trước đây về quản lý dự án và quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Việt Nam và tỉnh Ninh Thuận. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Báo cáo, hồ sơ dự án và số liệu thống kê chi phí đầu tư xây dựng do Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận cung cấp.
  • Các văn bản pháp luật, nghị định, thông tư liên quan đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng.
  • Tài liệu tham khảo từ các nghiên cứu khoa học và báo cáo ngành.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định lượng số liệu chi phí đầu tư qua các năm, so sánh tỷ lệ điều chỉnh tổng mức đầu tư, đánh giá hiệu quả quản lý chi phí qua các dự án điển hình. Phương pháp điều tra, khảo sát được áp dụng để thu thập ý kiến từ cán bộ quản lý dự án và các bên liên quan.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các dự án do Ban Quản lý dự án tỉnh Ninh Thuận quản lý trong giai đoạn 2017-2019, với khoảng 10 dự án tiêu biểu được phân tích chi tiết. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu phi xác suất theo tiêu chí dự án có quy mô và tính chất đại diện cho công tác quản lý chi phí tại Ban.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2020, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án Ninh Thuận còn nhiều hạn chế: Qua phân tích số liệu, tỷ lệ điều chỉnh tổng mức đầu tư trung bình khoảng 15-20% so với dự toán ban đầu, chủ yếu do lập dự toán chưa chính xác và phát sinh chi phí ngoài dự kiến. Ví dụ, dự án Nâng cấp Đê bờ Bắc sông Dinh có tổng mức đầu tư điều chỉnh tăng từ 124 tỷ đồng lên 227 tỷ đồng, tương đương tăng gần 83%.

  2. Công tác lựa chọn nhà thầu và thanh quyết toán hợp đồng chưa chặt chẽ: Việc lựa chọn nhà thầu còn mang tính hình thức, thiếu minh bạch, dẫn đến chi phí xây dựng và quản lý dự án bị đội lên. Tỷ lệ hồ sơ thanh quyết toán phải sửa đổi, bổ sung chiếm khoảng 30-35%, gây kéo dài tiến độ và tăng chi phí.

  3. Nguồn nhân lực và cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu quản lý chi phí hiện đại: Đội ngũ cán bộ quản lý dự án có trình độ chuyên môn chưa đồng đều, tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học trở lên chiếm khoảng 60%, còn lại là trung cấp và sơ cấp. Cơ sở vật chất, công nghệ hỗ trợ quản lý chi phí còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kiểm soát chi phí.

  4. Áp dụng văn bản pháp luật và quy định quản lý chi phí còn chưa đồng bộ: Mặc dù Nghị định 68/2019/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn đã được ban hành, nhưng việc triển khai tại Ban Quản lý dự án còn chậm, thiếu đồng bộ, dẫn đến việc áp dụng các định mức, đơn giá chưa kịp thời, gây khó khăn trong lập và quản lý dự toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ năng lực quản lý dự án còn hạn chế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, cũng như sự chậm trễ trong cập nhật và áp dụng các văn bản pháp luật mới. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các địa phương khác, tỷ lệ điều chỉnh tổng mức đầu tư và hồ sơ thanh quyết toán phải sửa đổi tại Ninh Thuận tương đối cao, phản ánh mức độ phức tạp và khó khăn trong quản lý chi phí.

Việc thiếu đồng bộ trong áp dụng các quy định pháp luật cũng làm giảm tính minh bạch và hiệu quả quản lý chi phí, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng dự án. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ điều chỉnh tổng mức đầu tư qua các năm và bảng phân tích tỷ lệ hồ sơ thanh quyết toán phải sửa đổi, bổ sung, giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình lựa chọn nhà thầu, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi phí và tăng cường thực thi pháp luật để đảm bảo hiệu quả đầu tư xây dựng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến mô hình tổ chức và nâng cao năng lực quản lý dự án: Ban Quản lý dự án cần xây dựng đề án vị trí việc làm rõ ràng, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn cho cán bộ quản lý chi phí, đặc biệt là kỹ năng lập dự toán, kiểm soát chi phí và thanh quyết toán. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ trình độ đại học trở lên lên trên 80% trong vòng 2 năm.

  2. Hoàn thiện quy trình quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Xây dựng và áp dụng quy trình chuẩn trong công tác lập dự toán, thẩm định, phê duyệt, lựa chọn nhà thầu và thanh quyết toán hợp đồng. Tăng cường kiểm soát chi phí dự phòng, hạn chế điều chỉnh tổng mức đầu tư vượt quá 10% so với dự toán ban đầu trong vòng 1 năm.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi phí: Triển khai hệ thống phần mềm quản lý dự án và chi phí đầu tư xây dựng để theo dõi, giám sát chi tiết các khoản chi phí, giúp minh bạch và kịp thời phát hiện sai sót. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng.

  4. Tăng cường phối hợp và thực thi pháp luật: Ban Quản lý dự án phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý nhà nước, cập nhật kịp thời các văn bản pháp luật mới, hướng dẫn áp dụng định mức, đơn giá xây dựng phù hợp với thực tế địa phương. Tổ chức các buổi tập huấn định kỳ hàng năm cho cán bộ và các bên liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng quản lý chi phí, áp dụng các quy định pháp luật mới, cải tiến quy trình quản lý dự án.

  2. Chủ đầu tư và các đơn vị tư vấn, nhà thầu xây dựng: Tham khảo để hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong quản lý chi phí, từ đó phối hợp hiệu quả, giảm thiểu rủi ro phát sinh chi phí ngoài dự toán.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư công: Sử dụng làm tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định quản lý chi phí đầu tư xây dựng phù hợp với thực tiễn địa phương.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học chuyên ngành Quản lý xây dựng và Kinh tế xây dựng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, phục vụ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là gì?
    Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là quá trình lập kế hoạch, kiểm soát và giám sát các khoản chi phí trong suốt vòng đời dự án nhằm đảm bảo chi phí nằm trong giới hạn tổng mức đầu tư được phê duyệt, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Tại sao công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ninh Thuận còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính gồm năng lực quản lý dự án còn hạn chế, quy trình chưa hoàn chỉnh, áp dụng pháp luật chưa đồng bộ và thiếu công nghệ hỗ trợ quản lý, dẫn đến chi phí bị đội lên và tiến độ kéo dài.

  3. Các giải pháp chính để hoàn thiện công tác quản lý chi phí là gì?
    Bao gồm cải tiến mô hình tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình quản lý chi phí, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp thực thi pháp luật.

  4. Vai trò của các văn bản pháp luật trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng?
    Các văn bản pháp luật như Nghị định 68/2019/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn quy định nguyên tắc, phương pháp xác định và quản lý chi phí, tạo cơ sở pháp lý cho việc lập dự toán, thẩm định, phê duyệt và quyết toán vốn đầu tư.

  5. Làm thế nào để giảm thiểu điều chỉnh tổng mức đầu tư trong dự án?
    Cần lập dự toán chính xác, kiểm soát chặt chẽ chi phí dự phòng, lựa chọn nhà thầu minh bạch, giám sát thi công hiệu quả và áp dụng quy trình quản lý chi phí nghiêm ngặt từ giai đoạn chuẩn bị dự án.

Kết luận

  • Quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án tỉnh Ninh Thuận còn nhiều tồn tại, ảnh hưởng đến hiệu quả và tiến độ dự án.
  • Tỷ lệ điều chỉnh tổng mức đầu tư trung bình khoảng 15-20%, tỷ lệ hồ sơ thanh quyết toán phải sửa đổi chiếm 30-35%.
  • Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý, quy trình chưa hoàn chỉnh và áp dụng pháp luật chưa đồng bộ.
  • Đề xuất các giải pháp cải tiến tổ chức, nâng cao năng lực, hoàn thiện quy trình, ứng dụng công nghệ và tăng cường phối hợp thực thi pháp luật.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ninh Thuận và các địa phương tương tự.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả thực tiễn để điều chỉnh phù hợp. Các đơn vị quản lý dự án và cơ quan quản lý nhà nước cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện thành công.

Call to action: Các cán bộ quản lý dự án, chủ đầu tư và nhà thầu cần chủ động cập nhật kiến thức, áp dụng quy trình quản lý chi phí chuẩn và sử dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng.