Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, với diện tích tự nhiên khoảng 263,62 km², chiếm 4,5% diện tích tỉnh, là đô thị loại I có mật độ dân số cao nhất cả nước, với khoảng 1,1 triệu người và mật độ dân số trên 4.000 người/km². Biên Hòa giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội, an ninh và quốc phòng của vùng Đông Nam Bộ. Giai đoạn 2011-2020, công tác quy hoạch sử dụng đất tại thành phố đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đáp ứng phần nào nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc thực hiện chỉ tiêu quy hoạch đối với đất nông nghiệp và phi nông nghiệp chưa hoàn toàn đạt theo phương án duyệt, chủ yếu do vướng mắc trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và gián đoạn nguồn vốn đầu tư dự án.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện quy hoạch sử dụng đất tại Biên Hòa, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đất. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn thành phố Biên Hòa trong giai đoạn 2010-2020, với trọng tâm phân tích các yếu tố kinh tế, xã hội, thể chế pháp lý tác động đến quy hoạch sử dụng đất. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý đất đai, góp phần phát triển bền vững đô thị và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên đất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai, quy hoạch sử dụng đất và phát triển đô thị bền vững. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý đất đai: Đất đai được xem là tài nguyên quốc gia đặc biệt, có chức năng sản xuất, môi trường sống, cân bằng sinh thái và dự trữ tài nguyên. Quản lý đất đai bao gồm các hoạt động lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, giao đất, thu hồi, bồi thường và giám sát sử dụng đất theo quy định pháp luật.

  2. Mô hình quy hoạch sử dụng đất: Quy hoạch sử dụng đất là quá trình phân bổ và khoanh vùng đất theo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường. Quy hoạch phải tuân thủ nguyên tắc chấp hành quyền sở hữu nhà nước, sử dụng đất tiết kiệm, bảo vệ môi trường, phân bổ hợp lý quỹ đất cho các ngành và phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp, quy hoạch sử dụng đất cấp huyện, kế hoạch sử dụng đất, các yếu tố kinh tế - xã hội, thể chế pháp lý ảnh hưởng đến thực hiện quy hoạch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp đa dạng nhằm đảm bảo tính khách quan và chính xác:

  • Thu thập thông tin thứ cấp: Số liệu, tài liệu từ các cơ quan quản lý nhà nước, báo cáo thống kê, bản đồ quy hoạch, văn bản pháp luật liên quan đến đất đai và quy hoạch sử dụng đất tại Biên Hòa giai đoạn 2010-2020.

  • Điều tra thu thập thông tin sơ cấp: Phỏng vấn gián tiếp 147 hộ dân bị thu hồi đất trong kỳ quy hoạch, phân bổ theo các dự án giao thông (50 mẫu), nhà ở (50 mẫu), thương mại - dịch vụ (47 mẫu). Tiêu chí chọn mẫu dựa trên công thức Linus Yamane với độ tin cậy 92%.

  • Tham vấn chuyên gia: Phỏng vấn trực tiếp 20 cán bộ, công chức có kinh nghiệm trong lĩnh vực quy hoạch sử dụng đất tại các cơ quan quản lý thành phố và phường, xã.

  • Phân tích và xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm Excel để thống kê, tổng hợp và phân tích dữ liệu thu thập được, từ đó đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

Thời gian nghiên cứu từ tháng 01 đến tháng 08 năm 2023, tập trung phân tích các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội, thể chế pháp lý và thực trạng quản lý sử dụng đất tại Biên Hòa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2020: Diện tích đất nông nghiệp và phi nông nghiệp tại Biên Hòa biến động không đồng đều. Đất nông nghiệp giảm khoảng 15% do chuyển đổi sang đất phi nông nghiệp phục vụ phát triển đô thị và công nghiệp. Tuy nhiên, diện tích đất phi nông nghiệp chưa đạt 90% so với kế hoạch duyệt, chủ yếu do vướng mắc trong bồi thường và tái định cư.

  2. Yếu tố kinh tế ảnh hưởng: Nguồn vốn đầu tư cho các dự án sử dụng đất bị gián đoạn, kinh phí phục vụ thu hồi đất hạn chế, dẫn đến tiến độ thực hiện quy hoạch chậm. Khoảng 60% dự án bị chậm tiến độ do thiếu vốn và thủ tục bồi thường phức tạp.

  3. Yếu tố xã hội: Mức độ đồng thuận xã hội về quy hoạch sử dụng đất còn thấp, với khoảng 40% hộ dân bị thu hồi đất bày tỏ không hài lòng về chính sách bồi thường và hỗ trợ tái định cư. Nhu cầu việc làm và an sinh xã hội là những vấn đề được người dân quan tâm hàng đầu.

  4. Yếu tố thể chế, pháp lý: Sự không đồng bộ giữa các loại quy hoạch (quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng đô thị, quy hoạch phát triển ngành) gây khó khăn trong quản lý và thực hiện. Khoảng 30% cán bộ, công chức đánh giá các chính sách hỗ trợ bồi thường, tái định cư chưa phù hợp và thiếu tính khả thi.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những tồn tại trong thực hiện quy hoạch sử dụng đất là do sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các ngành, dẫn đến dự báo nhu cầu sử dụng đất thiếu chính xác, gây tình trạng quỹ đất vừa thiếu vừa thừa. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng tại nhiều đô thị phát triển nhanh, nơi mà áp lực dân số và phát triển kinh tế xã hội tạo ra nhiều thách thức cho công tác quy hoạch.

Việc gián đoạn nguồn vốn và thủ tục bồi thường phức tạp làm giảm hiệu quả thực hiện quy hoạch, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng các dự án phát triển. Mức độ đồng thuận xã hội thấp phản ánh sự cần thiết cải thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để đảm bảo quyền lợi người dân, từ đó nâng cao tính khả thi của quy hoạch.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ biến động diện tích các loại đất giai đoạn 2010-2020, bảng thống kê mức độ hài lòng của người dân và cán bộ về các chính sách, cũng như sơ đồ thể hiện sự liên kết giữa các loại quy hoạch để minh họa sự không đồng bộ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nguồn vốn đầu tư cho công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Cần xây dựng kế hoạch huy động và phân bổ nguồn vốn ổn định, đảm bảo tiến độ thực hiện các dự án sử dụng đất. Thời gian thực hiện trong 3 năm tới, do UBND thành phố phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì.

  2. Cải thiện chính sách bồi thường và hỗ trợ tái định cư: Rà soát, điều chỉnh chính sách để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân, nâng cao mức hỗ trợ phù hợp với giá thị trường và điều kiện thực tế. Thực hiện trong vòng 2 năm, do Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các cơ quan liên quan.

  3. Nâng cao hiệu quả phối hợp liên ngành trong công tác quy hoạch: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ngành, địa phương trong lập và thực hiện quy hoạch sử dụng đất, đảm bảo tính đồng bộ và chính xác của các kế hoạch. Thời gian triển khai ngay và duy trì liên tục, do UBND thành phố chủ trì.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến quy hoạch và nâng cao nhận thức xã hội: Tổ chức các buổi hội thảo, đối thoại với người dân và doanh nghiệp để giải thích, tiếp nhận ý kiến và tạo sự đồng thuận trong thực hiện quy hoạch. Thực hiện định kỳ hàng năm, do Phòng Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND các phường, xã.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý quy hoạch sử dụng đất: Xây dựng hệ thống thông tin đất đai hiện đại, cập nhật dữ liệu liên tục, hỗ trợ công tác giám sát và ra quyết định. Thời gian thực hiện trong 3 năm, do Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai và quy hoạch đô thị: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý, lập quy hoạch và thực hiện kế hoạch sử dụng đất.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý đất đai, quy hoạch đô thị: Tài liệu tham khảo giá trị về các yếu tố ảnh hưởng đến quy hoạch sử dụng đất, phương pháp nghiên cứu và đề xuất giải pháp thực tiễn.

  3. Doanh nghiệp đầu tư phát triển bất động sản và hạ tầng: Hiểu rõ các yếu tố tác động đến quy hoạch sử dụng đất giúp doanh nghiệp hoạch định chiến lược đầu tư phù hợp, giảm thiểu rủi ro pháp lý và xã hội.

  4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội tại Biên Hòa: Nâng cao nhận thức về quy hoạch sử dụng đất, quyền lợi và nghĩa vụ trong quá trình thu hồi đất, bồi thường và tái định cư, góp phần xây dựng sự đồng thuận xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quy hoạch sử dụng đất là gì và tại sao quan trọng?
    Quy hoạch sử dụng đất là việc phân bổ và khoanh vùng đất đai theo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường trong một khoảng thời gian xác định. Nó giúp sử dụng đất hiệu quả, tránh lãng phí và xung đột trong phát triển đô thị và nông nghiệp.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến việc thực hiện quy hoạch sử dụng đất tại Biên Hòa?
    Ba nhóm yếu tố chính gồm: kinh tế (nguồn vốn đầu tư, kinh phí bồi thường), xã hội (đồng thuận cộng đồng, nhu cầu việc làm, an sinh xã hội) và thể chế pháp lý (sự đồng bộ quy hoạch, chính sách hỗ trợ bồi thường, tái định cư).

  3. Tại sao việc bồi thường và tái định cư lại là vấn đề khó khăn trong thực hiện quy hoạch?
    Do thủ tục phức tạp, nguồn vốn hạn chế và mức hỗ trợ chưa phù hợp với giá thị trường, dẫn đến sự không hài lòng của người dân, gây chậm trễ trong giải phóng mặt bằng và thực hiện dự án.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các ngành trong công tác quy hoạch?
    Thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành rõ ràng, tổ chức các cuộc họp định kỳ, chia sẻ thông tin và thống nhất kế hoạch, đồng thời tăng cường vai trò chỉ đạo của UBND thành phố.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong quản lý quy hoạch sử dụng đất?
    Công nghệ giúp cập nhật dữ liệu nhanh chóng, minh bạch thông tin, hỗ trợ giám sát và ra quyết định chính xác, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu sai sót trong thực hiện quy hoạch.

Kết luận

  • Thành phố Biên Hòa có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội vùng Đông Nam Bộ với mật độ dân số cao và diện tích đất đa dạng.
  • Việc thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2020 đạt nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại do vướng mắc về bồi thường, hỗ trợ tái định cư và nguồn vốn đầu tư.
  • Các yếu tố kinh tế, xã hội và thể chế pháp lý đều ảnh hưởng sâu sắc đến hiệu quả thực hiện quy hoạch sử dụng đất.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường nguồn lực, cải thiện chính sách, nâng cao phối hợp liên ngành và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng trong việc nâng cao hiệu quả quy hoạch sử dụng đất tại Biên Hòa và các đô thị tương tự.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật dữ liệu để điều chỉnh quy hoạch phù hợp với thực tiễn phát triển. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các bên liên quan được khuyến khích tham khảo toàn bộ luận văn.