Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển đô thị nhanh chóng tại TP. Hồ Chí Minh, việc xây dựng nhà cao tầng ngày càng phổ biến với quy mô và số lượng tăng mạnh. Theo báo cáo ngành xây dựng, tính đến năm 2019, TP. Hồ Chí Minh có khoảng 190 dự án nhà cao tầng đang triển khai, chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số các công trình xây dựng. Tuy nhiên, quản lý chi phí trong giai đoạn thi công các dự án này vẫn còn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng vượt chi phí, chậm tiến độ và ảnh hưởng đến chất lượng công trình.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí của chủ đầu tư trong giai đoạn thi công nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh. Mục tiêu cụ thể là xác định nhóm nguyên nhân chính gây ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi phí, đánh giá mức độ thành công của quản lý chi phí và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí cho chủ đầu tư. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án nhà cao tầng được thi công tại TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2017-2019.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp chủ đầu tư và các bên liên quan nâng cao năng lực quản lý chi phí, giảm thiểu rủi ro tài chính, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình, từ đó góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng đô thị. Các chỉ số đánh giá hiệu quả quản lý chi phí như tỷ lệ vượt chi phí, tiến độ thi công và mức độ hài lòng của chủ đầu tư được sử dụng làm metrics chính trong nghiên cứu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án và quản lý chi phí xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chi phí dự án (Project Cost Management Theory): tập trung vào các quy trình lập kế hoạch, ước tính, kiểm soát và giám sát chi phí trong suốt vòng đời dự án.
  • Mô hình phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis - EFA): dùng để xác định các nhóm nhân tố ảnh hưởng chính đến quản lý chi phí.
  • Mô hình cấu trúc tuyến tính (Structural Equation Modeling - SEM): phân tích mối quan hệ tương tác giữa các nhóm nhân tố và mức độ thành công của quản lý chi phí.
  • Các khái niệm chính bao gồm: Khả năng chủ đầu tư (Ability - AB), Yếu tố bên ngoài (External - EXT), Yếu tố chủ đầu tư (Owner - OW), Yếu tố thi công (Execution - EX), và Thành công quản lý chi phí (Success).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát trực tiếp với 185 người tham gia có liên quan trực tiếp đến các dự án nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh, bao gồm chủ đầu tư, nhà thầu chính, giám sát và các bên thi công. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện (convenience sampling) được áp dụng nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

Bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên các nhân tố được tổng hợp từ nghiên cứu trước và ý kiến chuyên gia, gồm 37 câu hỏi đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến quản lý chi phí. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS và AMOS với các bước phân tích:

  • Phân tích thống kê mô tả để đánh giá đặc điểm mẫu.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố.
  • Phân tích nhân tố khẳng định (CFA) để kiểm định độ tin cậy và tính hợp lệ của mô hình.
  • Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để phân tích mối quan hệ giữa các nhân tố và thành công quản lý chi phí.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 3/2019 đến tháng 12/2019, tập trung vào các dự án nhà cao tầng đang thi công tại TP. Hồ Chí Minh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 4 nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến quản lý chi phí của chủ đầu tư:

    • Khả năng chủ đầu tư (AB)
    • Yếu tố bên ngoài (EXT)
    • Yếu tố chủ đầu tư (OW)
    • Yếu tố thi công (EX)

    Qua phân tích EFA, các nhân tố này giải thích khoảng 63.66% biến thiên dữ liệu, cho thấy tính hợp lý của mô hình.

  2. Nhóm yếu tố chủ đầu tư (OW) có ảnh hưởng mạnh nhất đến thành công quản lý chi phí:

    • SEM cho thấy hệ số tương quan giữa nhóm OW và thành công quản lý chi phí đạt mức cao, trên 0.7.
    • Nhóm OW cũng ảnh hưởng tích cực đến nhóm thi công (EX), thể hiện vai trò trung tâm của chủ đầu tư trong điều phối và kiểm soát chi phí.

  3. Tỷ lệ vượt chi phí trung bình trong các dự án khảo sát là khoảng 23%, với 37.9% dự án có mức vượt chi phí từ 3-5%, và 62.1% vượt trên 8%.

    • Điều này phản ánh thực trạng quản lý chi phí còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong các dự án quy mô lớn.

  4. Phân bố vai trò tham gia khảo sát:

    • 7.26% là chủ đầu tư hoặc ban quản lý dự án.
    • 23.39% là nhà thầu chính.
    • 24.19% là giám sát thi công.
    • 45.16% là nhà thầu phụ.

    Sự đa dạng này giúp đảm bảo tính khách quan và toàn diện trong đánh giá các nhân tố ảnh hưởng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chủ yếu khiến quản lý chi phí không hiệu quả là do năng lực và kinh nghiệm của chủ đầu tư còn hạn chế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, cũng như ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài như biến động giá vật liệu, chính sách pháp luật và điều kiện thị trường. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các đô thị lớn khác, cho thấy tính phổ quát của vấn đề.

Biểu đồ phân tích SEM minh họa rõ mối quan hệ tương tác giữa các nhóm nhân tố, trong đó nhóm chủ đầu tư đóng vai trò trung tâm, ảnh hưởng trực tiếp đến nhóm thi công và thành công quản lý chi phí. Bảng thống kê mô tả cũng cho thấy tỷ lệ vượt chi phí phổ biến, phản ánh nhu cầu cấp thiết cải thiện quản lý chi phí.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để chủ đầu tư và các bên liên quan nhận diện đúng các nhân tố ảnh hưởng, từ đó xây dựng chiến lược quản lý chi phí hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả các dự án nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý chi phí cho chủ đầu tư:

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án và chi phí.
    • Áp dụng các công cụ quản lý hiện đại như phần mềm quản lý chi phí, mô hình dự báo.
    • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Ban quản lý dự án, chủ đầu tư.

  2. Tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan:

    • Thiết lập cơ chế giao tiếp, trao đổi thông tin minh bạch, kịp thời giữa chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn.
    • Áp dụng quy trình quản lý rủi ro chung.
    • Thời gian thực hiện: liên tục trong suốt dự án; Chủ thể: Chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn.

  3. Kiểm soát chặt chẽ biến động giá vật liệu và nhân công:

    • Xây dựng kế hoạch mua sắm và hợp đồng linh hoạt, có điều khoản điều chỉnh giá.
    • Theo dõi sát sao thị trường vật liệu xây dựng.
    • Thời gian thực hiện: trước và trong thi công; Chủ thể: Chủ đầu tư, nhà thầu.

  4. Áp dụng phương pháp quản lý chi phí tiên tiến:

    • Sử dụng phương pháp Giá trị thu được (Earned Value Method) để theo dõi tiến độ và chi phí.
    • Ứng dụng mô hình SEM để dự báo và điều chỉnh kịp thời.
    • Thời gian thực hiện: trong suốt quá trình thi công; Chủ thể: Ban quản lý dự án, chủ đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư dự án xây dựng nhà cao tầng:

    • Lợi ích: Nắm bắt các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí, nâng cao hiệu quả điều hành dự án.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp quản lý chi phí phù hợp để giảm thiểu rủi ro tài chính.

  2. Nhà thầu thi công và tư vấn giám sát:

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và tác động của mình trong quản lý chi phí, phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư.
    • Use case: Cải thiện quy trình thi công, kiểm soát chi phí và tiến độ.

  3. Các chuyên gia và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý dự án xây dựng:

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình phân tích nhân tố và SEM ứng dụng trong quản lý chi phí.
    • Use case: Phát triển nghiên cứu sâu hơn hoặc áp dụng mô hình vào các dự án tương tự.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức đào tạo:

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo về quản lý chi phí xây dựng.
    • Use case: Thiết kế các chương trình nâng cao năng lực quản lý dự án cho các bên liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí trong thi công nhà cao tầng có những thách thức gì?
    Quản lý chi phí gặp khó khăn do quy mô dự án lớn, nhiều bên tham gia, biến động giá vật liệu và nhân công, cũng như sự phức tạp trong phối hợp giữa các bên. Ví dụ, tỷ lệ vượt chi phí trung bình lên đến 23% tại TP. Hồ Chí Minh.

  2. Nhóm nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quản lý chi phí của chủ đầu tư?
    Nhóm yếu tố chủ đầu tư (Owner) có ảnh hưởng mạnh nhất, tác động trực tiếp đến thành công quản lý chi phí và hiệu quả thi công, theo kết quả phân tích SEM.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để phân tích dữ liệu trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định nhóm nhân tố, phân tích nhân tố khẳng định (CFA) để kiểm định mô hình, và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để phân tích mối quan hệ giữa các nhân tố.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí trong các dự án nhà cao tầng?
    Chủ đầu tư cần nâng cao năng lực quản lý, tăng cường phối hợp giữa các bên, kiểm soát biến động giá vật liệu, và áp dụng các phương pháp quản lý chi phí tiên tiến như Earned Value Method.

  5. Ai nên tham khảo nghiên cứu này?
    Chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn giám sát, chuyên gia nghiên cứu và cơ quan quản lý nhà nước đều có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện quản lý chi phí và nâng cao hiệu quả dự án.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 4 nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến quản lý chi phí của chủ đầu tư trong thi công nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh.
  • Nhóm yếu tố chủ đầu tư đóng vai trò trung tâm, ảnh hưởng mạnh mẽ đến thành công quản lý chi phí và hiệu quả thi công.
  • Tỷ lệ vượt chi phí trung bình khoảng 23%, phản ánh thực trạng quản lý chi phí còn nhiều hạn chế.
  • Phương pháp phân tích EFA, CFA và SEM được áp dụng hiệu quả để đánh giá và mô hình hóa các nhân tố ảnh hưởng.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, phối hợp giữa các bên và áp dụng công nghệ quản lý chi phí tiên tiến nhằm cải thiện hiệu quả quản lý chi phí.

Next steps: Chủ đầu tư và các bên liên quan nên triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện mô hình quản lý chi phí.

Call-to-action: Để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí trong dự án của bạn, hãy áp dụng các phương pháp quản lý hiện đại và tăng cường đào tạo năng lực cho đội ngũ quản lý dự án ngay hôm nay!