Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản là lĩnh vực trọng yếu, đóng vai trò nền tảng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội bền vững tại Việt Nam. Hàng năm, ngân sách nhà nước dành một tỷ lệ lớn cho đầu tư xây dựng, đặc biệt trong các công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn. Tuy nhiên, tình hình lạm phát gia tăng đã ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, gây phát sinh chi phí và kéo dài tiến độ dự án. Trước thực trạng này, công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng trở thành vấn đề cấp thiết cần được hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và đảm bảo tiến độ thi công.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn 2017-2019, với định hướng giải pháp áp dụng cho giai đoạn 2021-2023. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, giảm thiểu phát sinh và điều chỉnh tổng mức đầu tư, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, đồng thời mang ý nghĩa thực tiễn khi kết quả đề xuất có thể áp dụng để hoàn thiện công tác quản lý chi phí tại Ban Quản lý Dự án tỉnh Thái Nguyên và các đơn vị tương tự, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý dự án theo chuẩn PMBOK của Viện Quản lý Dự án Mỹ (PMI) và các quy định pháp luật Việt Nam về quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

  • Lý thuyết quản lý chi phí dự án (PMBOK): Bao gồm các quá trình dự toán chi phí, thiết lập ngân sách và kiểm soát chi phí nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong phạm vi ngân sách được duyệt. Các công cụ như kỹ thuật ước lượng ba điểm, phân tích dự phòng và quản lý giá trị thu được được áp dụng để nâng cao độ chính xác và kiểm soát chi phí hiệu quả.

  • Khung pháp lý Việt Nam: Luật Đầu tư số 61/2020/QH14, Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 và Nghị định số 10/2021/NĐ-CP quy định chi tiết về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, bao gồm các nguyên tắc, nội dung quản lý chi phí, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, dự toán gói thầu, giá hợp đồng và quyết toán vốn đầu tư.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tổng mức đầu tư xây dựng, dự toán xây dựng công trình, dự toán gói thầu, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí dự phòng, chỉ số giá xây dựng và các nguyên tắc quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống và kế thừa, kết hợp phân tích lý thuyết với khảo sát thực tiễn tại Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thái Nguyên.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê về nguồn vốn đầu tư, các dự án do Ban quản lý từ năm 2017 đến 2019; hồ sơ dự toán, tổng mức đầu tư, dự toán gói thầu, báo cáo thanh toán và quyết toán vốn đầu tư; các văn bản pháp luật và tài liệu chuyên ngành liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích tổng hợp số liệu thực tế, so sánh các chỉ tiêu chi phí qua các giai đoạn dự án, đánh giá hiệu quả quản lý chi phí dựa trên các tiêu chí pháp luật và chuẩn mực quản lý dự án. Phương pháp so sánh được sử dụng để đối chiếu với kinh nghiệm quản lý chi phí tại các địa phương khác như Nghệ An và Bình Định.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu giai đoạn 2017-2019, đề xuất giải pháp áp dụng cho giai đoạn 2021-2023.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án do Ban quản lý trong giai đoạn trên, với sự tham gia của cán bộ quản lý dự án, chuyên gia tư vấn và các bên liên quan trong quá trình quản lý chi phí.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tồn tại trong quản lý tổng mức đầu tư: Có khoảng 30% dự án phải điều chỉnh tổng mức đầu tư do dự toán ban đầu chưa chính xác, dẫn đến kéo dài thời gian thực hiện và phát sinh chi phí ngoài dự kiến.

  2. Thực trạng lập và thẩm định dự toán xây dựng: Khoảng 25% dự toán xây dựng công trình được phê duyệt chưa phản ánh đúng khối lượng và giá thị trường, gây sai lệch trong quản lý chi phí và lựa chọn nhà thầu.

  3. Quản lý lựa chọn nhà thầu và thi công xây dựng: Tỷ lệ lựa chọn nhà thầu qua đấu thầu công khai đạt khoảng 70%, còn lại là hình thức chỉ định thầu, ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả chi phí.

  4. Công tác thanh toán và quyết toán vốn đầu tư: Tỷ lệ thanh toán đúng tiến độ đạt khoảng 80%, còn lại chậm trễ do hồ sơ thanh toán chưa đầy đủ hoặc sai sót trong khối lượng nghiệm thu, gây ảnh hưởng đến dòng tiền và tiến độ dự án.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do năng lực nguồn nhân lực quản lý chi phí còn hạn chế, quy trình lập dự toán và thẩm định chưa chặt chẽ, thiếu công cụ hỗ trợ quản lý hiện đại và sự biến động của giá cả thị trường vật liệu xây dựng. So với kinh nghiệm tại Nghệ An và Bình Định, Ban Quản lý tỉnh Thái Nguyên còn thiếu sự đồng bộ trong áp dụng các quy trình quản lý chi phí và chưa phát huy tối đa vai trò giám sát của các bên liên quan.

Việc điều chỉnh tổng mức đầu tư và dự toán xây dựng thường xuyên làm tăng chi phí dự án và kéo dài thời gian hoàn thành, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đầu tư công. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ điều chỉnh tổng mức đầu tư và tiến độ thanh toán qua các năm cho thấy xu hướng gia tăng các điều chỉnh và chậm trễ thanh toán, phản ánh sự cần thiết phải cải thiện công tác quản lý chi phí.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện quy trình quản lý chi phí, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án để đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư xây dựng công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện nguồn nhân lực quản lý chi phí: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý chi phí đầu tư xây dựng cho cán bộ Ban quản lý dự án, đặc biệt về kỹ năng lập dự toán, thẩm định và kiểm soát chi phí. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Cải tiến quy trình lập, thẩm định và phê duyệt dự toán xây dựng: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, áp dụng phần mềm quản lý dự toán hiện đại, tăng cường kiểm soát chặt chẽ các bước thẩm định để đảm bảo tính chính xác và phù hợp với giá thị trường. Thời gian: 2021-2022. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, Sở Xây dựng, Sở Tài chính.

  3. Tăng cường quản lý lựa chọn nhà thầu và thi công xây dựng: Đẩy mạnh áp dụng đấu thầu công khai, minh bạch, nâng cao năng lực đánh giá hồ sơ thầu, giám sát thi công chặt chẽ để giảm thiểu phát sinh chi phí và đảm bảo tiến độ. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, các cơ quan liên quan.

  4. Nâng cao hiệu quả công tác thanh toán và quyết toán vốn đầu tư: Xây dựng hệ thống kiểm soát hồ sơ thanh toán, tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan để rút ngắn thời gian thanh toán, đảm bảo dòng tiền cho dự án. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, Kho bạc Nhà nước, Sở Tài chính.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi phí: Triển khai phần mềm quản lý dự án tích hợp các chức năng dự toán, theo dõi chi phí, báo cáo tiến độ và phân tích dữ liệu để nâng cao hiệu quả quản lý. Thời gian: 2022-2023. Chủ thể: Ban Quản lý dự án phối hợp với đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Nâng cao hiểu biết về quản lý chi phí, áp dụng các quy trình và công cụ quản lý hiệu quả trong thực tiễn.

  2. Chuyên gia tư vấn và nhà thầu xây dựng: Hiểu rõ các yêu cầu về lập dự toán, thẩm định và kiểm soát chi phí để phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và xây dựng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế xây dựng, quản lý dự án: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là gì?
    Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là quá trình lập kế hoạch, dự toán, theo dõi và kiểm soát các khoản chi phí trong suốt vòng đời dự án nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong phạm vi ngân sách được duyệt. Ví dụ, việc kiểm soát chi phí giúp tránh phát sinh ngoài dự kiến và đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Tại sao cần điều chỉnh tổng mức đầu tư xây dựng?
    Tổng mức đầu tư có thể được điều chỉnh do biến động giá cả thị trường, thay đổi thiết kế, phát sinh công việc hoặc các yếu tố khách quan như thiên tai. Việc điều chỉnh giúp dự án phù hợp với thực tế và đảm bảo tính khả thi. Tuy nhiên, điều chỉnh nhiều lần có thể làm tăng chi phí và kéo dài tiến độ.

  3. Phương pháp lập dự toán xây dựng công trình như thế nào?
    Dự toán xây dựng được lập dựa trên khối lượng công việc tính toán từ thiết kế kỹ thuật, áp dụng định mức xây dựng, đơn giá vật liệu, nhân công và máy thi công phù hợp với điều kiện thực tế. Phương pháp này đảm bảo tính đúng, đủ và phù hợp với yêu cầu kỹ thuật.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí tại Ban Quản lý dự án?
    Cần nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình quản lý, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường giám sát, kiểm tra. Ví dụ, đào tạo chuyên sâu và sử dụng phần mềm quản lý dự án giúp kiểm soát chi phí chính xác và kịp thời.

  5. Vai trò của chỉ số giá xây dựng trong quản lý chi phí là gì?
    Chỉ số giá xây dựng phản ánh mức độ biến động giá vật liệu, nhân công và thiết bị theo thời gian, giúp điều chỉnh tổng mức đầu tư, dự toán và giá hợp đồng xây dựng phù hợp với thực tế thị trường, từ đó đảm bảo tính chính xác và công bằng trong quản lý chi phí.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý Dự án tỉnh Thái Nguyên, chỉ ra các tồn tại như điều chỉnh tổng mức đầu tư thường xuyên, dự toán chưa chính xác và quản lý lựa chọn nhà thầu chưa hiệu quả.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện nguồn nhân lực, cải tiến quy trình lập dự toán, tăng cường quản lý nhà thầu, nâng cao công tác thanh toán và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn.
  • Đề xuất áp dụng các giải pháp trong giai đoạn 2021-2023 nhằm cải thiện hiệu quả sử dụng vốn và tiến độ dự án.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và nhà thầu phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu trong tương lai.

Call-to-action: Các đơn vị quản lý dự án và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng và phát triển các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.