Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành xây dựng cơ bản tại Việt Nam ngày càng thu hút nguồn vốn đầu tư lớn, công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả kinh tế và tiến độ thi công công trình. Tổng Công ty Xây dựng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Thanh Hóa (Tổng Công ty XDNN&PTNT Thanh Hóa) hoạt động trong lĩnh vực xây lắp các công trình thủy lợi, thủy điện, hạ tầng và kiến trúc với quy mô lớn, kết cấu phức tạp và thời gian thi công kéo dài. Theo báo cáo của ngành, chi phí nguyên vật liệu chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành xây lắp, trong khi chi phí sản xuất chung có xu hướng tăng trong ba năm gần đây, gây áp lực lên lợi nhuận và uy tín doanh nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý chi phí xây lắp tại Tổng Công ty XDNN&PTNT Thanh Hóa và đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, tiết kiệm chi phí sản xuất, giảm thất thoát và nâng cao năng lực cạnh tranh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý chi phí xây lắp của Tổng Công ty trong giai đoạn hiện nay, với dữ liệu thu thập từ các dự án và hoạt động sản xuất kinh doanh tại công ty.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải thiện công tác quản lý chi phí xây lắp, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình, đồng thời hỗ trợ Tổng Công ty hoàn thành các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ chi phí nguyên vật liệu trong giá thành, mức tăng chi phí nhân công trực tiếp năm 2018 so với doanh thu giảm, là những chỉ tiêu quan trọng phản ánh thực trạng và nhu cầu cải tiến công tác quản lý chi phí.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng và mô hình quản lý chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây dựng. Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng tập trung vào các giai đoạn hình thành chi phí từ chuẩn bị dự án, thực hiện đầu tư đến kết thúc dự án, bao gồm các khái niệm như tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, định mức và giá xây dựng, chi phí dự phòng, chi phí quản lý dự án và chi phí tư vấn đầu tư xây dựng. Mô hình quản lý chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây dựng nhấn mạnh vai trò của việc kiểm soát chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung nhằm tối ưu hóa giá thành sản phẩm xây lắp.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tổng mức đầu tư xây dựng công trình
  • Dự toán xây dựng và kiểm soát chi phí dự toán
  • Chi phí sản xuất xây lắp (nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công)
  • Chi phí quản lý dự án và chi phí tư vấn đầu tư xây dựng
  • Chi phí dự phòng và chi phí khác phát sinh trong quá trình thi công

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp giữa phân tích lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thu thập từ các dự án xây dựng do Tổng Công ty XDNN&PTNT Thanh Hóa thực hiện trong giai đoạn gần đây, các báo cáo tài chính, dự toán xây dựng, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định số 32/2015/NĐ-CP về quản lý chi phí đầu tư xây dựng và các Thông tư hướng dẫn của Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích tổng hợp và so sánh số liệu chi phí qua các năm để đánh giá xu hướng và thực trạng
  • Phân tích định tính về các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí như thiết kế, lựa chọn nhà thầu, tổ chức thi công, quản lý hợp đồng
  • Tham khảo ý kiến chuyên gia và cán bộ quản lý tại Tổng Công ty để đánh giá các tồn tại và đề xuất giải pháp
  • Áp dụng phương pháp nghiên cứu thực tế, kế thừa các mô hình quản lý chi phí hiệu quả trong và ngoài nước

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các dự án xây dựng tiêu biểu của Tổng Công ty trong vòng 3 năm gần nhất, với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, tập trung phân tích chi tiết công tác quản lý chi phí xây lắp trong giai đoạn này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chi phí nguyên vật liệu chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành xây lắp
    Theo số liệu phân tích, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 60-70% tổng chi phí xây dựng, là yếu tố quyết định lớn đến giá thành sản phẩm. Việc tiết kiệm nguyên vật liệu được xác định là hướng chính để giảm chi phí và nâng cao lợi nhuận.

  2. Chi phí nhân công trực tiếp tăng cao trong khi doanh thu giảm
    Năm 2018, chi phí nhân công trực tiếp tăng khoảng 15% so với năm trước, trong khi doanh thu của Tổng Công ty giảm khoảng 5%. Điều này cho thấy công tác quản lý chi phí nhân công chưa hiệu quả, ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận.

  3. Quản lý chi phí chưa chặt chẽ và toàn diện
    Thực trạng cho thấy công tác quản lý chi phí tại Tổng Công ty còn nhiều tồn tại như phản ánh chi phí phát sinh không kịp thời, thiếu kiểm soát chặt chẽ các khoản chi phí chung và chi phí dự phòng, dẫn đến chi phí sản xuất chung tăng cao.

  4. Tổ chức mặt bằng thi công và vận chuyển chưa tối ưu
    Việc lựa chọn phương án tổ chức mặt bằng thi công và vận chuyển vật tư chưa hợp lý làm phát sinh chi phí vận chuyển, lưu kho tăng, gây lãng phí và hao hụt vật tư, ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí chung của dự án.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc áp dụng mô hình quản lý chi phí truyền thống chưa phù hợp với đặc thù các dự án xây dựng quy mô lớn, phức tạp và có tính cá biệt cao. So sánh với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại Trung Quốc và Pháp, nơi áp dụng hệ thống quản lý chi phí hiện đại, minh bạch và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, Tổng Công ty còn thiếu các công cụ quản lý dữ liệu chi phí chuẩn hóa và hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả.

Việc chưa xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu định mức xây dựng, giá và chỉ số giá xây dựng chuẩn hóa làm hạn chế khả năng dự toán chính xác và kiểm soát chi phí kịp thời. Ngoài ra, các quy định pháp luật hiện hành như Nghị định 32/2015/NĐ-CP mặc dù đã tạo khung pháp lý cho quản lý chi phí đầu tư xây dựng, nhưng còn tồn tại nhiều điểm chưa phù hợp, chưa rõ ràng, chưa bao phủ hết các loại hình dự án, đặc biệt là dự án theo hình thức đối tác công tư (PPP).

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ trọng chi phí nguyên vật liệu, nhân công và chi phí chung qua các năm, bảng tổng hợp các khoản chi phí phát sinh và so sánh với kế hoạch dự toán, giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại và xu hướng chi phí.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống định mức thi công xây dựng nội bộ
    Xây dựng và cập nhật định mức thi công chi tiết, phù hợp với đặc thù công trình và điều kiện thi công thực tế nhằm nâng cao độ chính xác trong dự toán và kiểm soát chi phí. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và Phòng Kế hoạch Tổng Công ty, thời gian: 6 tháng.

  2. Tối ưu hóa tổ chức mặt bằng thi công và phương án vận chuyển
    Áp dụng các giải pháp tổ chức mặt bằng thi công hợp lý, giảm thiểu chi phí vận chuyển và lưu kho vật tư, đồng thời xây dựng quy trình vận chuyển tối ưu trên công trường. Chủ thể thực hiện: Ban Thi công và Ban Quản lý dự án, thời gian: 3 tháng.

  3. Xây dựng hệ thống quản lý chi phí dự án tích hợp và minh bạch
    Triển khai phần mềm quản lý chi phí dự án xây dựng, tích hợp dữ liệu dự toán, thực hiện và quyết toán nhằm theo dõi chi phí kịp thời, chính xác và minh bạch. Chủ thể thực hiện: Phòng Công nghệ thông tin phối hợp với Ban Tài chính, thời gian: 12 tháng.

  4. Nâng cao năng lực quản lý và kiểm soát chi phí cho cán bộ quản lý
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý chi phí xây dựng, kỹ năng lập dự toán, kiểm soát chi phí và áp dụng các quy định pháp luật mới cho cán bộ quản lý dự án và kế toán. Chủ thể thực hiện: Ban Nhân sự phối hợp với các đơn vị đào tạo, thời gian: 6 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý dự án của các doanh nghiệp xây dựng
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý chi phí xây lắp, từ đó áp dụng cải tiến công tác quản lý chi phí nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Cán bộ kế toán và kiểm soát chi phí trong ngành xây dựng
    Cung cấp kiến thức chuyên sâu về các khoản mục chi phí, phương pháp dự toán và kiểm soát chi phí phù hợp với đặc thù ngành xây dựng.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý xây dựng
    Là tài liệu tham khảo khoa học, bổ sung kiến thức thực tiễn về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình, hỗ trợ nghiên cứu và học tập.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư công
    Hỗ trợ đánh giá thực trạng quản lý chi phí tại doanh nghiệp, từ đó hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật và hướng dẫn thực hiện quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng có vai trò gì trong dự án?
    Quản lý chi phí giúp kiểm soát ngân sách, đảm bảo dự án không vượt chi phí phê duyệt, cân bằng giữa chất lượng và chi phí, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư và tiến độ thi công.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn đến chi phí xây dựng?
    Bao gồm chi phí nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công, thiết kế công trình, tổ chức thi công, biến động giá cả thị trường và hiệu quả quản lý chi phí.

  3. Tại sao chi phí nhân công lại tăng trong khi doanh thu giảm?
    Nguyên nhân có thể do quản lý nhân công chưa hiệu quả, thiếu kiểm soát giờ công, năng suất lao động thấp hoặc biến động giá nhân công không được điều chỉnh kịp thời.

  4. Giải pháp nào giúp tiết kiệm chi phí nguyên vật liệu?
    Hoàn thiện định mức thi công, kiểm soát chặt chẽ khối lượng vật tư sử dụng, áp dụng công nghệ thi công hiện đại và tổ chức vận chuyển, lưu kho hợp lý để giảm hao hụt.

  5. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý chi phí cho cán bộ?
    Tổ chức đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức pháp luật, kỹ năng lập dự toán và kiểm soát chi phí, đồng thời áp dụng công nghệ quản lý hiện đại trong công tác quản lý chi phí.

Kết luận

  • Đánh giá thực trạng công tác quản lý chi phí xây lắp tại Tổng Công ty XDNN&PTNT Thanh Hóa cho thấy nhiều tồn tại như chi phí nhân công tăng cao, quản lý chi phí chưa chặt chẽ và thiếu hệ thống dữ liệu chuẩn hóa.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống định mức thi công, tối ưu tổ chức thi công và vận chuyển, xây dựng hệ thống quản lý chi phí tích hợp và nâng cao năng lực cán bộ quản lý.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, giảm thất thoát, tiết kiệm chi phí sản xuất và tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp xây dựng.
  • Tiếp tục triển khai các giải pháp trong vòng 6-12 tháng tới sẽ giúp Tổng Công ty nâng cao năng lực cạnh tranh và hoàn thành các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội.
  • Khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng và cơ quan quản lý nhà nước tham khảo áp dụng để cải thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng trên phạm vi rộng hơn.

Hành động tiếp theo là tổ chức hội thảo chia sẻ kết quả nghiên cứu và triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí xây lắp tại Tổng Công ty XDNN&PTNT Thanh Hóa.