Tổng quan nghiên cứu

Đau thần kinh hông to (TKHT) là một bệnh lý phổ biến, chiếm tỷ lệ cao trong các bệnh cơ xương khớp, đặc biệt ở nhóm tuổi từ 30 đến 60, với tỷ lệ nam giới mắc bệnh gấp ba lần nữ giới. Tại Việt Nam, theo ước tính, khoảng 44% người trưởng thành từng trải qua ít nhất một lần đau thần kinh hông to trong đời. Bệnh gây ra những cơn đau lan tỏa từ vùng thắt lưng xuống mông, đùi, cẳng chân và bàn chân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và khả năng lao động của người bệnh. Mặc dù y học hiện đại (YHHĐ) áp dụng nhiều phương pháp điều trị như dùng thuốc chống viêm, giãn cơ, vật lý trị liệu, kéo giãn cột sống, các phương pháp này vẫn tồn tại hạn chế như tác dụng phụ trên dạ dày, gan, thận. Do đó, việc nghiên cứu các phương pháp điều trị dựa trên y học cổ truyền (YHCT) với ưu điểm ít tác dụng phụ và hiệu quả cao đang được quan tâm.

Luận văn tập trung đánh giá tác dụng của phương pháp Phù châm kết hợp xoa bóp bấm huyệt trong điều trị đau thần kinh hông to do thoái hóa cột sống thắt lưng thể can thận hư kèm phong hàn thấp. Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Y học cổ truyền Hà Đông, Hà Nội trong năm 2024, với mục tiêu cụ thể là đánh giá hiệu quả giảm đau, cải thiện vận động cột sống và chức năng sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển các phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả, góp phần giảm gánh nặng kinh tế và xã hội do bệnh gây ra.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: Y học cổ truyền và sinh lý học hiện đại về mô liên kết dưới da.

  1. Y học cổ truyền (YHCT): Đau thần kinh hông to được gọi là “tọa cốt phong”, nguyên nhân do phong, hàn, thấp xâm nhập, phối hợp với can thận hư gây rối loạn kinh lạc, khí huyết ứ trệ. Phương pháp điều trị tập trung vào khu phong, tán hàn, trừ thấp, bổ can thận, thông kinh hoạt lạc. Xoa bóp bấm huyệt được sử dụng để kích thích kinh lạc, tăng lưu thông khí huyết, giảm đau và cải thiện chức năng vận động.

  2. Phương pháp Phù châm (Fu’s subcutaneous needling - FSN): Phù châm là kỹ thuật châm cứu dưới da phát triển từ năm 1996, dựa trên cơ sở mô liên kết lỏng lẻo dưới da có tính chất tinh thể lỏng và hiệu ứng áp điện. Khi kim được vê trong lớp dưới da, tạo ra tín hiệu điện sinh học kích thích cơ chế tự phục hồi của cơ thể, làm giảm co cơ, giảm đau nhanh chóng. Ngoài ra, phương pháp còn kích hoạt hệ thống miễn dịch tại mô liên kết, thúc đẩy sửa chữa mô và điều hòa miễn dịch.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Đau thần kinh hông to do thoái hóa cột sống thắt lưng
  • Phù châm và cơ chế tác dụng dựa trên mô liên kết lỏng lẻo
  • Xoa bóp bấm huyệt theo YHCT và tác dụng điều trị đau

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo mô hình nghiên cứu lâm sàng can thiệp, sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện với cỡ mẫu khoảng 60 bệnh nhân được chẩn đoán đau thần kinh hông to do thoái hóa cột sống thắt lưng, thể can thận hư kèm phong hàn thấp. Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân tại Bệnh viện Y học cổ truyền Hà Đông, tự nguyện tham gia và tuân thủ liệu trình điều trị.

Nguồn dữ liệu bao gồm:

  • Dữ liệu lâm sàng: mức độ đau theo thang điểm VAS, tầm vận động cột sống, chỉ số Schober, nghiệm pháp Lasègue, chỉ số Oswestry Disability Index (ODI) đánh giá chức năng sinh hoạt hàng ngày.
  • Dữ liệu YHCT: đánh giá triệu chứng theo thể phong hàn thấp kết hợp can thận hư.

Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả và phân tích so sánh trước và sau điều trị, kiểm định ý nghĩa thống kê với mức p < 0,05. Thời gian nghiên cứu kéo dài 15 ngày điều trị, theo dõi các chỉ số tại các thời điểm trước điều trị, sau 3, 7 và 15 ngày điều trị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giảm đau rõ rệt theo thang điểm VAS: Mức điểm VAS trung bình giảm từ khoảng 5,2 trước điều trị xuống còn 1,3 sau 15 ngày, tương đương giảm 74%. Sự giảm đau này có ý nghĩa thống kê với p < 0,01.

  2. Cải thiện độ giãn cột sống thắt lưng: Chỉ số Schober tăng trung bình từ 12,8 cm lên 15,1 cm, tăng 18%, cho thấy sự cải thiện vận động cột sống thắt lưng rõ rệt (p < 0,05).

  3. Tăng tầm vận động cột sống: Tầm vận động gấp cột sống thắt lưng tăng trung bình 22%, tầm vận động nghiêng bên đau tăng 15%, cải thiện chức năng vận động tổng thể.

  4. Cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày: Chỉ số ODI giảm từ mức trung bình 38 xuống còn 15 điểm, giảm 60%, cho thấy bệnh nhân giảm hạn chế trong sinh hoạt và lao động (p < 0,01).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy phương pháp Phù châm kết hợp xoa bóp bấm huyệt mang lại hiệu quả giảm đau nhanh và cải thiện vận động cột sống thắt lưng ở bệnh nhân đau thần kinh hông to do thoái hóa cột sống. Việc giảm điểm VAS và tăng chỉ số Schober phản ánh sự giảm co cứng cơ cạnh sống và tăng độ linh hoạt cột sống, phù hợp với cơ chế tác dụng của Phù châm qua kích thích mô liên kết lỏng lẻo và hiệu ứng áp điện.

So sánh với các nghiên cứu trước đây về điện châm và xoa bóp bấm huyệt, phương pháp kết hợp này cho thấy hiệu quả tương đương hoặc vượt trội, đồng thời giảm thiểu tác dụng phụ do không sử dụng thuốc. Các biểu đồ đường thể hiện sự giảm điểm VAS và tăng chỉ số Schober qua các thời điểm điều trị sẽ minh họa rõ nét tiến triển lâm sàng.

Ngoài ra, sự cải thiện chỉ số ODI cho thấy bệnh nhân không chỉ giảm đau mà còn phục hồi chức năng vận động và sinh hoạt, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. Kết quả này phù hợp với giả thuyết miễn dịch và tự phục hồi mô liên kết dưới da được kích hoạt bởi Phù châm, đồng thời xoa bóp bấm huyệt giúp thông kinh hoạt lạc, tăng lưu thông khí huyết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai rộng rãi phương pháp Phù châm kết hợp xoa bóp bấm huyệt tại các cơ sở y học cổ truyền và y tế cơ sở nhằm nâng cao hiệu quả điều trị đau thần kinh hông to, giảm tải cho hệ thống y tế hiện đại. Thời gian thực hiện: trong 1-2 năm tới.

  2. Đào tạo chuyên sâu cho nhân viên y tế về kỹ thuật Phù châm và xoa bóp bấm huyệt, đảm bảo thao tác chuẩn xác, an toàn và hiệu quả. Chủ thể thực hiện: các học viện y học cổ truyền, bệnh viện chuyên khoa. Thời gian: 6-12 tháng.

  3. Nghiên cứu mở rộng về hiệu quả lâu dài và cơ chế sinh học của Phù châm, phối hợp với các phương pháp hiện đại như MRI, điện cơ để đánh giá chính xác hơn tác dụng điều trị. Thời gian: 2-3 năm.

  4. Xây dựng hướng dẫn điều trị chuẩn hóa kết hợp Phù châm và xoa bóp bấm huyệt cho bệnh nhân đau thần kinh hông to do thoái hóa cột sống, làm cơ sở cho các chương trình chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Chủ thể: Bộ Y tế, Học viện Y dược cổ truyền. Thời gian: 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ và nhân viên y tế chuyên ngành Y học cổ truyền: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và kỹ thuật thực hành Phù châm kết hợp xoa bóp bấm huyệt, giúp nâng cao hiệu quả điều trị các bệnh cơ xương khớp.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên y học cổ truyền: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả ứng dụng Phù châm trong điều trị đau thần kinh hông to.

  3. Bệnh nhân và người chăm sóc: Hiểu rõ hơn về phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả, ít tác dụng phụ, từ đó lựa chọn phương pháp phù hợp với tình trạng sức khỏe.

  4. Cơ quan quản lý y tế và hoạch định chính sách: Cung cấp dữ liệu khoa học để xây dựng chính sách phát triển y học cổ truyền, mở rộng ứng dụng các phương pháp điều trị không dùng thuốc trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phù châm là gì và khác gì so với châm cứu truyền thống?
    Phù châm là kỹ thuật châm kim dưới da, tập trung vào mô liên kết lỏng lẻo với thao tác vê kim tạo hiệu ứng áp điện, kích thích cơ chế tự phục hồi của cơ thể. Khác với châm cứu truyền thống, Phù châm ít kim, không sâu, ít đau và có hiệu quả nhanh hơn.

  2. Phương pháp kết hợp Phù châm và xoa bóp bấm huyệt có an toàn không?
    Nghiên cứu cho thấy phương pháp này an toàn, ít tác dụng phụ, không dùng thuốc nên tránh được các tác dụng không mong muốn trên gan, thận hay dạ dày thường gặp khi dùng thuốc giảm đau.

  3. Thời gian điều trị cần bao lâu để thấy hiệu quả?
    Theo nghiên cứu, bệnh nhân có thể thấy giảm đau rõ rệt sau 3-7 ngày điều trị, cải thiện vận động và chức năng sinh hoạt sau 15 ngày.

  4. Phù châm có áp dụng cho tất cả bệnh nhân đau thần kinh hông to không?
    Phù châm phù hợp với bệnh nhân đau thần kinh hông to do thoái hóa cột sống thể can thận hư kèm phong hàn thấp. Phụ nữ có thai, người suy kiệt hoặc có bệnh lý cấp tính, nhiễm trùng không nên áp dụng.

  5. Có cần kết hợp thêm các phương pháp khác khi điều trị bằng Phù châm?
    Phù châm kết hợp xoa bóp bấm huyệt đã cho hiệu quả tốt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, có thể phối hợp với vật lý trị liệu hoặc thuốc cổ truyền để tăng cường hiệu quả điều trị.

Kết luận

  • Phù châm kết hợp xoa bóp bấm huyệt là phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn cho bệnh nhân đau thần kinh hông to do thoái hóa cột sống thắt lưng.
  • Nghiên cứu chứng minh giảm đau rõ rệt, cải thiện vận động cột sống và chức năng sinh hoạt hàng ngày với ý nghĩa thống kê cao.
  • Phương pháp tận dụng cơ chế sinh lý mô liên kết lỏng lẻo và lý luận YHCT về kinh lạc, khí huyết, tạo nên sự phối hợp điều trị toàn diện.
  • Đề xuất triển khai đào tạo, ứng dụng rộng rãi và nghiên cứu sâu hơn về cơ chế tác dụng và hiệu quả lâu dài.
  • Kêu gọi các cơ sở y tế và nhà quản lý quan tâm phát triển phương pháp này nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân cơ xương khớp.