Tổng quan nghiên cứu

Trang thiết bị y tế (TTBYT) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe nhân dân. Tại Việt Nam, theo ước tính, các bệnh viện tuyến trung ương chỉ đạt khoảng 40% về chủng loại và số lượng TTBYT, trong khi hiệu quả sử dụng đúng tính năng kỹ thuật chỉ đạt 20%. Tình trạng này càng nghiêm trọng hơn ở tuyến quận huyện và vùng sâu vùng xa, nơi nhiều thiết bị còn lạc hậu hoặc thiếu thốn nghiêm trọng. Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương (BV YHCT TƯ) là cơ sở y tế đầu ngành, được trang bị gần 400 TTBYT với nhiều thiết bị hiện đại, phục vụ cho 470 giường bệnh. Tuy nhiên, công tác quản lý TTBYT tại đây vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng và chất lượng khám chữa bệnh.

Nghiên cứu tập trung đánh giá công tác quản lý TTBYT tại bốn khoa đại diện gồm: Khoa Ngoại, Khoa Điều trị tăng cường, Khoa Đông y thực nghiệm và Khoa Dược trong năm 2011. Mục tiêu cụ thể là đánh giá hiện trạng quản lý, khai thác sử dụng, chất lượng và công tác bảo dưỡng, sửa chữa TTBYT. Thời gian nghiên cứu từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2011 tại BV YHCT TƯ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng kế hoạch nâng cao hiệu quả quản lý TTBYT, góp phần cải thiện chất lượng khám chữa bệnh, phục vụ tốt hơn người bệnh tại Hà Nội và cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý trang thiết bị y tế, bao gồm:

  • Khái niệm TTBYT: TTBYT là các dụng cụ, thiết bị, phần mềm và vật liệu phục vụ cho chẩn đoán, điều trị, phòng ngừa và phục hồi chức năng trong y tế. TTBYT phải được quản lý toàn diện từ mua sắm, khai thác, bảo dưỡng đến sửa chữa để đảm bảo hiệu quả và an toàn.

  • Chu trình quản lý TTBYT: Bao gồm các hoạt động mua sắm, quản lý hiện trạng, khai thác sử dụng, quản lý chất lượng, bảo dưỡng và sửa chữa. Mỗi khâu đều có vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát huy hiệu quả đầu tư.

  • Các khái niệm chính: Quản lý hiện trạng (số lượng, vị trí, tài liệu hướng dẫn), quản lý khai thác sử dụng (kiểm chuẩn, cung cấp vật tư, kế hoạch liên doanh), quản lý chất lượng (tiêu chuẩn ISO, FDA, an toàn thiết bị), quản lý bảo dưỡng và sửa chữa (bảo dưỡng dự phòng, sửa chữa cấp cứu, nhân lực kỹ thuật).

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang kết hợp phân tích định lượng và định tính.

  • Đối tượng nghiên cứu: 156 TTBYT tại 4 khoa đại diện (Ngoại, Điều trị tăng cường, Đông y thực nghiệm, Dược) và các cán bộ y tế trực tiếp sử dụng, quản lý thiết bị.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Chọn mẫu có chủ đích, phỏng vấn 8-10 cán bộ y tế trực tiếp sử dụng TTBYT tại 4 khoa, 7 cán bộ quản lý phòng Vật tư và các khoa.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ danh mục TTBYT, báo cáo kinh phí, thống kê hoạt động chuyên môn; số liệu định tính từ phỏng vấn sâu cán bộ y tế và quản lý; số liệu định lượng từ bảng kiểm đánh giá công tác quản lý TTBYT.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm EpiData 3.1 để nhập liệu và SPSS 16.0 để phân tích thống kê mô tả và so sánh. Số liệu định tính được xử lý bằng phương pháp gỡ băng, mã hóa và trích dẫn.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện trong 5 tháng (06-10/2011) tại BV YHCT TƯ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng TTBYT tại 4 khoa: Tổng số 156 thiết bị, trong đó khoa Đông y thực nghiệm chiếm 33,3%, khoa Điều trị tăng cường thấp nhất 13,5%. Tỷ lệ thiết bị đang sử dụng là 89,7%, riêng khoa Ngoại đạt 100%, khoa Điều trị tăng cường có 14,3% thiết bị không sử dụng được.

  2. Nguồn vốn đầu tư: 57,7% thiết bị mua từ ngân sách nhà nước, 42,3% từ nguồn vốn ODA. Khoa Đông y thực nghiệm có tỷ lệ thiết bị mua bằng ODA cao nhất, khoa Dược chủ yếu sử dụng ngân sách nhà nước.

  3. Thời gian sử dụng thiết bị: 64,7% thiết bị đã sử dụng từ 6-10 năm, 21,8% trên 11 năm, đặc biệt khoa Dược có thiết bị sử dụng lâu nhất gần 50 năm.

  4. Quản lý hiện trạng: Gần 100% thiết bị được quản lý đầu máy, địa điểm, đơn vị quản lý và có hướng dẫn sử dụng. Tuy nhiên, chỉ 79,3% thiết bị có nhật ký sử dụng và sổ theo dõi, trong đó khoa Dược có tỷ lệ ghi nhật ký thấp nhất (58,1%).

  5. Quản lý khai thác sử dụng: 64,3% thiết bị được kiểm chuẩn định kỳ, nhưng tại khoa Đông y thực nghiệm có tới 82,6% thiết bị không được kiểm chuẩn. 71,4% thiết bị được cung cấp đầy đủ vật tư, phụ tùng thay thế, riêng khoa Đông y thực nghiệm chỉ đạt 15,2%.

  6. Quản lý bảo dưỡng, sửa chữa: 68,6% thiết bị được bảo dưỡng dự phòng, 71,4% có đơn vị bảo dưỡng sửa chữa. Khoa Đông y thực nghiệm có tỷ lệ bảo dưỡng dự phòng thấp nhất (6,5%) và chỉ 19,6% thiết bị được sửa chữa cấp cứu khi hỏng hóc. 67,1% thiết bị phải thuê sửa chữa bên ngoài.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý TTBYT tại BV YHCT TƯ có nhiều điểm mạnh như quản lý hiện trạng thiết bị, lắp đặt đúng tiêu chuẩn và đảm bảo an toàn sử dụng 100%. Tuy nhiên, tồn tại rõ rệt ở công tác quản lý khai thác và bảo dưỡng, sửa chữa, đặc biệt tại khoa Đông y thực nghiệm với tỷ lệ thiết bị không được kiểm chuẩn, không có tài liệu hướng dẫn bảo dưỡng và thiếu nhân lực kỹ thuật. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng thiết bị và chất lượng khám chữa bệnh.

So sánh với nghiên cứu tại BV Xanh Pôn, tỷ lệ ghi nhật ký sử dụng TTBYT tại khoa Dược thấp hơn (58,1% so với 47%), cho thấy cần cải thiện công tác ghi chép và theo dõi. Việc thiếu kế hoạch liên doanh, liên kết sử dụng thiết bị cũng làm giảm hiệu quả khai thác, gây lãng phí nguồn lực. Các thiết bị sử dụng lâu năm, thậm chí gần 50 năm, đặt ra yêu cầu cấp thiết về đổi mới, nâng cấp công nghệ để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh hiện đại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố thiết bị theo khoa, nguồn vốn, thời gian sử dụng, tỷ lệ kiểm chuẩn và bảo dưỡng để minh họa rõ ràng các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý TTBYT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và thực hiện kế hoạch kiểm chuẩn định kỳ nghiêm ngặt cho toàn bộ TTBYT, đặc biệt tại khoa Đông y thực nghiệm, nhằm đảm bảo thiết bị hoạt động chính xác và an toàn. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng. Chủ thể: Phòng Vật tư - TTBYT phối hợp với các khoa.

  2. Tăng cường đào tạo chuyên sâu cho cán bộ sử dụng và kỹ thuật viên bảo dưỡng, sửa chữa, nâng cao năng lực khai thác và xử lý sự cố thiết bị. Thời gian: tổ chức các khóa đào tạo định kỳ 6 tháng/lần. Chủ thể: Ban Giám đốc BV phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành.

  3. Hoàn thiện hệ thống quản lý tài liệu hướng dẫn sử dụng, bảo dưỡng, sửa chữa cho tất cả các thiết bị, đảm bảo 100% thiết bị có tài liệu đầy đủ và dễ tiếp cận. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Phòng Vật tư - TTBYT.

  4. Xây dựng kế hoạch liên doanh, liên kết sử dụng thiết bị giữa các khoa trong BV và với các cơ sở y tế khác, nhằm tối ưu hóa công suất sử dụng thiết bị, giảm lãng phí. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc BV và các trưởng khoa.

  5. Đầu tư đổi mới, nâng cấp thiết bị cũ, đặc biệt các thiết bị đã sử dụng trên 10 năm, ưu tiên các thiết bị có hiệu quả thấp hoặc không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật hiện đại. Thời gian: kế hoạch 3 năm. Chủ thể: Ban Giám đốc BV phối hợp với Bộ Y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các bệnh viện: Giúp xây dựng chính sách quản lý TTBYT hiệu quả, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và sử dụng nguồn lực hợp lý.

  2. Phòng Vật tư - Trang thiết bị y tế: Cung cấp cơ sở khoa học để cải tiến quy trình quản lý, bảo dưỡng, sửa chữa và khai thác thiết bị.

  3. Cán bộ kỹ thuật và nhân viên y tế trực tiếp sử dụng thiết bị: Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc kiểm chuẩn, bảo dưỡng và sử dụng đúng cách thiết bị y tế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý bệnh viện, Y tế công cộng: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý TTBYT trong bệnh viện chuyên ngành y học cổ truyền.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác kiểm chuẩn TTBYT lại quan trọng?
    Kiểm chuẩn giúp đảm bảo thiết bị hoạt động chính xác, an toàn, giảm sai sót trong chẩn đoán và điều trị. Ví dụ, thiết bị không kiểm chuẩn có thể cho kết quả xét nghiệm sai, ảnh hưởng đến quyết định điều trị.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ bảo dưỡng dự phòng thấp tại khoa Đông y thực nghiệm?
    Thiếu tài liệu hướng dẫn bảo dưỡng, thiếu nhân lực kỹ thuật và phần lớn thiết bị được mua từ nguồn vốn ODA không đồng bộ, gây khó khăn trong bảo dưỡng định kỳ.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả khai thác sử dụng TTBYT?
    Cần xây dựng kế hoạch liên doanh, liên kết giữa các khoa và bệnh viện khác để chia sẻ thiết bị, tránh lãng phí và tăng công suất sử dụng.

  4. Vai trò của đào tạo cán bộ trong quản lý TTBYT?
    Đào tạo giúp cán bộ hiểu rõ nguyên lý hoạt động, cách sử dụng và bảo dưỡng thiết bị, từ đó giảm hỏng hóc và nâng cao hiệu quả sử dụng.

  5. Làm sao để xử lý thiết bị đã sử dụng lâu năm?
    Cần có kế hoạch đánh giá, thay thế hoặc nâng cấp thiết bị cũ, ưu tiên đầu tư thiết bị hiện đại phù hợp với nhu cầu chuyên môn và công nghệ mới.

Kết luận

  • Công tác quản lý TTBYT tại BV YHCT TƯ năm 2011 có nhiều điểm mạnh về quản lý hiện trạng và đảm bảo an toàn thiết bị.
  • Tồn tại hạn chế rõ rệt trong quản lý khai thác sử dụng, bảo dưỡng và sửa chữa, đặc biệt tại khoa Đông y thực nghiệm.
  • Thiết bị sử dụng lâu năm chiếm tỷ lệ cao, đặt ra nhu cầu cấp thiết về đổi mới và nâng cấp.
  • Cần tăng cường đào tạo, hoàn thiện hệ thống tài liệu và xây dựng kế hoạch liên doanh liên kết để nâng cao hiệu quả sử dụng.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các giải pháp cải thiện quản lý TTBYT, góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh tại BV YHCT TƯ và các cơ sở y tế tương tự.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo BV và các phòng ban liên quan nên triển khai ngay các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý TTBYT, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi đánh giá để hoàn thiện hệ thống quản lý thiết bị y tế.