Đánh Giá Chất Lượng Cuộc Sống và Nhu Cầu Chăm Sóc Giảm Nhẹ Ở Bệnh Nhân Suy Tim Mạn Tính

• Tác giả: Nguyễn Thị Thành
• Người hướng dẫn: PGS. Vũ Thị Thanh Huyền
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Nội khoa
• Đề tài: Đánh Giá Chất Lượng Cuộc Sống và Nhu Cầu Chăm Sóc Giảm Nhẹ Ở Bệnh Nhân Suy Tim Mạn Tính
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Suy tim mạn tính ở người cao tuổi
• 1.2. Định nghĩa suy tim
• 1.3. Sinh lý bệnh của suy tim
• 1.4. Dịch tễ học suy tim
• 1.5. Phân loại suy tim
• 1.6. Nguyên nhân và phân giai đoạn suy tim
• 1.7. Chẩn đoán suy tim mạn tính
• 1.8. Điều trị suy tim mạn tính
• 1.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý suy tim ở người cao tuổi
• 1.10. Chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 1.11. Các công cụ đánh giá chất lượng cuộc sống
• 1.12. Chăm sóc giảm nhẹ ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 1.13. Khái niệm chăm sóc giảm nhẹ
• 1.14. Tầm quan trọng của chăm sóc giảm nhẹ ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 1.15. Khuyến cáo áp dụng chăm sóc giảm nhẹ ở suy tim mạn tính
• 1.16. Công cụ đánh giá nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ ở bệnh nhân suy tim
• 1.17. Đánh giá chăm sóc giảm nhẹ ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 1.18. Can thiệp chăm sóc giảm nhẹ ở suy tim mạn tính
• 1.19. Một số nghiên cứu về chất lượng cuộc sống và nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ ở bệnh nhân suy tim mạn tính trên thế giới và Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn chọn
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Thiết kế nghiên cứu
• 2.5. Cỡ mẫu cho nghiên cứu cắt ngang
• 2.6. Cỡ mẫu cho nghiên cứu theo dõi dọc
• 2.7. Địa điểm nghiên cứu
• 2.8. Chỉ số nghiên cứu
• 2.9. Phương tiện và phương pháp thu thập số liệu
• 2.10. Biến số về chất lượng cuộc sống
• 2.11. Biến số về nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ
• 2.12. Các biến số đầu ra
• 2.13. Các biến số độc lập khác
• 2.14. Quy trình nghiên cứu
• 2.15. Phân tích số liệu
• 2.16. Quản lý dữ liệu
• 2.17. Đặc điểm của quần thể nghiên cứu
• 2.18. Chất lượng cuộc sống và một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 2.19. Nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ và một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 2.20. Mối liên quan giữa chất lượng cuộc sống, nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ tại thời điểm nhập viện với tái nhập viện và tử vong ở nhóm bệnh nhân nêu trên
• 2.21. Khía cạnh đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ
• 3.1. Đặc điểm chung của quần thể nghiên cứu
• 3.2. Chất lượng cuộc sống và một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 3.3. Điểm chất lượng cuộc sống theo thang điểm KCCQ-12
• 3.4. Chất lượng cuộc sống và một số yếu tố liên quan
• 3.5. Nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ và một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 3.6. Tỷ lệ bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính có nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ theo thang điểm IPOS
• 3.7. Các triệu chứng và tổng điểm nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ theo các lĩnh vực
• 3.8. Nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ và một số yếu tố liên quan
• 3.9. Mối liên quan giữa chất lượng cuộc sống, nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ tại thời điểm nhập viện với tái nhập viện và tử vong ở nhóm bệnh nhân nêu trên sau 12 tháng theo dõi
• 3.10. Tử vong và tái nhập viện theo các thời điểm theo dõi
• 3.11. Mối liên quan giữa chất lượng cuộc sống, nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ tại thời điểm nhập viện với tử vong
• 3.12. Mối liên quan giữa chất lượng cuộc sống, nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ tại thời điểm nhập viện với tái nhập viện
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Chất lượng cuộc sống và một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 4.2. Điểm chất lượng cuộc sống theo thang điểm KCCQ-12
• 4.3. Chất lượng cuộc sống và một số yếu tố liên quan
• 4.4. Nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ và một số yếu tố liên quan ở bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính
• 4.5. Tỷ lệ bệnh nhân cao tuổi suy tim mạn tính có nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ
• 4.6. Các triệu chứng và tổng điểm nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ theo các lĩnh vực
• 4.7. Nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ và một số yếu tố liên quan
• 4.8. Mối liên quan giữa chất lượng cuộc sống, nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ tại thời điểm nhập viện với tái nhập viện và tử vong ở nhóm bệnh nhân nêu trên sau 12 tháng theo dõi
• 4.9. Tử vong và tái nhập viện sau 12 tháng theo dõi
• 4.10. Mối liên quan giữa chất lượng cuộc sống, nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ tại thời điểm nhập viện với tái nhập viện và tử vong
• 4.11. Điểm mạnh và hạn chế của nghiên cứu
• KIẾN NGHỊ
• CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

Tóm tắt

I. Tổng Quan Chất Lượng Cuộc Sống ở Bệnh Nhân Suy Tim

Suy tim là một hội chứng lâm sàng phức tạp do biến đổi cấu trúc và/hoặc chức năng tim, dẫn đến tăng áp lực buồng tim hoặc giảm cung lượng tim. Bệnh lý này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, đặc biệt là ở người cao tuổi. Trên toàn cầu, ước tính có khoảng 64.3 triệu người mắc suy tim, và tỷ lệ này gia tăng theo độ tuổi. Suy tim ở người cao tuổi là nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện và tử vong. Tiên lượng sống sau 5 năm của bệnh nhân suy tim thường kém hơn so với một số loại ung thư. Điều này đặt ra một thách thức lớn trong việc quản lý và điều trị bệnh, với mục tiêu không chỉ kéo dài thời gian sống mà còn cải thiện QOL (Quality of Life) suy tim. Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thành (2023) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá chất lượng cuộc sống bệnh nhân suy tim để có những can thiệp phù hợp.

1.1. Suy Tim Mạn Tính và Các Yếu Tố Ảnh Hưởng đến QOL

Suy tim mạn tính gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến khả năng vận động, sinh hoạt hàng ngày và tâm lý của người bệnh. Các triệu chứng như khó thở, mệt mỏi, phù chi dưới làm hạn chế khả năng tham gia các hoạt động xã hội, thể thao. Ngoài ra, suy tim còn có thể gây ra các vấn đề về giấc ngủ, lo âu, trầm cảm, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần. Gánh nặng bệnh tật suy tim rất lớn không chỉ cho người bệnh mà còn cho gia đình và xã hội. Theo nghiên cứu của Nguyễn Thị Thành, các yếu tố như tuổi tác, mức độ suy tim, bệnh đồng mắc, tình trạng kinh tế xã hội có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống bệnh nhân suy tim.

1.2. Tầm Quan Trọng của Đánh Giá Chất Lượng Cuộc Sống trong Quản Lý Suy Tim Mạn Tính

Đánh giá chất lượng cuộc sống là một phần quan trọng trong quản lý suy tim mạn tính. Nó giúp bác sĩ hiểu rõ hơn về tác động của bệnh lên người bệnh, từ đó đưa ra các quyết định điều trị phù hợp. Các công cụ đánh giá chất lượng cuộc sống như thang điểm KCCQ-12 (Kansas City Cardiomyopathy Questionnaire) giúp đo lường các khía cạnh khác nhau của QOL như khả năng vận động, triệu chứng, tác động xã hội và chất lượng cuộc sống tổng thể. Việc theo dõi chất lượng cuộc sống theo thời gian giúp đánh giá hiệu quả của các biện pháp điều trị và điều chỉnh kế hoạch chăm sóc khi cần thiết.

II. Thách Thức Nhu Cầu Chăm Sóc Giảm Nhẹ Chưa Được Đáp Ứng

Mặc dù chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhân suy tim mạn tính đã được chứng minh là mang lại nhiều lợi ích, song nhu cầu này vẫn chưa được đáp ứng đầy đủ trên thực tế. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính rằng có khoảng 35% trong tổng số 40 triệu người mắc bệnh tim mạch có nhu cầu được chăm sóc giảm nhẹ, nhưng chỉ có khoảng 14% nhận được dịch vụ này. Điều này có thể là do nhiều nguyên nhân, bao gồm thiếu nhận thức về chăm sóc giảm nhẹ từ phía bệnh nhân, gia đình và cả nhân viên y tế. Ngoài ra, còn có những rào cản về tài chính, nguồn lực và chính sách y tế. Theo Nguyễn Thị Thành (2023) việc tiếp cận điều trị hỗ trợ suy tim vẫn còn hạn chế.

2.1. Rào Cản trong Tiếp Cận Chăm Sóc Giảm Nhẹ cho Bệnh Nhân Suy Tim Mạn Tính

Một trong những rào cản lớn nhất là nhận thức chưa đầy đủ về chăm sóc giảm nhẹ. Nhiều người vẫn nhầm lẫn chăm sóc giảm nhẹ với chăm sóc cuối đời hoặc cho rằng nó chỉ dành cho bệnh nhân ung thư. Điều này dẫn đến việc bệnh nhân và gia đình không chủ động tìm kiếm chăm sóc giảm nhẹ khi cần thiết. Bên cạnh đó, sự thiếu hụt về nguồn lực, nhân lực và cơ sở vật chất cũng là một vấn đề. Các chương trình chăm sóc giảm nhẹ còn hạn chế về số lượng và phạm vi hoạt động, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa.

2.2. Tầm Quan Trọng của Nâng Cao Nhận Thức về Palliative Care in Heart Failure

Nâng cao nhận thức về chăm sóc giảm nhẹ là rất quan trọng để cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân suy tim mạn tính. Cần có các chương trình giáo dục, truyền thông để cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ về chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhân, gia đình và cộng đồng. Đồng thời, cần tăng cường đào tạo cho nhân viên y tế về các nguyên tắc và kỹ năng chăm sóc giảm nhẹ, giúp họ có thể cung cấp dịch vụ này một cách hiệu quả. Việc lồng ghép chăm sóc giảm nhẹ vào các chương trình quản lý bệnh suy tim hiện có cũng là một giải pháp khả thi.

III. Hướng Dẫn Đánh Giá Nhu Cầu Chăm Sóc Giảm Nhẹ Bệnh Nhân Suy Tim

Đánh giá nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ là bước đầu tiên và quan trọng để cung cấp dịch vụ này một cách hiệu quả. Có nhiều công cụ và phương pháp khác nhau để đánh giá nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ, bao gồm các bảng câu hỏi, thang điểm và phỏng vấn lâm sàng. Các công cụ này giúp xác định các triệu chứng, vấn đề thể chất, tâm lý, xã hội và tinh thần mà bệnh nhân đang gặp phải. Từ đó, có thể xây dựng kế hoạch chăm sóc giảm nhẹ phù hợp với từng cá nhân. Nguyễn Thị Thành (2023) đề cập đến việc sử dụng thang điểm IPOS (Integrated Palliative care Outcome Scale) để đánh giá nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ.

3.1. Các Công Cụ Đánh Giá Nhu Cầu Chăm Sóc Giảm Nhẹ Phổ Biến

Một số công cụ đánh giá nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ phổ biến bao gồm: IPOS, Palliative care Outcome Scale (POS), Edmonton Symptom Assessment System (ESAS). IPOS là một bảng câu hỏi ngắn gọn, dễ sử dụng, đánh giá các triệu chứng thể chất, tâm lý, xã hội và tinh thần của bệnh nhân. POS là một công cụ tương tự, nhưng có thêm phần đánh giá về chất lượng cuộc sống và sự hài lòng với dịch vụ chăm sóc. ESAS là một thang điểm đơn giản, tập trung vào việc đánh giá mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân ung thư và các bệnh mạn tính khác. Việc lựa chọn công cụ phù hợp phụ thuộc vào mục tiêu đánh giá, đặc điểm của bệnh nhân và nguồn lực sẵn có.

3.2. Phương Pháp Phỏng Vấn Lâm Sàng và Quan Sát trong Đánh Giá

Bên cạnh các công cụ định lượng, phỏng vấn lâm sàng và quan sát cũng là những phương pháp quan trọng để đánh giá nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ. Phỏng vấn giúp bác sĩ thu thập thông tin chi tiết về các triệu chứng, vấn đề và mong muốn của bệnh nhân. Quan sát giúp đánh giá tình trạng thể chất, tâm lý và xã hội của bệnh nhân trong môi trường sống thực tế. Sự kết hợp giữa các công cụ định lượng và phương pháp định tính giúp có được bức tranh toàn diện về nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ của bệnh nhân.

IV. Cách Cải Thiện Chất Lượng Cuộc Sống và Đáp Ứng Nhu Cầu

Cải thiện chất lượng cuộc sống và đáp ứng nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhân suy tim mạn tính đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, bao gồm điều trị bệnh, kiểm soát triệu chứng, hỗ trợ tâm lý, xã hội và tinh thần. Điều trị bệnh tập trung vào việc cải thiện chức năng tim, ngăn ngừa tiến triển của bệnh và giảm nguy cơ nhập viện. Kiểm soát triệu chứng bao gồm sử dụng thuốc và các biện pháp không dùng thuốc để giảm khó thở, mệt mỏi, phù và các triệu chứng khác. Nguyễn Thị Thành (2023) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phối hợp các biện pháp điều trị và chăm sóc triệu chứng suy tim.

4.1. Chăm Sóc Triệu Chứng và Quản Lý Suy Tim Mạn Tính

Chăm sóc triệu chứng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân suy tim mạn tính. Các biện pháp chăm sóc triệu chứng có thể bao gồm: Sử dụng thuốc giảm đau, thuốc chống lo âu, thuốc chống trầm cảm; Vật lý trị liệu để cải thiện khả năng vận động và giảm đau; Liệu pháp tâm lý để giúp bệnh nhân đối phó với lo âu, trầm cảm và các vấn đề tâm lý khác; Chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý để giảm triệu chứng và cải thiện sức khỏe tổng thể. Việc quản lý suy tim mạn tính hiệu quả cũng giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

4.2. Hỗ Trợ Tâm Lý Bệnh Nhân Suy Tim và Vai Trò của Gia Đình

Hỗ trợ tâm lý bệnh nhân suy tim là rất quan trọng, vì bệnh có thể gây ra nhiều vấn đề về tâm lý như lo âu, trầm cảm, sợ hãi và cô đơn. Các biện pháp hỗ trợ tâm lý có thể bao gồm: Tư vấn cá nhân hoặc nhóm; Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT); Các hoạt động thư giãn, giảm căng thẳng như yoga, thiền; Hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng. Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tâm lý bệnh nhân suy tim. Gia đình có thể giúp bệnh nhân cảm thấy được yêu thương, quan tâm và được hỗ trợ về mặt tinh thần. Gia đình cũng có thể giúp bệnh nhân tuân thủ điều trị, quản lý triệu chứng và duy trì chất lượng cuộc sống.

V. Nghiên Cứu Liên Quan Giữa QOL Chăm Sóc Giảm Nhẹ và Tiên Lượng

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh mối liên quan giữa chất lượng cuộc sống, nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ và tiên lượng của bệnh nhân suy tim mạn tính. Các nghiên cứu cho thấy rằng bệnh nhân có chất lượng cuộc sống tốt hơn và được chăm sóc giảm nhẹ đầy đủ thường có tiên lượng tốt hơn, bao gồm thời gian sống dài hơn, ít nhập viện hơn và ít gặp các biến chứng hơn. Nguyễn Thị Thành (2023) đã nghiên cứu về liên quan giữa chất lượng cuộc sống, nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ với tái nhập viện và tử vong.

5.1. Chất Lượng Cuộc Sống và Nguy Cơ Tái Nhập Viện Tử Vong

Các nghiên cứu cho thấy rằng chất lượng cuộc sống là một yếu tố dự báo độc lập về nguy cơ tái nhập viện và tử vong ở bệnh nhân suy tim mạn tính. Bệnh nhân có chất lượng cuộc sống kém hơn có nguy cơ tái nhập viện và tử vong cao hơn so với bệnh nhân có chất lượng cuộc sống tốt hơn. Điều này có thể là do bệnh nhân có chất lượng cuộc sống kém hơn thường ít tuân thủ điều trị, ít có khả năng tự chăm sóc bản thân và dễ bị các biến chứng.

5.2. Nhu Cầu Chăm Sóc Giảm Nhẹ và Tiên Lượng Bệnh Nhân Suy Tim

Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ có liên quan đến tiên lượng của bệnh nhân suy tim mạn tính. Bệnh nhân có nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ cao hơn thường có tiên lượng kém hơn, bao gồm thời gian sống ngắn hơn và nguy cơ nhập viện cao hơn. Điều này có thể là do bệnh nhân có nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ cao hơn thường mắc bệnh nặng hơn, có nhiều triệu chứng khó kiểm soát hơn và có nhiều vấn đề tâm lý, xã hội hơn.

VI. Kết Luận Tương Lai của Chăm Sóc Giảm Nhẹ trong Suy Tim

Chăm sóc giảm nhẹ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống và tiên lượng cho bệnh nhân suy tim mạn tính. Trong tương lai, cần có những nỗ lực để nâng cao nhận thức về chăm sóc giảm nhẹ, cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ này và tích hợp chăm sóc giảm nhẹ vào các chương trình quản lý bệnh suy tim hiện có. Đồng thời, cần có thêm nhiều nghiên cứu để đánh giá hiệu quả của các mô hình chăm sóc giảm nhẹ khác nhau và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tiên lượng của bệnh nhân suy tim mạn tính.

6.1. Ứng Dụng Các Kết Quả Nghiên Cứu vào Thực Hành Lâm Sàng

Các kết quả nghiên cứu về chất lượng cuộc sống, nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ và tiên lượng của bệnh nhân suy tim mạn tính cần được ứng dụng vào thực hành lâm sàng. Bác sĩ cần chủ động đánh giá chất lượng cuộc sống và nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ của bệnh nhân, từ đó đưa ra các quyết định điều trị và chăm sóc phù hợp. Đồng thời, cần cung cấp thông tin, giáo dục cho bệnh nhân và gia đình về chăm sóc giảm nhẹ và khuyến khích họ chủ động tìm kiếm dịch vụ này khi cần thiết.

6.2. Phát Triển Các Mô Hình Chăm Sóc Giảm Nhẹ Toàn Diện cho Bệnh Nhân

Cần phát triển các mô hình chăm sóc giảm nhẹ toàn diện cho bệnh nhân suy tim mạn tính, bao gồm: Chăm sóc tại nhà, Chăm sóc tại bệnh viện, Chăm sóc tại trung tâm chăm sóc giảm nhẹ. Các mô hình này cần được thiết kế phù hợp với nhu cầu và điều kiện của từng địa phương, đồng thời đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành viên trong nhóm chăm sóc, bao gồm bác sĩ, điều dưỡng, dược sĩ, chuyên gia tâm lý và nhân viên xã hội. Cần tăng cường đào tạo cho nhân viên y tế về các nguyên tắc và kỹ năng chăm sóc giảm nhẹ.