Đặc Điểm Lâm Học Trạng Thái Rừng Trung Bình Thuộc Kiểu Rừng Lá Rộng Thường Xanh Ở Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên - Văn Hóa Đồng Nai

• Tác giả: Phan Văn Trọng
• Người hướng dẫn: TS. Phan Minh Xuân
• Trường học: Trường Đại học Nông Lâm
• Chuyên ngành: Lâm học
• Đề tài: Đặc Điểm Lâm Học Rừng Trung Bình Tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Đồng Nai
• Loại tài liệu: Đề án thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Sơ lược về phân loại rừng
• 1.2. Quan điểm về nghiên cứu rừng tự nhiên
• 1.3. Những nghiên cứu lâm học rừng tự nhiên
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM KHU VỰC, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đặc điểm khu vực nghiên cứu
• 2.2. Địa chất và thổ nhưỡng
• 2.3. Đặc điểm tài nguyên rừng khu vực nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.4.2. Phương pháp điều tra hiện trường
• 2.4.3. Phương pháp xử lý số liệu
• 2.5. Xác định các chỉ tiêu đặc trưng của từng trạng thái rừng
• 2.6. Phân tích kết cấu họ và loài cây gỗ
• 2.7. Phân tích cấu trúc quần thụ
• 2.8. Đánh giá đặc điểm lớp cây tái sinh
• 2.9. Xác định đa dạng họ/loài cây gỗ
• 2.10. Lập danh lục những loài cây gỗ quý, hiếm và nguy cấp
• 2.11. Đề xuất một số giải pháp quản lý rừng và bảo tồn đa dạng loài cây gỗ
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Thành phần loài cây gỗ
• 3.2. Kết cấu họ cây gỗ
• 3.3. Cấu trúc quần thụ
• 3.4. Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường kính
• 3.5. Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo lớp chiều cao
• 3.6. Phân bố số cây theo cấp đường kính
• 3.7. Phân bố thực nghiệm N%/D
• 3.8. Các đặc trưng thống kê về đường kính
• 3.9. Phân bố số cây theo cấp chiều cao
• 3.10. Phân bố thực nghiệm N%/H
• 3.11. Các đặc trưng thống kê về chiều cao của hai trạng thái
• 3.12. Độ hỗn giao và độ phức tạp về cấu trúc rừng
• 3.13. Đặc điểm lớp cây tái sinh
• 3.14. Thành phần loài cây tái sinh
• 3.15. Mối liên hệ thành phần loài giữa tầng cây cao và lớp cây tái sinh
• 3.16. Tổ thành loài cây tái sinh
• 3.17. Phân bố số cây tái sinh theo cấp chiều cao
• 3.18. Phân bố số cây tái sinh theo chất lượng
• 3.19. Phân bố số cây tái sinh theo nguồn gốc
• 3.20. Mật độ cây tái sinh triển vọng
• 3.21. Đa dạng họ và loài cây gỗ
• 3.22. Độ giàu có của loài
• 3.23. Mối quan hệ giữa các QXTV và các loài cây gỗ
• 3.24. Danh lục những loài cây gỗ quý, hiếm và nguy cấp
• 3.25. Đề xuất những giải pháp quản lý rừng và bảo tồn đa dạng loài cây gỗ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH SÁCH CÁC BẢNG
• DANH SÁCH CÁC HÌNH
• MỞ ĐẦU

I. Tổng Quan Về Rừng Trung Bình Đồng Nai Đặc Điểm Lâm Học

Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai là một hệ sinh thái quan trọng ở Đông Nam Bộ. Nghiên cứu đặc điểm lâm học của rừng trung bình tại đây là vô cùng cần thiết, đặc biệt là khi rừng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học và cung cấp các dịch vụ hệ sinh thái. Việc hiểu rõ thành phần loài thực vật rừng Đồng Nai, cấu trúc rừng và khả năng tái sinh giúp đưa ra các biện pháp quản lý và bảo tồn hiệu quả hơn. Các nghiên cứu trước đây đã cung cấp những thông tin hữu ích, nhưng cần được cập nhật do sự thay đổi của rừng theo thời gian và tác động của con người. Nghiên cứu này tập trung vào trạng thái rừng trung bình thuộc kiểu rừng lá rộng thường xanh, một kiểu rừng quan trọng trong khu vực. Trích dẫn: "Trong chiến lược phát triển ngành Lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 đã đề cập rõ việc phát trién Lâm nghiệp bền vững phải trên cơ sở quản lý, sử dụng hiệu quả tài nguyên rừng".

1.1. Giá trị đa dạng sinh học rừng trung bình khu bảo tồn

Khu bảo tồn Đồng Nai có diện tích lớn, bao gồm cả đất lâm nghiệp và mặt nước. Đa dạng sinh học rừng Đồng Nai đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng sinh thái và cung cấp các nguồn gen quý hiếm. Nghiên cứu này sẽ đánh giá thảm thực vật rừng Đồng Nai hiện tại, so sánh với các dữ liệu lịch sử, và xác định các loài cây ưu thế và đồng ưu thế, từ đó đánh giá được mức độ đa dạng của rừng trung bình.

1.2. Vai trò của rừng trung bình trong hệ sinh thái Đồng Nai

Rừng trung bình, mặc dù không phải là rừng nguyên sinh, vẫn đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái. Chúng cung cấp nơi cư trú cho nhiều loài động vật, góp phần vào việc điều hòa khí hậu, và bảo vệ nguồn nước. Vai trò của rừng trung bình Đồng Nai là rất lớn trong việc duy trì hệ sinh thái lành mạnh cho cả khu vực. Việc nghiên cứu giúp xác định các chức năng sinh thái chính và đưa ra các giải pháp bảo vệ.

II. Thách Thức Quản Lý Rừng Trung Bình Đồng Nai Phân Tích

Quản lý rừng trung bình ở Khu Bảo tồn Thiên nhiên Đồng Nai đối mặt với nhiều thách thức. Áp lực từ hoạt động khai thác trái phép, biến đổi khí hậu, và sự xâm lấn của các loài ngoại lai đe dọa đến sự tồn tại và phát triển của rừng. Ảnh hưởng của con người đến rừng Đồng Nai cũng là một yếu tố cần xem xét. Việc đánh giá trữ lượng rừng Đồng Nai một cách chính xác là rất quan trọng để có thể đưa ra các kế hoạch quản lý bền vững. Việc thiếu thông tin chi tiết về đặc điểm sinh thái rừng Đồng Nai cũng là một trở ngại lớn.

2.1. Tác động của biến đổi khí hậu đến rừng Đồng Nai

Biến đổi khí hậu và rừng Đồng Nai có mối liên hệ mật thiết. Sự thay đổi về nhiệt độ và lượng mưa có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của cây cối, làm tăng nguy cơ cháy rừng, và thay đổi cấu trúc của rừng trung bình. Nghiên cứu này sẽ xem xét các tác động tiềm tàng của biến đổi khí hậu và đề xuất các biện pháp thích ứng.

2.2. Khai thác trái phép và bảo tồn rừng trung bình

Hoạt động khai thác gỗ trái phép vẫn là một vấn đề nhức nhối ở nhiều khu vực rừng tự nhiên. Bảo tồn rừng Đồng Nai đòi hỏi sự tăng cường giám sát và kiểm soát chặt chẽ hơn. Việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của rừng và các biện pháp bảo vệ cũng là yếu tố then chốt để ngăn chặn ảnh hưởng của con người đến rừng Đồng Nai.

2.3. Sự xâm lấn của các loài ngoại lai trong rừng

Các loài ngoại lai có thể cạnh tranh với các loài bản địa, làm suy giảm đa dạng sinh học và thay đổi cấu trúc của hệ sinh thái. Việc kiểm soát và loại bỏ các loài xâm lấn là một thách thức lớn, đòi hỏi các biện pháp can thiệp khoa học và sự phối hợp giữa các bên liên quan.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Lâm Học Rừng Trung Bình Tại Đồng Nai

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định lượng dựa trên dữ liệu thu thập từ 10 ô tiêu chuẩn tạm thời, diện tích 1.000 m²/ô, được bố trí điển hình cho trạng thái rừng trung bình. Các chỉ tiêu lâm học như mật độ, trữ lượng, thành phần loài được đo đạc và thống kê. Cấu trúc rừng trung bình Đồng Nai được phân tích dựa trên phân bố đường kính và chiều cao của cây. Đa dạng sinh học được đánh giá thông qua các chỉ số đa dạng loài. Việc sử dụng các phương pháp thống kê phù hợp giúp đưa ra các kết luận chính xác và đáng tin cậy.

3.1. Thu thập và xử lý dữ liệu về loài cây và cấu trúc rừng

Việc thu thập dữ liệu chính xác là yếu tố then chốt cho một nghiên cứu thành công. Dữ liệu về tên loài cây, đường kính thân cây, chiều cao cây, và các đặc điểm khác được ghi lại cẩn thận. Sau đó, dữ liệu được xử lý bằng các phần mềm thống kê để tính toán các chỉ số lâm học quan trọng. Việc kiểm tra và làm sạch dữ liệu đảm bảo tính chính xác của kết quả.

3.2. Phân tích thành phần loài và các chỉ số đa dạng sinh học

Việc xác định thành phần loài thực vật rừng Đồng Nai là một bước quan trọng trong nghiên cứu. Các chỉ số đa dạng sinh học như chỉ số Shannon-Wiener, chỉ số Simpson, và chỉ số Pielou được sử dụng để đánh giá mức độ đa dạng của rừng. Việc so sánh các chỉ số này với các dữ liệu lịch sử giúp đánh giá sự thay đổi của đa dạng sinh học theo thời gian.

3.3. Đánh giá khả năng tái sinh tự nhiên của rừng

Khả năng tái sinh tự nhiên là một chỉ số quan trọng về sức khỏe của rừng. Nghiên cứu đánh giá mật độ cây tái sinh, thành phần loài cây tái sinh, và chất lượng cây tái sinh. Việc so sánh thành phần loài của cây tái sinh với cây trưởng thành giúp đánh giá khả năng kế thừa của rừng.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Đặc Điểm Rừng Trung Bình Đồng Nai

Nghiên cứu ghi nhận 56 loài, 47 chi, 31 họ, 21 bộ thuộc ngành Ngọc Lan. Mật độ cây là 1.040 cây/ha, trữ lượng 128,44 m³/ha. Phần lớn mật độ và trữ lượng tập trung ở cây có đường kính dưới 25 cm và chiều cao dưới 18,5 m. Độ che phủ rừng trung bình Đồng Nai thể hiện sự phân bố của tầng tán cây, ảnh hưởng đến lượng ánh sáng chiếu xuống mặt đất và sự phát triển của cây tái sinh. Phân bố cây theo đường kính và chiều cao phù hợp với hàm Weibull. Rừng có khả năng tái sinh tự nhiên liên tục.

4.1. Phân tích thành phần loài cây gỗ và cấu trúc rừng

Kết quả cho thấy sự đa dạng về thành phần loài cây gỗ trong rừng trung bình ở Khu Bảo tồn. Các loài cây ưu thế và đồng ưu thế được xác định, cung cấp thông tin quan trọng cho công tác quản lý và bảo tồn. Cấu trúc rừng trung bình Đồng Nai được mô tả chi tiết, bao gồm phân bố đường kính, chiều cao, và độ tàn che.

4.2. Đánh giá khả năng tái sinh tự nhiên và chất lượng cây tái sinh

Nghiên cứu cho thấy rừng trung bình có khả năng tái sinh tự nhiên khá tốt, với mật độ cây tái sinh đáng kể. Tuy nhiên, chất lượng cây tái sinh cần được cải thiện để đảm bảo sự phát triển của rừng trong tương lai. Các biện pháp lâm sinh phù hợp cần được áp dụng để thúc đẩy sự phát triển của cây tái sinh.

4.3. So sánh kết quả với các nghiên cứu trước đây

Việc so sánh kết quả với các nghiên cứu trước đây giúp đánh giá sự thay đổi của rừng trung bình theo thời gian. Các yếu tố như biến đổi khí hậu, ảnh hưởng của con người có thể tác động đến thành phần loài, cấu trúc rừng, và khả năng tái sinh. Việc theo dõi và đánh giá thường xuyên là rất quan trọng để có thể đưa ra các biện pháp quản lý phù hợp.

V. Giải Pháp Quản Lý Bền Vững Rừng Trung Bình Đồng Nai Cách Tiếp Cận

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần có các giải pháp quản lý rừng bền vững Đồng Nai để bảo tồn đa dạng sinh học và duy trì các chức năng sinh thái của rừng. Cần tăng cường công tác bảo tồn, phục hồi rừng, và quản lý chặt chẽ các hoạt động khai thác. Bên cạnh đó, cần nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của rừng và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào công tác bảo tồn. Phục hồi rừng Đồng Nai cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

5.1. Tăng cường công tác bảo tồn và tuần tra rừng

Việc tăng cường công tác tuần tra và kiểm soát chặt chẽ các hoạt động khai thác trái phép là rất quan trọng để bảo vệ rừng trung bình. Việc trang bị đầy đủ cho lực lượng kiểm lâm và tăng cường sự phối hợp với các cơ quan chức năng khác giúp nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn.

5.2. Áp dụng các biện pháp lâm sinh để phục hồi rừng

Các biện pháp lâm sinh như tỉa thưa, trồng bổ sung, và làm giàu rừng cần được áp dụng để phục hồi rừng trung bình. Việc lựa chọn các loài cây phù hợp với điều kiện lập địa và có giá trị kinh tế và sinh thái cao giúp nâng cao hiệu quả phục hồi rừng.

5.3. Nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn rừng

Nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của rừng và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào công tác bảo tồn là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của các giải pháp quản lý rừng. Các hoạt động giáo dục, truyền thông, và tham gia cộng đồng cần được triển khai rộng rãi.

VI. Tương Lai Của Rừng Trung Bình Đồng Nai Triển Vọng Phát Triển

Với các giải pháp quản lý hiệu quả, rừng trung bình ở Khu Bảo tồn Thiên nhiên Đồng Nai có tiềm năng phát triển bền vững. Rừng có thể tiếp tục cung cấp các dịch vụ hệ sinh thái quan trọng, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Việc phát triển du lịch sinh thái dựa trên đa dạng sinh học rừng Đồng Nai cũng là một hướng đi tiềm năng. Quản lý rừng bền vững Đồng Nai đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và cải thiện đời sống của cộng đồng.

6.1. Phát triển du lịch sinh thái bền vững

Phát triển du lịch sinh thái có thể tạo ra nguồn thu nhập cho địa phương, đồng thời nâng cao nhận thức của du khách về tầm quan trọng của bảo tồn rừng. Tuy nhiên, cần quản lý chặt chẽ các hoạt động du lịch để tránh gây tác động tiêu cực đến môi trường.

6.2. Nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ vào quản lý rừng

Việc nghiên cứu và ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ vào quản lý rừng giúp nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn và phục hồi rừng. Các công nghệ như viễn thám, GIS, và mô hình hóa có thể được sử dụng để theo dõi diễn biến rừng, đánh giá trữ lượng, và dự báo các tác động của biến đổi khí hậu.

6.3. Hợp tác quốc tế trong bảo tồn rừng Đồng Nai

Hợp tác quốc tế giúp huy động nguồn lực tài chính và kỹ thuật để thực hiện các chương trình bảo tồn rừng. Việc trao đổi kinh nghiệm và học hỏi các mô hình quản lý rừng thành công từ các nước khác cũng rất quan trọng.

Tổng quan nghiên cứu

Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai, tỉnh Đồng Nai, với tổng diện tích tự nhiên khoảng 100.903 ha đất lâm nghiệp và 32.400 ha mặt nước hồ Trị An, là một trong những khu vực có hệ sinh thái rừng tự nhiên lá rộng thường xanh phong phú và đa dạng. Rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới chiếm tới 84,3% diện tích, đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững ngành lâm nghiệp khu vực Đông Nam Bộ. Tuy nhiên, trạng thái rừng trung bình thuộc kiểu rừng lá rộng thường xanh tại đây chưa được nghiên cứu đầy đủ theo các tiêu chuẩn mới nhất của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Thông tư số 33/2018/TT-BNNPTNT và Thông tư số 16/2023/TT-BNNPTNT).

Nghiên cứu này được thực hiện từ tháng 10/2023 đến tháng 4/2024, tập trung phân tích định lượng đặc điểm lâm học của trạng thái rừng trung bình qua 10 ô tiêu chuẩn tạm thời, mỗi ô có diện tích 1.000 m², tại tiểu khu 147 do Ban Quản lý Khu Bảo tồn quản lý. Mục tiêu chính là xác định thành phần loài cây gỗ, kết cấu họ/loài, cấu trúc rừng và đặc điểm lớp cây tái sinh tự nhiên dưới tán rừng, đồng thời đánh giá đa dạng họ/loài cây gỗ nhằm làm cơ sở khoa học cho công tác quản lý và bảo tồn rừng.

Kết quả nghiên cứu không chỉ cung cấp số liệu cập nhật về mật độ cây (1.040 cây/ha), trữ lượng gỗ (128,44 m³/ha), mà còn làm rõ mối quan hệ giữa thành phần loài cây trưởng thành và lớp tái sinh với mật độ tái sinh lên đến 11.232 cây/ha. Những thông tin này có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý rừng, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển lâm nghiệp bền vững tại khu vực nghiên cứu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình lâm học hiện đại, trong đó có:

• Lý thuyết cấu trúc rừng: Phân tích cấu trúc rừng qua các chỉ tiêu như mật độ cây, tiết diện ngang thân cây, trữ lượng gỗ, phân bố theo cấp đường kính và chiều cao, dựa trên mô hình phân bố Weibull và các hàm phân bố thống kê khác nhằm mô tả chính xác cấu trúc quần thụ.

• Lý thuyết đa dạng sinh học: Sử dụng các chỉ số đa dạng sinh học như chỉ số Shannon-Wiener, Simpson, Pielou để đánh giá sự giàu có, đa dạng và đồng đều của các họ và loài cây gỗ trong trạng thái rừng trung bình.

• Mô hình tái sinh rừng tự nhiên: Đánh giá mật độ, chất lượng, nguồn gốc và phân bố chiều cao của cây tái sinh dưới tán rừng, dựa trên các tiêu chuẩn phân loại tái sinh theo Thông tư 33/2018/TT-BNNPTNT.

Các khái niệm chính bao gồm: mật độ cây (N), tiết diện ngang thân cây (G), trữ lượng gỗ (V), chỉ số giá trị quan trọng (IVI), cấu trúc đường kính (N/D), cấu trúc chiều cao (N/H), và các chỉ số đa dạng sinh học (H’, D, J’).

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ 10 ô tiêu chuẩn tạm thời, mỗi ô có diện tích 1.000 m², bố trí điển hình tại tiểu khu 147, Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai. Các cây gỗ có đường kính thân tại 1,3 m (D1,3) ≥ 10 cm được đo đếm chi tiết về đường kính, chiều cao và tiết diện ngang.

• Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có hệ thống, đảm bảo đại diện cho trạng thái rừng trung bình trong khu vực nghiên cứu.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng các mô hình phân bố thống kê (Weibull, hàm khoảng cách, Meyer) để mô phỏng phân bố số cây theo cấp đường kính và chiều cao. Chỉ số IVI được tính dựa trên mật độ tương đối, tiết diện ngang tương đối và độ thường gặp tương đối của các loài. Đa dạng sinh học được đánh giá qua các chỉ số Shannon-Wiener, Simpson và Pielou. Phân tích mối quan hệ giữa thành phần loài cây trưởng thành và lớp tái sinh được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và so sánh.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu từ tháng 10/2023 đến tháng 4/2024; xử lý và phân tích số liệu trong tháng 5 và 6/2024; hoàn thiện báo cáo và luận văn trong tháng 7/2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thành phần loài và kết cấu họ/loài cây gỗ: Ghi nhận 56 loài cây gỗ thuộc 47 chi, 31 họ và 21 bộ trong ngành Ngọc Lan, trong đó có 4 loài ưu thế và đồng ưu thế. Mật độ cây gỗ trung bình là 1.040 cây/ha, trữ lượng gỗ đạt 128,44 m³/ha. Các họ ưu thế gồm Dipterocarpaceae (Sao dầu), Myrtaceae (Sim), Ebenaceae (Thị), và Sapindaceae (Bồ hòn).

2. Cấu trúc rừng theo đường kính và chiều cao: Phân bố số cây theo cấp đường kính và chiều cao phù hợp với hàm phân bố Weibull, với phần lớn cây tập trung ở nhóm đường kính dưới 25 cm và chiều cao dưới 18,5 m. Trung bình mỗi 1.000 m² có khoảng 104 cá thể cây của 20 loài gỗ. Độ phức tạp cấu trúc rừng được đánh giá ở mức trung bình.

3. Đặc điểm lớp cây tái sinh: Ghi nhận 47 loài cây tái sinh thuộc 41 chi, 27 họ và 18 bộ, trong đó có 4 loài ưu thế và đồng ưu thế. Mật độ cây tái sinh đạt 11.232 cây/ha, trong đó mật độ cây tái sinh triển vọng là khoảng 5.768 cây/ha. Phần lớn cây tái sinh có chất lượng trung bình đến tốt, chiều cao từ 0,5 đến 2,0 m, chủ yếu phát sinh từ hạt.

4. Đa dạng sinh học và giá trị bảo tồn: Độ đa dạng họ/loài cây gỗ ở mức thấp về đa dạng gamma nhưng độ giàu có loài cao. Có 27 loài cây gỗ ở mức độ hiếm và 29 loài không hiếm, với 28 loài có giá trị bảo tồn cao, góp phần quan trọng vào bảo tồn đa dạng sinh học khu vực.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy trạng thái rừng trung bình tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai có cấu trúc rừng ổn định với mật độ và trữ lượng gỗ phù hợp tiêu chuẩn phân loại rừng trung bình theo Thông tư 33/2018/TT-BNNPTNT. Phân bố cây theo đường kính và chiều cao tuân theo mô hình Weibull, tương đồng với các nghiên cứu trước đây tại các khu vực rừng tự nhiên khác ở Việt Nam như Bình Thuận, Tây Ninh và Ninh Thuận.

Mật độ tái sinh cao và chất lượng tốt phản ánh khả năng tái sinh tự nhiên liên tục, đảm bảo sự phát triển bền vững của rừng. Mối liên hệ chặt chẽ giữa thành phần loài cây trưởng thành và lớp tái sinh cho thấy sự ổn định về cấu trúc quần thụ và khả năng phục hồi của hệ sinh thái rừng.

So sánh với các nghiên cứu trước, mức độ đa dạng họ/loài cây gỗ thấp hơn một số khu vực rừng giàu khác, có thể do tác động của biến đổi môi trường và khai thác trong quá khứ. Tuy nhiên, sự hiện diện của nhiều loài quý hiếm và có giá trị bảo tồn cao nhấn mạnh tầm quan trọng của khu bảo tồn trong việc duy trì đa dạng sinh học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố số cây theo cấp đường kính và chiều cao, bảng tổng hợp chỉ số đa dạng sinh học và danh mục các loài cây gỗ quý hiếm để minh họa rõ nét các đặc điểm lâm học.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác giám sát và quản lý rừng: Áp dụng các biện pháp kiểm soát khai thác gỗ, bảo vệ cây gỗ quý hiếm nhằm duy trì mật độ và trữ lượng gỗ đạt chuẩn. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Khu Bảo tồn, trong vòng 1-2 năm.

2. Xúc tiến tái sinh tự nhiên và phục hồi rừng: Thực hiện các biện pháp mở tán hợp lý, phát quang dây leo, cây bụi cản trở tái sinh, đồng thời bảo vệ lớp cây tái sinh có chất lượng tốt. Chủ thể thực hiện: Các đơn vị quản lý rừng và cộng đồng địa phương, trong 1 năm đầu.

3. Nâng cao nhận thức và đào tạo kỹ thuật cho cán bộ quản lý và người dân: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật quản lý rừng bền vững, bảo tồn đa dạng sinh học và giám sát rừng. Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh phối hợp Ban Quản lý Khu Bảo tồn, trong 6 tháng.

4. Xây dựng cơ sở dữ liệu lâm học và đa dạng sinh học thường xuyên cập nhật: Thiết lập hệ thống theo dõi diễn biến rừng định kỳ để kịp thời phát hiện biến động và điều chỉnh chính sách quản lý. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Khu Bảo tồn, phối hợp các viện nghiên cứu, trong vòng 3 năm.

5. Phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn: Khai thác giá trị văn hóa và đa dạng sinh học của khu bảo tồn để phát triển du lịch bền vững, tạo nguồn thu cho công tác bảo vệ rừng. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Khu Bảo tồn và chính quyền địa phương, trong 2-3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý rừng và Ban Quản lý Khu Bảo tồn: Nghiên cứu cung cấp số liệu cập nhật và giải pháp quản lý rừng hiệu quả, giúp nâng cao năng lực bảo tồn và phát triển rừng bền vững.

2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Lâm học, Sinh thái học: Tài liệu tham khảo chi tiết về phương pháp nghiên cứu lâm học, phân tích cấu trúc rừng và đa dạng sinh học, phục vụ cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

3. Chính quyền địa phương và các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học.

4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực lâm nghiệp và du lịch sinh thái: Thông tin về tiềm năng tài nguyên rừng và đa dạng sinh học giúp định hướng đầu tư bền vững, khai thác hợp lý nguồn tài nguyên.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nghiên cứu đặc điểm lâm học trạng thái rừng trung bình lại quan trọng?
   Nghiên cứu giúp hiểu rõ cấu trúc, thành phần loài và khả năng tái sinh của rừng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý và bảo tồn phù hợp, đảm bảo phát triển bền vững tài nguyên rừng.

2. Phương pháp chọn mẫu và phân tích dữ liệu trong nghiên cứu này như thế nào?
   Sử dụng 10 ô tiêu chuẩn 1.000 m² được bố trí điển hình, đo đếm cây gỗ có D1,3 ≥ 10 cm. Phân tích sử dụng mô hình phân bố Weibull, chỉ số IVI và các chỉ số đa dạng sinh học để đánh giá cấu trúc và thành phần loài.

3. Mật độ cây tái sinh cao có ý nghĩa gì đối với rừng?
   Mật độ tái sinh cao (11.232 cây/ha) cho thấy khả năng phục hồi tự nhiên tốt, đảm bảo sự liên tục của hệ sinh thái rừng và duy trì đa dạng sinh học.

4. Các loài cây gỗ quý hiếm được phát hiện trong nghiên cứu là gì?
   Có 28 loài cây gỗ có giá trị bảo tồn cao, trong đó có các loài thuộc họ Dipterocarpaceae, Ebenaceae và Sapindaceae, đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc rừng và bảo tồn đa dạng sinh học.

5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào quản lý rừng thực tế?
   Kết quả cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch khai thác hợp lý, bảo vệ cây gỗ quý, thúc đẩy tái sinh tự nhiên và phát triển các chương trình đào tạo, giám sát rừng định kỳ.

Kết luận

• Đã xác định được thành phần loài cây gỗ gồm 56 loài, mật độ trung bình 1.040 cây/ha và trữ lượng gỗ 128,44 m³/ha trong trạng thái rừng trung bình tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai.
• Cấu trúc rừng theo đường kính và chiều cao phù hợp với mô hình phân bố Weibull, phản ánh sự ổn định và khả năng phát triển bền vững của rừng.
• Lớp cây tái sinh có mật độ cao (11.232 cây/ha), chất lượng tốt, chủ yếu phát sinh từ hạt, cho thấy khả năng tái sinh tự nhiên liên tục.
• Đa dạng sinh học ở mức độ thấp về đa dạng họ/loài nhưng có nhiều loài quý hiếm và có giá trị bảo tồn cao, nhấn mạnh vai trò quan trọng của khu bảo tồn.
• Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng để đề xuất các giải pháp quản lý, bảo tồn và phát triển bền vững rừng tại khu vực, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về tác động của biến đổi môi trường và khai thác rừng.

Next steps: Triển khai các giải pháp quản lý, xây dựng hệ thống giám sát định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các trạng thái rừng khác trong khu vực.

Call-to-action: Các nhà quản lý, nghiên cứu và cộng đồng địa phương cần phối hợp chặt chẽ để bảo vệ và phát huy giá trị tài nguyên rừng, góp phần phát triển ngành lâm nghiệp bền vững.