I. Tổng Quan Chính Sách Đào Tạo Nghề Cho Lao Động Nông Thôn
Việt Nam là một nước đang phát triển, kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Gần 70% lao động làm việc ở nông thôn, chiếm 51% tổng lực lượng lao động. Tuy nhiên, chất lượng lao động còn thấp. Theo WB, nguồn nhân lực Việt Nam đạt 3.79 điểm (thang điểm 10), xếp thứ 11/12 nước châu Á. Việt Nam thiếu chuyên gia trình độ cao, công nhân lành nghề, chỉ số kinh tế tri thức (KEI) thấp (3.02 điểm, xếp thứ 102/133). Nâng cao chất lượng lao động và dịch chuyển cơ cấu lao động nông thôn là yêu cầu cấp thiết. Đào tạo nghề (ĐTN) đóng vai trò quan trọng. Đảng và Nhà nước quan tâm đến phát triển nguồn nhân lực và đào tạo nghề cho lao động nông thôn (LĐNT). Nghị quyết 26-NQ/TW khẳng định giải quyết việc làm cho nông dân là nhiệm vụ ưu tiên. Chính phủ ban hành chính sách ĐTN cho LĐNT, nhấn mạnh đây là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và xã hội. Chính sách này được triển khai trên cả nước.
1.1. Tầm quan trọng của đào tạo nghề cho lao động nông thôn
Công tác đào tạo nghề mang sứ mệnh vô cùng lớn trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đảng và Nhà nước ta từ lâu đã dành những sự quan tâm sâu sắc không chỉ đối với công tác phát triển nguồn nhân lực mà còn công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5/8/2008 của Ban chấp hành Trung ương (khóa X) về nông nghiệp, nông dân và nông thôn đã khẳng định: “Giải quyết việc làm cho nông dân là nhiệm vụ ưu tiên xuyên suốt trong mọi chương trình phát triển kinh tế - xã hội của cả nước”. Điều này cho thấy sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với vấn đề việc làm nông thôn và vai trò của đào tạo nghề trong việc giải quyết vấn đề này.
1.2. Chính sách hỗ trợ đào tạo nghề cho lao động nông thôn
Thực hiện Nghị quyết của Trung ương Đảng, Chính phủ đã ban hành chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn với quan điểm: “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành và xã hội nhằm nâng cao chất lượng lao động nông thôn, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Nhà nước tăng cường đầu tư để phát triển đào tạo nghề cho lao động nông thôn, có chính sách bảo đảm thực hiện công bằng xã hội về cơ hội học nghề đối với mọi lao động nông thôn, khuyến khích, huy động và tạo điều kiện để toàn xã hội tham gia đào tạo nghề cho lao động nông thôn”. Chính sách này hiện đang được triển khai trên phạm vi cả nước.
II. Thực Trạng Đào Tạo Nghề Ở Đồng Bằng Sông Cửu Long ĐBSCL
Tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), nơi chất lượng nguồn nhân lực còn hạn chế so với cả nước, chính sách đào tạo nghề cho LĐNT càng trở nên quan trọng. Chính sách này nhận được sự đồng thuận cao từ người dân, các cấp, ngành, tổ chức chính trị - xã hội, doanh nghiệp và truyền thông. Từ khi Quyết định 1956/QĐ-TTg được ban hành, chính sách đã triển khai gần 10 năm và đạt nhiều kết quả tích cực. Hơn 1 triệu LĐNT được hỗ trợ đào tạo nghề. Tỷ lệ LĐNT sau học nghề có việc làm mới hoặc năng suất cao hơn đạt khoảng 80%. Điều này góp phần chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, giải quyết việc làm và xóa đói giảm nghèo.
2.1. Tác động tích cực của chính sách đào tạo nghề
Công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đã nhận được sự đồng thuận rất cao của người dân, của các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, các doanh nghiệp, các phương tiện thông tin đại chúng. Nếu tính từ thời điểm Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27/11/2009 phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”, đến nay, chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn đã được triển khai gần 10 năm và đã đạt được nhiều kết quả tích cực.
2.2. Số liệu thống kê về đào tạo nghề ở ĐBSCL
Số lao động nông thôn được hỗ trợ đào tạo nghề đã hơn 1 triệu người. Trong đó, tỷ lệ lao động nông thôn sau học nghề có việc làm mới hoặc tiếp tục làm nghề cũ nhưng có năng suất chất lượng cao hơn đạt khoảng 80% [89], [90]. Kết quả đó đã góp phần tạo nên sự chuyển biến trong chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, giải quyết việc làm và xóa đói giảm nghèo của các địa phương trong Vùng.
III. Vấn Đề Thách Thức Trong Đào Tạo Nghề Tại ĐBSCL Hiện Nay
Mặc dù đạt được những thành công nhất định, quá trình thực hiện chính sách đào tạo nghề ở ĐBSCL vẫn còn nhiều hạn chế. Nghiên cứu của Oxfam và Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn chỉ ra rằng 1/3 số lớp đào tạo nghề được đánh giá hiệu quả thấp, gần 1/3 số người học nghề có việc làm mới, tỷ lệ LĐNT sau học nghề thuộc hộ thoát nghèo chỉ chiếm 4-5%, thậm chí có địa phương chỉ 0,5%. Những hạn chế này diễn ra rõ nét tại vùng ĐBSCL. Vì vậy, cần làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn để đề xuất các khuyến nghị nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách.
3.1. Bất cập trong hiệu quả đào tạo nghề
Bên cạnh đó, nhiều hạn chế, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện chính sách ở các địa phương này bởi nhiều lí do khác nhau khiến cho chính sách vẫn chưa thành công như mong đợi. Theo nghiên cứu của tổ chức Oxfam và Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã chỉ ra các bất cập như: 1/3 số lớp đào tạo nghề được đánh giá là hiệu quả thấp, khoảng gần 1/3 số người học nghề có việc làm mới, số còn lại vẫn làm nghề cũ sau khi học nghề, tỷ lệ lao động nông thôn sau học nghề thuộc hộ thoát nghèo chỉ chiếm 4-5%, có địa phương như Trà Vinh chỉ 0,5%…
3.2. Sự cần thiết của nghiên cứu sâu rộng
Vì vậy, luận án “Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn ở vùng đồng bằng sông Cửu Long” với mong muốn làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về việc thực hiện chính sách này ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long từ đó đề xuất các khuyến nghị nhằm nâng cao kết quả và hiệu quả thực hiện chính sách trong thời gian tới.
IV. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Chính Sách Đào Tạo Nghề
Để nâng cao hiệu quả chính sách đào tạo nghề cho LĐNT ở ĐBSCL, cần có các giải pháp đồng bộ. Cần hoàn thiện chính sách, đổi mới công tác lập kế hoạch, nâng cao hiệu quả tuyên truyền, sắp xếp lại các cơ sở đào tạo nghề, nâng cao chất lượng đội ngũ nhân sự, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, đảm bảo kinh phí và tăng cường sự tham gia của người dân. Đồng thời, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện.
4.1. Hoàn thiện chính sách và lập kế hoạch triển khai
Cần hoàn thiện chính sách, đổi mới công tác lập kế hoạch triển khai chính sách. Điều này bao gồm việc rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành để phù hợp với tình hình thực tế và yêu cầu phát triển của thị trường lao động nông thôn. Đồng thời, cần xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết, cụ thể, có tính khả thi cao, đảm bảo nguồn lực và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.
4.2. Nâng cao chất lượng đội ngũ nhân sự và cơ sở đào tạo
Sắp xếp, kiện toàn các cơ sở đào tạo nghề. Nâng cao chất lượng đội ngũ nhân sự thực hiện chính sách. Điều này đòi hỏi việc đầu tư vào cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại, đồng thời nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý đào tạo nghề. Cần có chính sách thu hút, giữ chân những người có năng lực, tâm huyết với công tác đào tạo nghề.
V. Đề Xuất Kiến Nghị Để Phát Triển Đào Tạo Nghề Tại ĐBSCL
Luận án đưa ra một số kiến nghị đối với Trung ương và các cơ sở đào tạo nghề. Đối với Trung ương, cần có chính sách hỗ trợ đặc thù cho vùng ĐBSCL. Đối với các cơ sở đào tạo nghề, cần chủ động liên kết với doanh nghiệp, xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thị trường và tăng cường đào tạo kỹ năng mềm cho học viên.
5.1. Kiến nghị đối với Trung ương
Đối với Trung ương, cần có chính sách hỗ trợ đặc thù cho vùng ĐBSCL. Điều này có thể bao gồm việc tăng cường nguồn vốn đầu tư cho đào tạo nghề, xây dựng các chương trình đào tạo thí điểm, hỗ trợ các doanh nghiệp tham gia vào quá trình đào tạo nghề, và tạo điều kiện thuận lợi cho lao động nông thôn tiếp cận với các dịch vụ tư vấn, giới thiệu việc làm.
5.2. Kiến nghị đối với cơ sở đào tạo nghề
Đối với các cơ sở đào tạo nghề, cần chủ động liên kết với doanh nghiệp, xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thị trường và tăng cường đào tạo kỹ năng mềm cho học viên. Cần đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường thực hành, thực tập, và tạo môi trường học tập thân thiện, sáng tạo.
VI. Kết Luận Tương Lai Của Chính Sách Đào Tạo Nghề
Việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho LĐNT tại ĐBSCL vẫn còn nhiều thách thức. Tuy nhiên, với những giải pháp đồng bộ và sự chung tay của các cấp, ngành, tổ chức và người dân, chính sách này sẽ đạt được những kết quả tích cực hơn nữa, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của vùng ĐBSCL.
6.1. Tóm tắt những thách thức còn tồn tại
Việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại ĐBSCL hiện nay vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm: hiệu quả đào tạo chưa cao, tỷ lệ lao động có việc làm mới sau đào tạo còn thấp, nguồn lực đầu tư còn hạn chế, và sự phối hợp giữa các bên liên quan chưa chặt chẽ.
6.2. Triển vọng và hướng đi trong tương lai
Tuy nhiên, với những giải pháp đồng bộ và sự chung tay của các cấp, ngành, tổ chức và người dân, chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại ĐBSCL sẽ đạt được những kết quả tích cực hơn nữa trong tương lai, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của vùng.
