Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Biện Pháp Kỹ Thuật Đến Sinh Trưởng và Bệnh Thối Thân, Thối Củ Trên Cây Cát Cánh (Platycodon grandiflorus) Tại Huyện Bắc Hà, Tỉnh Lào Cai

• Tác giả: Vũ Thị Hồng Yến
• Người hướng dẫn: TS. Đặng Thị Tố Nga
• Trường học: Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Khoa học cây trồng
• Đề tài: Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Một Số Biện Pháp Kỹ Thuật Đến Sinh Trưởng Và Bệnh Thối Thân, Thối Củ Trên Cây Cát Cánh (Platycodon Grandiflorus) Tại Huyện Bắc Hà, Tỉnh Lào Cai
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tình hình nghiên cứu cát cánh trên thế giới
• 1.2. Nguồn gốc, phân bố, giá trị dược liệu
• 1.3. Một số yêu cầu ngoại cảnh đối với cây cát cánh
• 1.4. Một số đối tượng bệnh hại cây cát cánh
• 1.5. Tình hình nghiên cứu cây cát cánh trong nước
• 1.6. Đặc điểm sinh vật học
• 1.7. Kỹ thuật trồng trọt
• 1.8. Tình hình nghiên cứu bệnh hại trên cây cát cánh ở trong nước
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.3. Nội dung và phương pháp nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Nghiên cứu nguyên nhân chính gây bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh tại huyện Bắc Hà, Lào Cai
• 3.2. Xác định nguyên nhân gây bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh
• 3.3. Xác định một số đặc điểm sinh học chính của tác nhân gây bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh
• 3.4. Nghiên cứu một số biện pháp phòng trừ bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh
• 3.4.1. Nghiên cứu hiệu lực của một số loại thuốc trừ bệnh hóa học đến sự phát triển của nấm gây bệnh trên môi trường PDA
• 3.4.2. Nghiên cứu hiệu quả của biện pháp xử lý đất trước khi trồng bằng một số chế phẩm trừ bệnh sinh học
• 3.4.3. Đánh giá hiệu lực của một số chế phẩm sinh học đến bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh trong giai đoạn vườn sản xuất
• 3.4.4. Đánh giá hiệu lực của một số loại thuốc trừ bệnh hóa học đến bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh trong giai đoạn vườn sản xuất
• 3.5. Nghiên cứu hiệu quả của một số biện pháp canh tác đến bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh
• 3.5.1. Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng đến sinh trưởng của cát cánh và bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh
• 3.5.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của các mức phân bón khác nhau đến bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC HÌNH ẢNH TIẾN HÀNH THÍ NGHIỆM
• PHỤ LỤC XỬ LÝ SỐ LIỆU

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Cây Cát Cánh và Tiềm Năng Lào Cai

Cây cát cánh (Platycodon grandiflorus) thuộc họ Hoa chuông, có nguồn gốc từ vùng ôn đới. Cây chứa nhiều thành phần dược tính quan trọng như Polygalain acid, A-spinasteryl-b-D-glucoside, và Kikyosaponin. Cát cánh có tác dụng trừ đờm, long đờm nhờ hoạt động của Saponin, kích thích niêm mạc cổ họng và dạ dày, giúp loãng đờm và dễ tống xuất. Ngoài ra, cây cát cánh còn có tác dụng chống béo phì, điều hòa miễn dịch, chống mệt mỏi và bảo vệ phổi. Tại Việt Nam, cây được di thực từ những năm 60 và phát triển tốt ở nhiều vùng. Tại Lào Cai, năm 2019-2020, năng suất cây cát cánh trung bình đạt 5,5 tấn củ/ha, với giá bán trung bình 25.000 đồng/kg, mang lại lợi nhuận cao hơn nhiều so với trồng ngô (báo cáo Sở NN&PTNT Lào Cai, 2021).

1.1. Giá Trị Dược Liệu và Kinh Tế Của Cây Cát Cánh

Cây cát cánh dược liệu được biết đến với nhiều công dụng, đặc biệt trong điều trị các bệnh về đường hô hấp. Ngoài ra, hiệu quả kinh tế cây cát cánh mang lại, đặc biệt tại Lào Cai, đã thúc đẩy nhiều hộ gia đình chuyển đổi sang trồng loại cây này. Điều này tạo ra cơ hội phát triển kinh tế địa phương và nâng cao thu nhập cho người dân. Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai năm 2021, lợi nhuận từ trồng cây cát cánh cao gấp hàng chục lần so với trồng ngô. Chính vì vậy, phát triển cây dược liệu này có tiềm năng lớn để cải thiện đời sống của người dân.

1.2. Tình Hình Trồng Cát Cánh ở Lào Cai và Thách Thức

Mặc dù cây cát cánh Lào Cai mang lại nhiều lợi ích kinh tế, việc trồng cây này đang đối mặt với nhiều thách thức. Sâu bệnh hại cây cát cánh, đặc biệt là bệnh thối thân và thối củ, gây thiệt hại lớn cho người trồng. Tỷ lệ bệnh có thể lên đến 80%, gây chết hàng loạt cây con, giảm năng suất và chất lượng củ. Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng cách cũng gây ra dư lượng trong sản phẩm, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng và gây khó khăn trong việc xuất khẩu. Do đó, cần có các giải pháp phòng trừ bệnh cát cánh hiệu quả và an toàn.

II. Thách Thức Bệnh Thối Thân Thối Củ và Giải Pháp Canh Tác

Trong quá trình thâm canh, diện tích trồng cát cánh tăng cao, đồng thời sâu bệnh hại cũng gây ảnh hưởng lớn. Tại Trung Quốc, đã xác định bệnh cháy lá do nấm Nigrospora sphaerica, bệnh thối thân và thối củ do nấm Fusarium armeniacum, bệnh đốm xám lá do nấm Stemphylium platycodontis. Tại Hàn Quốc, cây cát cánh thường bị nhiễm bệnh cháy lá do vi khuẩn, đốm lá, thán thư, héo rũ, héo Fusarium, thối Sclerotinia, thối hoa, thối thân và thối củ. Trong số đó, bệnh thối thân và thối củ là nguy hiểm nhất. Tại Việt Nam, bệnh thối thân, thối củ gây thiệt hại nặng, tỷ lệ bệnh 30-50%, có nơi 80%, gây chết hàng loạt cây con, giảm năng suất. Các loại bệnh này chưa được xác định rõ nguyên nhân gây khó khăn cho phòng chống. Cần nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật canh tác cây cát cánh phù hợp.

2.1. Xác Định Nguyên Nhân Gây Bệnh Thối Thân và Thối Củ

Để phòng trừ bệnh thối thân cát cánh và thối củ hiệu quả, cần xác định chính xác tác nhân gây bệnh. Nghiên cứu tập trung vào việc phân lập và giám định các loại nấm và vi khuẩn gây bệnh trên cây cát cánh tại Lào Cai. Việc xác định này sẽ giúp lựa chọn các loại thuốc bảo vệ thực vật phù hợp và áp dụng các biện pháp canh tác thích hợp. Theo nghiên cứu của Vũ Thị Hồng Yến, nguyên nhân gây bệnh là do nấm Fusarium solani. Việc xác định được tác nhân gây bệnh là cơ sở quan trọng để xây dựng quy trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM).

2.2. Ảnh Hưởng Của Mật Độ Trồng và Phân Bón Đến Bệnh

Mật độ trồng và chế độ phân bón có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh. Mật độ trồng quá dày tạo điều kiện cho bệnh lây lan nhanh chóng. Phân bón không cân đối, đặc biệt là thiếu kali, làm giảm sức đề kháng của cây. Nghiên cứu sẽ đánh giá ảnh hưởng của các mức mật độ trồng và lượng phân bón khác nhau đến tỷ lệ bệnh và năng suất cây cát cánh. Mục tiêu là tìm ra mật độ trồng và chế độ phân bón tối ưu để giảm thiểu bệnh và tăng năng suất.

III. Biện Pháp Kỹ Thuật Xử Lý Đất và Phòng Trừ Sinh Học Cát Cánh

Để giải quyết vấn đề sâu bệnh và nâng cao năng suất cây cát cánh, cần áp dụng các biện pháp kỹ thuật canh tác tiên tiến. Xử lý đất trước khi trồng bằng các chế phẩm sinh học giúp tiêu diệt các mầm bệnh và cải thiện hệ vi sinh vật có lợi trong đất. Sử dụng các loại thuốc trừ bệnh sinh học an toàn cho môi trường và sức khỏe con người. Áp dụng quy trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) để kiểm soát sâu bệnh một cách bền vững. Các biện pháp này giúp tăng trưởng cây trồng khỏe mạnh, giảm thiểu sử dụng hóa chất và bảo vệ môi trường.

3.1. Sử Dụng Chế Phẩm Sinh Học Xử Lý Đất Trồng Cát Cánh

Xử lý đất trước khi trồng bằng các chế phẩm sinh học là biện pháp quan trọng để phòng ngừa bệnh thối thân và thối củ. Các chế phẩm sinh học chứa các vi sinh vật có lợi như Bacillus subtilis và Chaetomium sp. có khả năng đối kháng với các loại nấm gây bệnh. Phân tích đất trồng cát cánh và áp dụng các chế phẩm phù hợp giúp cải thiện hệ vi sinh vật đất, tăng cường sức đề kháng của cây và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Nghiên cứu của Vũ Thị Hồng Yến cho thấy chế phẩm Biobac 50WP và Mocabi SL có khả năng hạn chế sự phát triển của bệnh.

3.2. Đánh Giá Hiệu Quả Thuốc Trừ Bệnh Sinh Học Trên Cây Cát Cánh

Việc sử dụng thuốc trừ bệnh sinh học là một giải pháp an toàn và hiệu quả để phòng trừ sâu bệnh hại cho cây dược liệu. Các loại thuốc này có nguồn gốc tự nhiên, ít gây độc hại cho môi trường và sức khỏe con người. Nghiên cứu sẽ đánh giá hiệu quả của một số loại thuốc trừ bệnh sinh học đối với bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh trong điều kiện đồng ruộng. Kết quả sẽ giúp người trồng lựa chọn các loại thuốc phù hợp và áp dụng đúng cách để đạt hiệu quả cao nhất.

IV. Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Mật Độ Phân Bón và Bệnh Cát Cánh

Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng và mức phân bón kali khác nhau đến bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh. Mật độ trồng ảnh hưởng đến sự thông thoáng và độ ẩm trong vườn, tạo điều kiện thuận lợi hoặc bất lợi cho sự phát triển của bệnh. Phân bón kali có vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức đề kháng của cây. Xác định mật độ trồng và lượng phân bón kali tối ưu giúp tăng trưởng cây trồng và giảm thiểu bệnh hại. Theo luận văn thạc sĩ của Vũ Thị Hồng Yến, mật độ trồng thưa (167.000 cây/ha) và bón phân kali với lượng 140 kg/ha có tác dụng tốt trong việc phòng trừ bệnh.

4.1. Tối Ưu Mật Độ Trồng Cát Cánh Để Giảm Bệnh

Mật độ trồng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của bệnh thối thân và thối củ. Mật độ quá dày làm giảm sự thông thoáng, tăng độ ẩm và tạo điều kiện cho bệnh lây lan nhanh chóng. Ngược lại, mật độ quá thưa có thể làm giảm năng suất. Nghiên cứu sẽ đánh giá ảnh hưởng của các mức mật độ trồng khác nhau đến tỷ lệ bệnh và năng suất cây cát cánh. Mục tiêu là tìm ra mật độ trồng tối ưu để giảm thiểu bệnh và đảm bảo năng suất cao.

4.2. Vai Trò Của Phân Bón Kali Trong Phòng Bệnh Cát Cánh

Kali là một trong những nguyên tố dinh dưỡng quan trọng đối với cây cát cánh. Kali giúp tăng cường sức đề kháng của cây, giúp cây chống lại các bệnh hại. Nghiên cứu sẽ đánh giá ảnh hưởng của các mức phân bón kali khác nhau đến tỷ lệ bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh. Mục tiêu là xác định lượng phân bón kali tối ưu để tăng cường sức đề kháng của cây và giảm thiểu bệnh hại. Theo Vũ Thị Hồng Yến, bón kali với lượng 140 kg/ha có tác dụng phòng trừ bệnh.

V. Kết Luận và Kiến Nghị Phát Triển Bền Vững Cát Cánh Lào Cai

Nghiên cứu này đã xác định được nguyên nhân gây bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh tại Lào Cai là do nấm Fusarium solani. Nghiên cứu cũng đã đánh giá hiệu quả của một số biện pháp kỹ thuật trong việc phòng trừ bệnh và nâng cao năng suất cây cát cánh. Cần tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện quy trình canh tác cây cát cánh bền vững, đảm bảo chất lượng sản phẩm và bảo vệ môi trường. Cần đẩy mạnh chuyển giao kỹ thuật cho người dân và doanh nghiệp để mở rộng diện tích trồng cây dược liệu này.

5.1. Đề Xuất Giải Pháp Quản Lý Dịch Hại Tổng Hợp IPM Cát Cánh

Để quản lý dịch hại hiệu quả và bền vững trên cây cát cánh, cần áp dụng quy trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM). Quy trình này bao gồm việc sử dụng các biện pháp phòng ngừa, kiểm soát sinh học và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật một cách hợp lý. Cần theo dõi thường xuyên tình hình dịch bệnh, áp dụng các biện pháp canh tác phù hợp và sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật an toàn và hiệu quả. Việc áp dụng IPM giúp giảm thiểu sử dụng hóa chất và bảo vệ môi trường.

5.2. Hướng Dẫn Kỹ Thuật Trồng Cát Cánh Theo Tiêu Chuẩn VietGAP

Để đảm bảo chất lượng sản phẩm và đáp ứng yêu cầu của thị trường, cần áp dụng quy trình trồng cây cát cánh theo tiêu chuẩn VietGAP. Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu về đất trồng, giống cây, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và quy trình thu hoạch. Việc áp dụng VietGAP giúp sản xuất ra các sản phẩm an toàn, chất lượng cao và có thể truy xuất nguồn gốc. Cần tổ chức các lớp tập huấn và hướng dẫn cho người dân và doanh nghiệp về tiêu chuẩn VietGAP cát cánh.

VI. Tương Lai Cây Cát Cánh Nghiên Cứu Giống và Ứng Dụng Công Nghệ

Để nâng cao năng suất và chất lượng cây cát cánh, cần tập trung vào nghiên cứu và phát triển giống mới có năng suất cao, kháng bệnh tốt và thích nghi với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng Lào Cai. Đồng thời, cần ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong sản xuất, như tưới tiêu tiết kiệm, bón phân thông minh và sử dụng các thiết bị giám sát môi trường. Việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển sẽ giúp cây cát cánh trở thành một cây trồng chủ lực của Lào Cai, mang lại hiệu quả kinh tế cao và góp phần vào sự phát triển bền vững của địa phương.

6.1. Nghiên Cứu Tạo Giống Cát Cánh Kháng Bệnh Thối Thân

Bệnh thối thân và thối củ là một trong những thách thức lớn nhất đối với người trồng cát cánh. Để giải quyết vấn đề này, cần tập trung vào nghiên cứu và tạo ra các giống cát cánh có khả năng kháng bệnh. Các giống này sẽ giúp giảm thiểu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và nâng cao năng suất. Việc nghiên cứu và phát triển giống mới là một trong những hướng đi quan trọng để phát triển bền vững cây dược liệu này.

6.2. Ứng Dụng Công Nghệ Cao Trong Canh Tác Cát Cánh

Ứng dụng công nghệ cao trong canh tác cây cát cánh giúp nâng cao hiệu quả sản xuất và giảm thiểu tác động đến môi trường. Các công nghệ như tưới tiêu tiết kiệm, bón phân thông minh, sử dụng thiết bị giám sát môi trường và hệ thống quản lý thông tin giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất và giảm chi phí. Việc ứng dụng công nghệ cao là một trong những yếu tố quan trọng để phát triển cây cát cánh theo hướng hiện đại và bền vững.

Tổng quan nghiên cứu

Cây cát cánh (Platycodon grandiflorus) là một loại cây dược liệu quý thuộc họ Hoa chuông, có giá trị kinh tế và y học cao, được trồng phổ biến tại các vùng núi phía Bắc Việt Nam, đặc biệt là huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai năm 2021, năng suất trung bình của cây cát cánh tại đây đạt khoảng 5,5 tấn củ/ha với giá bán trung bình 25.000 đồng/kg, mang lại thu nhập khoảng 140 triệu đồng/ha, cao gấp nhiều lần so với các cây trồng truyền thống như ngô. Tuy nhiên, sự phát triển diện tích trồng cát cánh cũng đi kèm với những thách thức lớn về sâu bệnh, đặc biệt là bệnh thối thân và thối củ, với tỷ lệ bệnh có thể lên đến 80% tại một số vùng, gây thiệt hại nghiêm trọng về năng suất và chất lượng sản phẩm.

Luận văn tập trung nghiên cứu nguyên nhân gây bệnh thối thân, thối củ trên cây cát cánh tại huyện Bắc Hà, đồng thời đánh giá hiệu quả của một số biện pháp kỹ thuật như sử dụng thuốc trừ bệnh sinh học, hóa học, xử lý đất và điều chỉnh mật độ trồng, lượng phân bón kali nhằm nâng cao sinh trưởng cây và kiểm soát bệnh. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 12/2022 đến tháng 8/2023 tại các địa điểm thực địa và phòng thí nghiệm liên quan. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển kỹ thuật canh tác bền vững, góp phần ổn định sản xuất, nâng cao năng suất và chất lượng cây cát cánh, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực của bệnh hại, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về bệnh học thực vật, sinh trưởng cây trồng và quản lý dịch hại tổng hợp (IPM). Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết về sinh trưởng và phát triển cây trồng: Nghiên cứu ảnh hưởng của các yếu tố kỹ thuật như mật độ trồng, phân bón kali đến các chỉ tiêu sinh trưởng như chiều cao cây, khả năng đẻ nhánh, tỷ lệ nảy mầm và đường kính tán cây cát cánh.

2. Mô hình quản lý bệnh hại thực vật: Tập trung vào việc xác định tác nhân gây bệnh, đặc điểm sinh học của nấm Fusarium solani – nguyên nhân chính gây bệnh thối thân và thối củ, đồng thời đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng trừ sinh học và hóa học, cũng như xử lý đất trước khi trồng nhằm kiểm soát bệnh.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: tỷ lệ bệnh (%), chỉ số bệnh (CSB), hiệu lực ức chế nấm (%), mật độ trồng (cây/ha), phân bón kali (kg/ha), và các chế phẩm sinh học (Bacillus subtilis, Chaetomium sp.).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu được thu thập từ các mẫu bệnh thối thân, thối củ trên cây cát cánh tại huyện Bắc Hà và thành phố Lào Cai, với tổng số 50 mẫu bệnh được điều tra và phân lập nấm gây bệnh. Nghiên cứu được thực hiện theo ba giai đoạn chính:

• Nghiên cứu trong phòng thí nghiệm: Phân lập và xác định tác nhân gây bệnh bằng phương pháp nuôi cấy trên môi trường PDA, phân tích đặc điểm sinh học của nấm Fusarium solani dưới các điều kiện nhiệt độ (15-35°C), pH (4,5-8,5) và chiếu sáng khác nhau. Xác định tên khoa học bằng kỹ thuật phân tích trình tự DNA (PCR khuếch đại vùng ITS).

• Thí nghiệm đồng ruộng: Bố trí thí nghiệm theo kiểu khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh với 3 lần nhắc lại, diện tích mỗi ô thí nghiệm 30m², đánh giá hiệu quả của các loại thuốc trừ bệnh hóa học và chế phẩm sinh học xử lý đất trước khi trồng, cũng như ảnh hưởng của mật độ trồng và lượng phân bón kali đến sinh trưởng và tỷ lệ bệnh.

• Phân tích số liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích hiệu lực ức chế nấm theo công thức Abbott, hiệu lực phòng trừ bệnh theo công thức Henderson-Tilton. Cỡ mẫu thí nghiệm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy với ít nhất 30 cây/nhắc lại trong các thí nghiệm lây bệnh nhân tạo.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2022 đến tháng 8/2023, đảm bảo theo dõi đầy đủ các giai đoạn sinh trưởng và phát sinh bệnh trên cây cát cánh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Xác định nguyên nhân gây bệnh: Nấm Fusarium solani được xác định là tác nhân chính gây bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh tại huyện Bắc Hà, Lào Cai. Nấm sinh trưởng tối ưu ở nhiệt độ 25-30°C và pH 5,5-6,0 trên môi trường PDA. Khả năng sinh trưởng của nấm giảm rõ rệt ở nhiệt độ dưới 15°C và trên 35°C.

2. Hiệu lực thuốc trừ bệnh hóa học: Các thuốc chứa hoạt chất mancozeb, fosetyl-aluminium, hexaconazole và phối hợp mancozeb+metalaxyl có hiệu lực ức chế trên 70% sự phát triển của nấm F. solani ở nồng độ 1.000 ppm sau 3 ngày xử lý trong phòng thí nghiệm. Trong điều kiện đồng ruộng, fosetyl-aluminium (Aliette 80WP) và hexaconazole (Anvil 5SC) đạt hiệu lực phòng trừ bệnh cao nhất lần lượt 76,10% và 64,68% sau 3 tuần xử lý lần 2.

3. Hiệu quả chế phẩm sinh học và xử lý đất: Chế phẩm Biobac 50WP (hoạt chất Bacillus subtilis) và Mocabi SL (hỗn hợp Chaetomium sp. và Trichoderma sp.) có khả năng hạn chế sự phát triển bệnh thối thân và thối củ trong điều kiện đồng ruộng, với hiệu quả phòng chống lần lượt 60,59% và 56,14% sau 8 tháng xử lý đất trước khi trồng 15 ngày.

4. Ảnh hưởng của mật độ trồng và phân bón kali: Mật độ trồng khác nhau (từ 167.000 đến 500.000 cây/ha) không ảnh hưởng đáng kể đến các chỉ tiêu sinh trưởng như chiều cao cây, khả năng đẻ nhánh và đường kính tán. Tuy nhiên, mật độ trồng thưa 167.000 cây/ha giúp giảm tỷ lệ bệnh thối thân và thối củ xuống mức thấp 3,3%, hạn chế sự phát triển bệnh trong các giai đoạn sau. Lượng phân bón kali 140 kg/ha không ảnh hưởng đến thời gian nảy mầm nhưng làm tăng tỷ lệ nảy mầm và có tác dụng phòng trừ bệnh hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo quốc tế về bệnh thối thân, thối củ do Fusarium solani gây ra trên cây cát cánh và các cây trồng khác. Nhiệt độ và pH là các yếu tố môi trường quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của nấm, từ đó ảnh hưởng đến mức độ nghiêm trọng của bệnh. Việc sử dụng thuốc trừ bệnh hóa học có hiệu lực cao trong phòng thí nghiệm và đồng ruộng cho thấy khả năng kiểm soát bệnh hiệu quả nếu áp dụng đúng kỹ thuật và liều lượng.

Chế phẩm sinh học với các vi sinh vật có lợi như Bacillus subtilis và Chaetomium sp. góp phần giảm thiểu sử dụng hóa chất, bảo vệ môi trường và nâng cao sức khỏe đất, phù hợp với xu hướng canh tác bền vững. Mật độ trồng thấp giúp giảm mật độ nguồn bệnh và tạo điều kiện thoáng khí, hạn chế sự phát triển của nấm gây bệnh. Lượng phân kali hợp lý không chỉ thúc đẩy sinh trưởng mà còn tăng cường khả năng kháng bệnh của cây.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh hiệu lực ức chế nấm của các thuốc hóa học và chế phẩm sinh học, bảng thống kê tỷ lệ bệnh theo mật độ trồng và lượng phân bón, giúp minh họa rõ ràng tác động của các biện pháp kỹ thuật.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng biện pháp xử lý đất trước khi trồng: Sử dụng chế phẩm sinh học Biobac 50WP hoặc Mocabi SL để xử lý đất 15 ngày trước khi trồng nhằm giảm tỷ lệ bệnh thối thân và thối củ, nâng cao sức khỏe đất. Thời gian thực hiện: trước vụ trồng hàng năm. Chủ thể thực hiện: người trồng và các tổ chức hỗ trợ kỹ thuật.

2. Sử dụng thuốc trừ bệnh hóa học hiệu quả: Phun thuốc chứa hoạt chất fosetyl-aluminium (Aliette 80WP) hoặc hexaconazole (Anvil 5SC) theo đúng hướng dẫn kỹ thuật, đặc biệt vào giai đoạn 3 tuần sau lần xử lý thứ hai để kiểm soát bệnh hiệu quả. Thời gian: trong mùa sinh trưởng khi bệnh xuất hiện. Chủ thể: người trồng, cán bộ kỹ thuật.

3. Điều chỉnh mật độ trồng hợp lý: Khuyến khích trồng với mật độ khoảng 167.000 cây/ha để giảm tỷ lệ bệnh và duy trì sinh trưởng cây ổn định. Thời gian áp dụng: từ khâu chuẩn bị giống và trồng. Chủ thể: người trồng.

4. Bón phân kali hợp lý: Áp dụng lượng phân kali khoảng 140 kg/ha để tăng tỷ lệ nảy mầm và phòng trừ bệnh thối thân, thối củ. Thời gian bón: theo lịch bón phân chuẩn trong vụ trồng. Chủ thể: người trồng, cán bộ kỹ thuật.

5. Tăng cường giám sát và quản lý dịch hại tổng hợp: Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng, loại bỏ cây bệnh, duy trì vệ sinh đồng ruộng và áp dụng các biện pháp canh tác phù hợp để hạn chế nguồn bệnh phát sinh. Chủ thể: người trồng, cơ quan quản lý nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nông dân và người trồng cây dược liệu: Nhận biết nguyên nhân bệnh, áp dụng các biện pháp kỹ thuật phù hợp để nâng cao năng suất và chất lượng cây cát cánh, giảm thiểu thiệt hại do bệnh gây ra.

2. Chuyên gia và cán bộ kỹ thuật nông nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở khoa học để tư vấn, hướng dẫn kỹ thuật trồng trọt và phòng trừ bệnh cho người dân, góp phần phát triển ngành dược liệu bền vững.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Khoa học cây trồng, Bảo vệ thực vật: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về bệnh học thực vật và kỹ thuật canh tác cây dược liệu.

4. Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật, chế phẩm sinh học: Đánh giá hiệu quả các sản phẩm trừ bệnh, phát triển và quảng bá các chế phẩm phù hợp với cây cát cánh, mở rộng thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm.

Câu hỏi thường gặp

1. Nguyên nhân chính gây bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh là gì?
   Nguyên nhân chính là nấm Fusarium solani, sinh trưởng tốt ở nhiệt độ 25-30°C và pH 5,5-6,0. Nấm này xâm nhập qua vết thương trên thân và củ, gây thối rữa và làm chết cây.

2. Các biện pháp kỹ thuật nào hiệu quả trong phòng trừ bệnh thối thân, thối củ?
   Sử dụng thuốc trừ bệnh hóa học chứa fosetyl-aluminium hoặc hexaconazole, kết hợp xử lý đất bằng chế phẩm sinh học như Bacillus subtilis và Chaetomium sp., điều chỉnh mật độ trồng và bón phân kali hợp lý giúp kiểm soát bệnh hiệu quả.

3. Mật độ trồng ảnh hưởng như thế nào đến bệnh và sinh trưởng cây cát cánh?
   Mật độ trồng thưa khoảng 167.000 cây/ha giúp giảm tỷ lệ bệnh xuống 3,3% mà không ảnh hưởng tiêu cực đến chiều cao, khả năng đẻ nhánh hay đường kính tán cây.

4. Phân bón kali có vai trò gì trong sinh trưởng và phòng bệnh?
   Phân kali không ảnh hưởng đến thời gian nảy mầm nhưng tăng tỷ lệ nảy mầm và có tác dụng phòng trừ bệnh thối thân, thối củ khi bón với lượng 140 kg/ha.

5. Có thể sử dụng các chế phẩm sinh học thay thế hoàn toàn thuốc hóa học không?
   Chế phẩm sinh học có hiệu quả phòng bệnh trên 56-60% và góp phần cải thiện sức khỏe đất, tuy nhiên trong điều kiện bệnh nặng, kết hợp với thuốc hóa học sẽ đạt hiệu quả cao hơn và bền vững hơn.

Kết luận

• Xác định nấm Fusarium solani là tác nhân chính gây bệnh thối thân và thối củ trên cây cát cánh tại huyện Bắc Hà, Lào Cai.
• Thuốc trừ bệnh hóa học fosetyl-aluminium và hexaconazole có hiệu lực ức chế nấm trên 70% trong phòng thí nghiệm và đạt hiệu quả phòng trừ bệnh trên đồng ruộng.
• Chế phẩm sinh học Biobac 50WP và Mocabi SL xử lý đất trước khi trồng giúp giảm tỷ lệ bệnh trên 56% sau 8 tháng.
• Mật độ trồng 167.000 cây/ha và lượng phân kali 140 kg/ha là các biện pháp canh tác hiệu quả giúp nâng cao sinh trưởng và giảm bệnh.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật nhằm phát triển bền vững cây cát cánh tại Lào Cai.

Next steps: Triển khai áp dụng các biện pháp kỹ thuật đã nghiên cứu trên diện rộng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu các biện pháp phòng trừ sinh học mới và quản lý dịch hại tổng hợp.

Call-to-action: Các nhà quản lý, cán bộ kỹ thuật và người trồng cây cát cánh cần phối hợp chặt chẽ để áp dụng các giải pháp kỹ thuật nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường.