Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam, thất nghiệp là một vấn đề xã hội cấp thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến ổn định kinh tế và an sinh xã hội. Tỉnh Hải Dương, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, với hơn 5.878 đơn vị sử dụng lao động và khoảng 311 nghìn lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), đã trải qua nhiều biến động về thị trường lao động trong giai đoạn 2015-2019. Tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, đặc biệt trong các giai đoạn suy thoái kinh tế, đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc thực hiện hiệu quả chính sách BHTN nhằm bảo vệ người lao động (NLĐ) và duy trì ổn định xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích thực trạng thực hiện chính sách BHTN tại tỉnh Hải Dương, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, năng lực chủ thể thực hiện và hiệu quả các chính sách trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ học nghề, tư vấn và giới thiệu việc làm. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các chính sách BHTN áp dụng cho NLĐ trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn 2015-2019. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp hoàn thiện chính sách BHTN tại Hải Dương mà còn cung cấp cơ sở tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về an sinh xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết chính sách công và an sinh xã hội, trong đó:

  • Lý thuyết chính sách công: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc hoạch định, thực thi và giám sát chính sách nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, đặc biệt là thất nghiệp.
  • Lý thuyết an sinh xã hội: BHTN được xem là một công cụ bảo vệ NLĐ khỏi rủi ro mất việc làm, đồng thời hỗ trợ tái hòa nhập thị trường lao động thông qua các dịch vụ tư vấn, đào tạo nghề.
  • Khái niệm thất nghiệp và phân loại thất nghiệp: Bao gồm thất nghiệp tự nhiên, thất nghiệp cơ cấu, thất nghiệp chu kỳ, thất nghiệp tạm thời và thất nghiệp công nghệ, giúp phân tích nguyên nhân và tác động của thất nghiệp.
  • Mô hình quản lý nhà nước về BHTN: Phân chia trách nhiệm giữa các cấp chính quyền và các cơ quan liên quan như Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Bảo hiểm xã hội, Trung tâm Dịch vụ việc làm.

Các khái niệm chính bao gồm: bảo hiểm thất nghiệp, trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ học nghề, tư vấn và giới thiệu việc làm, quản lý quỹ BHTN.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập và phân tích các văn bản pháp luật, báo cáo thống kê, các công trình nghiên cứu liên quan đến BHTN và thất nghiệp tại Việt Nam và quốc tế.
  • Phương pháp thống kê, so sánh, đối chiếu: Sử dụng số liệu thống kê từ giai đoạn 2015-2019 về số lượng người tham gia, số tiền thu bảo hiểm, số người hưởng trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ học nghề và giới thiệu việc làm tại tỉnh Hải Dương để đánh giá thực trạng.
  • Phương pháp phân tích tổng hợp: Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách, so sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước.
  • Phương pháp khảo sát thực địa và phỏng vấn chuyên gia (theo ước tính): Thu thập ý kiến từ các chủ thể thực hiện chính sách và người lao động để làm rõ các khó khăn, hạn chế trong quá trình thực hiện.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các đơn vị sử dụng lao động, người lao động tham gia BHTN và cán bộ quản lý tại các cơ quan liên quan trên địa bàn tỉnh Hải Dương trong giai đoạn 2015-2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số người tham gia và thu quỹ BHTN: Giai đoạn 2015-2019, số người tham gia BHTN tại Hải Dương tăng đều, đạt khoảng 311 nghìn người, với tổng số tiền thu bảo hiểm tăng tương ứng, phản ánh sự mở rộng của thị trường lao động và nhận thức về BHTN.

  2. Tỷ lệ người hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng nhưng chưa đồng đều: Số lượng người hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng qua các năm, tuy nhiên tỷ lệ hỗ trợ học nghề và tư vấn, giới thiệu việc làm còn thấp, chỉ chiếm khoảng 20-30% so với tổng số người hưởng trợ cấp thất nghiệp.

  3. Chưa có người sử dụng lao động nào được hưởng hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng để duy trì việc làm: Đây là điểm hạn chế lớn trong thực hiện chính sách, cho thấy sự chưa đồng bộ và hiệu quả trong việc hỗ trợ doanh nghiệp duy trì việc làm cho NLĐ.

  4. Cơ cấu lao động hưởng trợ cấp thất nghiệp theo nhóm tuổi và giới tính có sự chênh lệch: Lao động nam chiếm tỷ lệ cao hơn trong nhóm hưởng trợ cấp, trong khi nhóm tuổi từ 25-40 chiếm đa số, phản ánh đặc điểm thị trường lao động địa phương.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên bao gồm sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan thực hiện, hạn chế về nguồn lực và công nghệ thông tin trong quản lý, cũng như nhận thức chưa đầy đủ của NLĐ và NSDLĐ về các chính sách hỗ trợ ngoài trợ cấp tài chính. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc tập trung quá nhiều vào trợ cấp thất nghiệp mà chưa phát huy hiệu quả các chính sách hỗ trợ học nghề và giới thiệu việc làm làm giảm tính bền vững của chính sách.

Biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng số người tham gia BHTN và số người hưởng trợ cấp thất nghiệp qua các năm sẽ minh họa rõ nét xu hướng này. Bảng phân tích cơ cấu lao động hưởng trợ cấp theo nhóm tuổi và giới tính cũng giúp làm rõ đặc điểm thị trường lao động tại Hải Dương.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng và nguyên nhân tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách BHTN, góp phần ổn định thị trường lao động và phát triển kinh tế địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến chính sách BHTN: Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông đa kênh nhằm nâng cao nhận thức của NLĐ và NSDLĐ về quyền lợi và nghĩa vụ trong BHTN, đặc biệt là các chính sách hỗ trợ học nghề và giới thiệu việc làm. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Sở LĐTBXH phối hợp với các cơ quan truyền thông địa phương.

  2. Hoàn thiện quy trình và nâng cao năng lực tổ chức thực hiện: Rà soát, điều chỉnh quy trình giải quyết hồ sơ trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ học nghề và tư vấn việc làm để đảm bảo nhanh chóng, minh bạch và hiệu quả. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ thực thi chính sách. Thời gian: 18 tháng. Chủ thể: Sở LĐTBXH, BHXH tỉnh.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giám sát: Xây dựng hệ thống dữ liệu liên thông giữa các cơ quan quản lý lao động, BHXH và các trung tâm dịch vụ việc làm để quản lý chính xác, kịp thời và giảm thiểu gian lận. Thời gian: 24 tháng. Chủ thể: Sở LĐTBXH, BHXH tỉnh, UBND tỉnh.

  4. Khuyến khích và hỗ trợ người sử dụng lao động tham gia các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng nghề cho NLĐ: Xây dựng cơ chế tài chính ưu đãi, hỗ trợ kinh phí đào tạo để duy trì việc làm, giảm thiểu sa thải lao động. Thời gian: 24 tháng. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở LĐTBXH, các hiệp hội doanh nghiệp.

  5. Tăng cường giám sát, kiểm tra việc thực hiện chính sách BHTN: Thiết lập các đoàn kiểm tra liên ngành để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, đảm bảo quỹ BHTN được sử dụng hiệu quả. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Sở LĐTBXH, BHXH tỉnh, các cơ quan thanh tra.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và an sinh xã hội: Sở LĐTBXH, BHXH tỉnh và các đơn vị liên quan có thể sử dụng luận văn để hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý BHTN.

  2. Doanh nghiệp và người sử dụng lao động: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ trong việc tham gia BHTN, đồng thời tiếp cận các chính sách hỗ trợ đào tạo, duy trì việc làm.

  3. Người lao động và tổ chức đại diện người lao động: Nắm bắt thông tin về các quyền lợi khi thất nghiệp, các dịch vụ hỗ trợ học nghề, tư vấn việc làm để chủ động trong việc bảo vệ quyền lợi.

  4. Các nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên chuyên ngành chính sách công, quản lý nhà nước và lao động: Tài liệu tham khảo quý giá cho nghiên cứu, giảng dạy và học tập về chính sách BHTN và quản lý thị trường lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách bảo hiểm thất nghiệp là gì?
    BHTN là chế độ bảo vệ NLĐ khi mất việc làm, bao gồm trợ cấp tài chính và các dịch vụ hỗ trợ học nghề, tư vấn, giới thiệu việc làm nhằm giúp họ nhanh chóng tái hòa nhập thị trường lao động.

  2. Ai được hưởng trợ cấp thất nghiệp?
    Người lao động đã đóng BHTN đủ thời gian quy định, chấm dứt hợp đồng lao động, đăng ký thất nghiệp tại trung tâm dịch vụ việc làm và chưa tìm được việc làm mới trong thời gian quy định.

  3. Mức trợ cấp thất nghiệp được tính như thế nào?
    Mức trợ cấp bằng 60% mức lương bình quân 6 tháng liền kề trước khi thất nghiệp, tối đa không quá 5 lần mức lương cơ sở hoặc mức lương tối thiểu vùng, tùy theo đối tượng.

  4. Người lao động có được hỗ trợ học nghề khi thất nghiệp không?
    Có, người lao động đủ điều kiện đóng BHTN và không thuộc diện hưởng trợ cấp thất nghiệp có thể được hỗ trợ học nghề với mức tối đa 1 triệu đồng/tháng trong thời gian tối đa 6 tháng.

  5. Làm thế nào để người sử dụng lao động được hỗ trợ đào tạo duy trì việc làm?
    Doanh nghiệp gặp khó khăn, có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghề cho NLĐ và đáp ứng các điều kiện quy định có thể đề nghị hỗ trợ kinh phí từ quỹ BHTN thông qua Sở LĐTBXH.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp tại tỉnh Hải Dương trong giai đoạn 2015-2019, làm rõ các mặt được và hạn chế.
  • Phân tích chi tiết các chính sách đóng quỹ, trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ học nghề, tư vấn và giới thiệu việc làm, cũng như vai trò của các chủ thể thực hiện chính sách.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm tăng cường hiệu quả thực hiện chính sách BHTN, góp phần ổn định thị trường lao động và phát triển kinh tế địa phương.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và người lao động phối hợp chặt chẽ để nâng cao nhận thức và thực thi chính sách hiệu quả hơn.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian nghiên cứu, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý BHTN để đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ thực thi chính sách nhằm đảm bảo mục tiêu an sinh xã hội và phát triển bền vững.