Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng khi có khoảng một phần tư dân số thế giới sử dụng ngôn ngữ này (Harmer, 2007). Tại Việt Nam, tiếng Anh được xem là ngôn ngữ bắt buộc trong hệ thống giáo dục, đặc biệt đối với học sinh trung học phổ thông và sinh viên đại học. Tuy nhiên, việc dạy và học tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ vẫn gặp nhiều thách thức, trong đó có vấn đề về kỷ luật lớp học và sự tham gia tích cực của học sinh trong các hoạt động trên lớp. Đặc biệt, nhóm học sinh tuổi vị thành niên (13-16 tuổi) thường có những biểu hiện hành vi khó kiểm soát, gây ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy (Harmer, 2007; Charles, 2013).
Luận văn này tập trung nghiên cứu các chiến lược kỷ luật lớp học mà giáo viên tiếng Anh như ngoại ngữ (EFL) sử dụng nhằm tăng cường sự tham gia của học sinh tuổi vị thành niên trong các hoạt động trên lớp tại một trung tâm ngoại ngữ ở Thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023 với sự tham gia của 29 giáo viên và 54 học sinh tuổi vị thành niên. Mục tiêu chính là xác định các chiến lược kỷ luật phổ biến và đánh giá mức độ ảnh hưởng của chúng đến sự tham gia của học sinh trong các hoạt động học tập.
Việc nâng cao sự tham gia của học sinh không chỉ giúp cải thiện hiệu quả học tập mà còn góp phần xây dựng môi trường lớp học tích cực, giảm thiểu hành vi không phù hợp. Kết quả nghiên cứu dự kiến sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho giáo viên và quản lý trung tâm trong việc điều chỉnh và áp dụng các chiến lược kỷ luật phù hợp, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tiếng Anh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về hành vi học sinh, kỷ luật lớp học và sự tham gia của học sinh trong hoạt động học tập.
Lý thuyết về hành vi học sinh theo nhóm tuổi: Phân loại học sinh thành ba nhóm chính gồm trẻ em (dưới 13 tuổi), vị thành niên (13-16 tuổi) và người lớn, với đặc điểm hành vi và mức độ tham gia khác nhau (Harmer, 2007; Charles, 2013). Học sinh vị thành niên thường có xu hướng nổi loạn, khó kiểm soát và dễ bị phân tâm.
Mô hình chiến lược kỷ luật lớp học của Lewis (2001): Bao gồm sáu chiến lược chính: (i) gợi ý và mô tả hành vi không chấp nhận được, (ii) thảo luận với học sinh về tác động hành vi, (iii) tham gia học sinh vào quyết định kỷ luật, (iv) công nhận hành vi phù hợp, (v) xử phạt và tăng mức phạt khi cần, (vi) các kỹ thuật mang tính cưỡng chế. Mô hình này được bổ sung bởi các quan điểm của Glasser (1969) và Gordon (1974) về sự tham gia và ảnh hưởng của học sinh trong kỷ luật.
Lý thuyết về sự tham gia của học sinh (Fredricks et al., 2004; Reeve & Tseng, 2011): Sự tham gia được chia thành bốn thành phần: hành vi (behavioral), cảm xúc (emotional), nhận thức (cognitive) và chủ động (agentic). Sự tham gia biểu hiện qua việc trả lời câu hỏi, đặt câu hỏi, tham gia thảo luận nhóm, sử dụng tiếng Anh trong lớp, và các hành vi tích cực khác.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed-methods) với thiết kế tuần tự giải thích (explanatory sequential design), bao gồm hai giai đoạn: thu thập dữ liệu định lượng qua bảng hỏi và thu thập dữ liệu định tính qua quan sát và phỏng vấn bán cấu trúc.
Nguồn dữ liệu:
- 29 giáo viên EFL (bao gồm giáo viên Việt Nam và nước ngoài) từ 7 cơ sở của trung tâm ngoại ngữ tại TP. Hồ Chí Minh.
- 54 học sinh tuổi vị thành niên (13-16 tuổi) thuộc 3 lớp học được chọn.
- 10 học sinh được chọn phỏng vấn dựa trên mức độ tham gia quan sát.
Phương pháp chọn mẫu: Mẫu thuận tiện và mục đích, tập trung vào giáo viên có kinh nghiệm dạy học sinh vị thành niên và các lớp học có học sinh trong độ tuổi này.
Công cụ thu thập dữ liệu:
- Bảng hỏi giáo viên gồm 15 mục về các chiến lược kỷ luật theo mô hình Lewis (2001).
- Bảng hỏi học sinh gồm các mục đánh giá sự tham gia trong hoạt động toàn lớp và nhóm.
- Phiếu quan sát lớp học để ghi nhận việc áp dụng chiến lược kỷ luật và phản ứng của học sinh.
- Phỏng vấn bán cấu trúc nhằm khai thác sâu hơn quan điểm của học sinh về các chiến lược kỷ luật.
Phân tích dữ liệu: Dữ liệu định lượng được xử lý thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ sử dụng các chiến lược và mức độ tham gia. Dữ liệu định tính được mã hóa và phân tích nội dung để làm rõ các quan điểm và hành vi thực tế.
Thời gian nghiên cứu: Thực hiện trong năm học 2022-2023, với thu thập dữ liệu kéo dài khoảng 4 tháng.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Chiến lược kỷ luật phổ biến nhất: Giáo viên EFL thường sử dụng các chiến lược công nhận và khen thưởng (D4, D5, D6, D7) với tỷ lệ sử dụng trên 70% trong cả hoạt động toàn lớp và nhóm. Chiến lược thảo luận về tác động hành vi (D9) cũng được áp dụng rộng rãi (khoảng 65%).
Mức độ tham gia của học sinh: Hơn 80% học sinh cho biết họ tham gia trả lời câu hỏi và đặt câu hỏi khi giáo viên áp dụng chiến lược công nhận và giải thích lợi ích học tập (W4, W5, W3). Tuy nhiên, chỉ khoảng 50% học sinh tích cực tham gia thảo luận nhóm và các trò chơi nhóm khi áp dụng các chiến lược kỷ luật nghiêm khắc như phạt hoặc la mắng (D11, D13, D14).
Sự khác biệt giữa quan điểm giáo viên và học sinh: Giáo viên cho rằng các chiến lược phạt và cảnh cáo (D11, D12, D13, D14) có hiệu quả trong việc tăng cường kỷ luật và sự tham gia, nhưng học sinh lại ít đồng tình và cảm thấy những chiến lược này làm giảm động lực tham gia.
Ảnh hưởng của chiến lược kỷ luật đến sự tham gia: Các chiến lược tích cực như khen thưởng, thảo luận và tham gia quyết định kỷ luật (D1, D4, D5, D9) có mối tương quan tích cực với sự tham gia hành vi và cảm xúc của học sinh, trong khi các chiến lược cưỡng chế và phạt có tác động tiêu cực đến sự tham gia nhận thức và chủ động.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy việc sử dụng chiến lược kỷ luật tích cực, dựa trên sự công nhận và tham gia của học sinh, góp phần nâng cao sự tham gia trong các hoạt động học tập. Điều này phù hợp với lý thuyết của Lewis (2001) và Glasser (2001) về việc xây dựng mối quan hệ tích cực giữa giáo viên và học sinh để tạo môi trường học tập hiệu quả.
Ngược lại, các chiến lược phạt nặng và la mắng, mặc dù được giáo viên sử dụng nhằm kiểm soát hành vi, lại không được học sinh đánh giá cao và có thể làm giảm sự hứng thú và chủ động trong học tập. Điều này tương đồng với các nghiên cứu trước đây về tác động tiêu cực của các biện pháp kỷ luật mang tính cưỡng chế (Lewis & Lovegrove, 1987).
Biểu đồ so sánh tỷ lệ sử dụng các chiến lược kỷ luật và mức độ tham gia của học sinh trong từng hoạt động có thể minh họa rõ nét sự khác biệt này, giúp nhà quản lý và giáo viên nhận diện các chiến lược hiệu quả và cần điều chỉnh.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường sử dụng chiến lược khen thưởng và công nhận: Giáo viên nên áp dụng các hình thức khen thưởng đa dạng như lời khen, điểm thưởng, hoặc phần thưởng nhỏ nhằm khích lệ sự tham gia tích cực của học sinh. Mục tiêu là nâng tỷ lệ tham gia hoạt động lên trên 85% trong vòng 6 tháng tới.
Khuyến khích học sinh tham gia vào việc xây dựng quy tắc lớp học: Tạo điều kiện để học sinh cùng thảo luận và đề xuất các quy định kỷ luật, giúp tăng sự đồng thuận và trách nhiệm cá nhân. Thời gian thực hiện trong quý tiếp theo, do giáo viên chủ nhiệm phối hợp với ban cán sự lớp.
Giảm thiểu các biện pháp phạt nặng và la mắng: Thay thế bằng các biện pháp giáo dục tích cực, tránh gây áp lực tâm lý cho học sinh, nhằm duy trì môi trường học tập thân thiện và khuyến khích sự chủ động. Triển khai ngay trong năm học hiện tại.
Tổ chức các buổi tập huấn về quản lý lớp học và kỷ luật tích cực cho giáo viên: Nâng cao năng lực sử dụng chiến lược kỷ luật phù hợp với đặc điểm học sinh vị thành niên. Thời gian tổ chức trong vòng 3 tháng, do ban quản lý trung tâm phối hợp với chuyên gia đào tạo.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ và trường học: Nhận biết và áp dụng các chiến lược kỷ luật hiệu quả để nâng cao sự tham gia của học sinh, từ đó cải thiện chất lượng giảng dạy.
Quản lý và ban giám hiệu các trung tâm đào tạo tiếng Anh: Đưa ra các chính sách và chương trình đào tạo phù hợp nhằm hỗ trợ giáo viên trong việc quản lý lớp học và tăng cường sự tham gia của học sinh.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành sư phạm tiếng Anh, TESOL: Tham khảo phương pháp nghiên cứu hỗn hợp và các kết quả thực nghiệm về kỷ luật lớp học và sự tham gia học sinh trong bối cảnh Việt Nam.
Phụ huynh học sinh vị thành niên: Hiểu rõ hơn về đặc điểm hành vi và nhu cầu của con em mình trong quá trình học tiếng Anh, từ đó phối hợp hiệu quả với giáo viên và nhà trường.
Câu hỏi thường gặp
Chiến lược kỷ luật nào được giáo viên EFL sử dụng nhiều nhất để tăng sự tham gia của học sinh?
Chiến lược công nhận và khen thưởng như lời khen, điểm thưởng và phần thưởng nhỏ được sử dụng phổ biến nhất, với tỷ lệ trên 70% giáo viên áp dụng trong các hoạt động lớp học.Tại sao học sinh vị thành niên thường có hành vi không tích cực trong lớp học tiếng Anh?
Do đặc điểm tâm sinh lý tuổi dậy thì, học sinh dễ bị phân tâm, nổi loạn và có nhu cầu được công nhận, dẫn đến hành vi không hợp tác hoặc thiếu tham gia tích cực.Các biện pháp phạt có hiệu quả trong việc tăng cường kỷ luật lớp học không?
Mặc dù giáo viên sử dụng các biện pháp phạt để kiểm soát hành vi, học sinh thường phản ứng tiêu cực, làm giảm động lực và sự chủ động trong học tập.Làm thế nào để giáo viên khuyến khích học sinh tham gia tích cực hơn trong các hoạt động nhóm?
Giáo viên nên xây dựng quy tắc nhóm cùng học sinh, sử dụng khen thưởng và tạo môi trường thân thiện, khuyến khích sự hợp tác và giao tiếp bằng tiếng Anh.Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các môn học khác ngoài tiếng Anh không?
Mặc dù tập trung vào dạy tiếng Anh, các nguyên tắc về kỷ luật lớp học và sự tham gia học sinh có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các môn học khác trong bối cảnh giáo dục Việt Nam.
Kết luận
- Luận văn đã xác định các chiến lược kỷ luật lớp học phổ biến của giáo viên EFL nhằm tăng cường sự tham gia của học sinh vị thành niên, trong đó chiến lược khen thưởng và công nhận được sử dụng nhiều nhất.
- Sự tham gia của học sinh có mối liên hệ tích cực với các chiến lược kỷ luật tích cực và tiêu cực với các biện pháp phạt nặng.
- Có sự khác biệt rõ rệt giữa quan điểm của giáo viên và học sinh về hiệu quả của các chiến lược kỷ luật.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý lớp học và tăng cường sự tham gia của học sinh trong thời gian tới.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức tập huấn cho giáo viên và mở rộng nghiên cứu sang các bối cảnh giáo dục khác.
Hành động khuyến nghị: Giáo viên và quản lý trung tâm nên áp dụng và điều chỉnh các chiến lược kỷ luật tích cực dựa trên kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tiếng Anh cho học sinh vị thành niên.