Tổng quan nghiên cứu

Nhiễm khuẩn huyết (NKH) là một bệnh lý nhiễm khuẩn toàn thân nặng, ảnh hưởng đến khoảng 30 triệu người trên toàn cầu mỗi năm và gây tử vong cho khoảng 6 triệu người theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Tại Việt Nam, tỷ lệ NKH có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở người bệnh ung thư với nguy cơ mắc NKH cao gấp gần 10 lần so với người không mắc ung thư. Chẩn đoán sớm NKH vẫn còn nhiều thách thức do triệu chứng ban đầu không rõ ràng và kết quả cấy máu thường muộn hoặc âm tính.

Luận văn tập trung nghiên cứu giá trị của một số chỉ số tế bào máu ngoại vi, đặc biệt là chỉ số dải phân bố kích thước bạch cầu đơn nhân (MDW) được thực hiện trên máy phân tích huyết học DxH 900, nhằm đánh giá vai trò của các chỉ số này trong chẩn đoán và tiên lượng NKH ở người bệnh tại Bệnh viện K năm 2022. Nghiên cứu được tiến hành trên 264 người bệnh nhập khoa Hồi sức cấp cứu và Hồi sức tích cực, chia thành ba nhóm: 67 người bệnh NKH, 83 người bệnh nhiễm khuẩn tại chỗ và 114 người bệnh không nhiễm khuẩn.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là mô tả sự thay đổi các chỉ số tế bào máu ngoại vi và khảo sát giá trị chẩn đoán của chỉ số MDW trong NKH. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chẩn đoán sớm NKH, góp phần giảm tỷ lệ tử vong và cải thiện hiệu quả điều trị tại các cơ sở y tế, đặc biệt trong bối cảnh bệnh nhân ung thư có nguy cơ cao mắc NKH.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về sinh lý bệnh nhiễm khuẩn huyết, trong đó nhấn mạnh vai trò của hệ miễn dịch không đặc hiệu và đặc hiệu trong phản ứng viêm toàn thân. Các cytokine như TNF-alpha, Interleukin 1 beta đóng vai trò trung gian trong quá trình viêm và tổn thương mô. Ngoài ra, sự mất cân bằng giữa các yếu tố tiền đông và kháng đông dẫn đến rối loạn đông máu nội mạch lan tỏa, góp phần vào suy đa cơ quan trong NKH.

Chỉ số MDW là một dấu ấn huyết học mới, đo độ lệch chuẩn thể tích tế bào bạch cầu đơn nhân, phản ánh sự thay đổi kích thước và hoạt hóa của các tế bào này trong quá trình nhiễm khuẩn. MDW được đo cùng lúc với xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu ngoại vi (TBMNV) trên máy DxH 900, sử dụng công nghệ VCS (volume, conductivity, light scatter) kết hợp laser đa góc để phân tích chi tiết các thành phần tế bào máu.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Nhiễm khuẩn huyết (Sepsis) và các mức độ nặng của bệnh (NKH nặng, sốc nhiễm khuẩn)
  • Chỉ số MDW và các chỉ số huyết học khác như số lượng bạch cầu, bạch cầu trung tính, tiểu cầu
  • Thang điểm SOFA dùng để đánh giá mức độ suy chức năng cơ quan trong NKH

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang, tiến hành từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2022 tại khoa Hồi sức cấp cứu và Hồi sức tích cực Bệnh viện K. Tổng số 264 người bệnh trên 18 tuổi được lựa chọn thuận tiện, chia thành ba nhóm: NKH (67 người), nhiễm khuẩn tại chỗ (83 người) và không nhiễm khuẩn (114 người).

Dữ liệu thu thập bao gồm các chỉ số tế bào máu ngoại vi (số lượng hồng cầu, huyết sắc tố, bạch cầu, bạch cầu trung tính, bạch cầu mô nô, tiểu cầu), chỉ số MDW, nồng độ Procalcitonin (PCT), kết quả cấy máu và điểm SOFA. Mẫu máu được lấy trong vòng 24 giờ đầu sau nhập viện, xử lý trên máy phân tích huyết học DxH 900 và máy xét nghiệm miễn dịch Cobas 8000.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 16 với các kiểm định thống kê phù hợp như kiểm định Kolmogorov-Smirnov, Kruskal-Wallis, T-test, Anova, Mann-Whitney và phân tích đường cong ROC để xác định giá trị chẩn đoán của các chỉ số. Cỡ mẫu tối thiểu được tính toán dựa trên tỷ lệ ước đoán NKH là 15%, đảm bảo độ tin cậy thống kê.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm người bệnh: Tuổi trung vị của các nhóm NKH, NK và không NK tương đương nhau (khoảng 62 tuổi), tỷ lệ nam giới chiếm đa số (68,9%). Đường vào gây NKH chủ yếu là đường hô hấp (50,76%), tiếp theo là đường tiêu hóa và tiết niệu.

  2. Thay đổi các chỉ số tế bào máu ngoại vi:

    • Chỉ số MDW trung vị ở nhóm NKH là 28,2 (khoảng 24,2-33,9), cao hơn đáng kể so với nhóm NK (24,0) và nhóm không NK (19,5), p<0,05.
    • Tỷ lệ thiếu máu (huyết sắc tố giảm) ở nhóm NKH là 94%, nhóm NK là 78,3%, nhóm không NK là 68,4%, chủ yếu ở mức độ vừa.
    • Tăng bạch cầu trung tính (BCTT) xuất hiện ở 44,8% người bệnh NKH, trong khi giảm BCTT chỉ chiếm 1,4%.
    • Tỷ lệ bất thường bạch cầu mô nô (BCMN) tăng lần lượt ở các nhóm NKH, NK và không NK là 35,8%, 34,9% và 31,5%.
    • Giảm số lượng tiểu cầu (SLTC <150 G/L) phổ biến nhất ở nhóm NKH với 37,4%.

  3. Giá trị chẩn đoán của chỉ số MDW:
    Phân tích đường cong ROC cho thấy ngưỡng cắt MDW là 22,0 có độ nhạy 96%, độ đặc hiệu 93%, AUC đạt 0,98 (khoảng tin cậy 95%: 0,96-0,99), p<0,05, cho thấy MDW là chỉ số có giá trị cao trong chẩn đoán sớm NKH.

  4. Điểm SOFA: Người bệnh sốc nhiễm khuẩn có điểm SOFA trung bình 7,55 ± 3,1, cao hơn đáng kể so với nhóm NKH không sốc (1,18 ± 1), p<0,05, phản ánh mức độ suy chức năng cơ quan nặng hơn.

Thảo luận kết quả

Sự gia tăng đáng kể của chỉ số MDW ở nhóm NKH so với các nhóm khác phù hợp với các nghiên cứu quốc tế, cho thấy MDW phản ánh sự hoạt hóa và biến đổi kích thước của bạch cầu đơn nhân trong quá trình viêm nhiễm toàn thân. Giá trị AUC cao của MDW tương đương hoặc vượt trội so với các dấu ấn sinh học truyền thống như Procalcitonin, cho thấy MDW có thể là công cụ hỗ trợ chẩn đoán NKH hiệu quả, nhanh chóng và chi phí thấp.

Tỷ lệ thiếu máu cao ở nhóm NKH phản ánh tình trạng viêm mạn tính và tổn thương tủy xương do nhiễm khuẩn. Tăng bạch cầu trung tính và bất thường bạch cầu mô nô cũng là dấu hiệu đặc trưng của phản ứng viêm cấp tính. Giảm tiểu cầu phổ biến ở nhóm NKH có thể liên quan đến rối loạn đông máu nội mạch lan tỏa và tăng tiêu thụ tiểu cầu trong quá trình viêm.

Điểm SOFA cao ở nhóm sốc nhiễm khuẩn cho thấy mức độ tổn thương đa cơ quan nghiêm trọng, phù hợp với các báo cáo trước đây về tiên lượng xấu của nhóm này. Kết quả nghiên cứu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố MDW giữa các nhóm và đường cong ROC minh họa giá trị chẩn đoán của MDW.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng chỉ số MDW trong quy trình chẩn đoán sớm NKH: Khuyến nghị các cơ sở y tế sử dụng chỉ số MDW trên máy DxH 900 như một dấu ấn sinh học hỗ trợ chẩn đoán NKH trong vòng 24 giờ đầu nhập viện, nhằm tăng độ nhạy và giảm thời gian chẩn đoán.

  2. Đào tạo nhân viên y tế về ý nghĩa và cách sử dụng MDW: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho kỹ thuật viên xét nghiệm và bác sĩ lâm sàng về cách đọc và giải thích chỉ số MDW, đảm bảo áp dụng hiệu quả trong thực tế.

  3. Tăng cường phối hợp đa chuyên khoa: Khuyến khích sự phối hợp giữa khoa Hồi sức cấp cứu, Hồi sức tích cực và phòng xét nghiệm để theo dõi sát diễn tiến bệnh nhân NKH dựa trên các chỉ số tế bào máu ngoại vi và điểm SOFA, từ đó điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời.

  4. Nghiên cứu mở rộng và theo dõi dài hạn: Đề xuất thực hiện các nghiên cứu tiếp theo với cỡ mẫu lớn hơn, đa trung tâm và theo dõi diễn tiến bệnh nhân để đánh giá giá trị tiên lượng của MDW và các chỉ số huyết học khác trong NKH.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ lâm sàng và chuyên gia hồi sức cấp cứu: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về giá trị các chỉ số tế bào máu ngoại vi trong chẩn đoán và theo dõi NKH, giúp cải thiện quyết định điều trị và tiên lượng bệnh nhân.

  2. Kỹ thuật viên xét nghiệm y học: Luận văn hướng dẫn chi tiết quy trình lấy mẫu, phân tích và đánh giá các chỉ số huyết học trên máy DxH 900, nâng cao chất lượng xét nghiệm và hiệu quả hỗ trợ chẩn đoán.

  3. Nhà quản lý y tế và hoạch định chính sách: Kết quả nghiên cứu giúp đánh giá hiệu quả chi phí và lợi ích của việc áp dụng chỉ số MDW trong hệ thống y tế, từ đó xây dựng các hướng dẫn và quy trình chuẩn trong chẩn đoán NKH.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y học: Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và thực nghiệm về sinh lý bệnh NKH, phương pháp phân tích tế bào máu và ứng dụng công nghệ hiện đại, là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chỉ số MDW là gì và tại sao quan trọng trong chẩn đoán NKH?
    MDW (Monocyte Distribution Width) đo độ lệch chuẩn kích thước bạch cầu đơn nhân, phản ánh sự hoạt hóa tế bào trong nhiễm khuẩn. MDW giúp phát hiện sớm NKH với độ nhạy và đặc hiệu cao, hỗ trợ chẩn đoán nhanh chóng và chính xác.

  2. Máy DxH 900 có ưu điểm gì trong xét nghiệm tế bào máu ngoại vi?
    Máy DxH 900 sử dụng công nghệ VCS kết hợp laser đa góc, cho phép phân tích chi tiết các thành phần tế bào máu với độ chính xác cao, đồng thời trả kết quả nhanh và tự động, giảm thiểu sai sót kỹ thuật.

  3. Tỷ lệ thiếu máu và giảm tiểu cầu ảnh hưởng thế nào đến người bệnh NKH?
    Thiếu máu làm giảm khả năng vận chuyển oxy, ảnh hưởng đến chức năng mô; giảm tiểu cầu làm tăng nguy cơ xuất huyết và rối loạn đông máu, góp phần làm tăng nguy cơ tử vong ở người bệnh NKH.

  4. Điểm SOFA được sử dụng như thế nào trong đánh giá NKH?
    Điểm SOFA đánh giá mức độ suy chức năng các cơ quan, giúp phân loại mức độ nặng của NKH và tiên lượng tử vong. Điểm SOFA ≥2 liên quan đến nguy cơ tử vong khoảng 10%, điểm càng cao tỷ lệ tử vong càng tăng.

  5. Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu này ở các bệnh viện khác không?
    Kết quả có thể áp dụng rộng rãi tại các bệnh viện có trang bị máy phân tích huyết học DxH 900 và quy trình xét nghiệm tương tự, tuy nhiên cần nghiên cứu bổ sung đa trung tâm để khẳng định tính tổng quát.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định sự khác biệt có ý nghĩa thống kê của các chỉ số tế bào máu ngoại vi, đặc biệt là MDW, giữa nhóm người bệnh NKH, nhiễm khuẩn tại chỗ và không nhiễm khuẩn.
  • Chỉ số MDW ≥ 22,0 có giá trị chẩn đoán sớm NKH với độ nhạy 96%, độ đặc hiệu 93% và AUC 0,98, cho thấy đây là dấu ấn sinh học hiệu quả, nhanh chóng và chi phí thấp.
  • Tỷ lệ thiếu máu và giảm tiểu cầu cao ở nhóm NKH phản ánh tình trạng viêm và rối loạn đông máu trong bệnh cảnh NKH.
  • Điểm SOFA cao ở nhóm sốc nhiễm khuẩn cho thấy mức độ tổn thương đa cơ quan nghiêm trọng, cần được theo dõi và điều trị tích cực.
  • Đề xuất áp dụng chỉ số MDW trong quy trình chẩn đoán và theo dõi NKH tại các cơ sở y tế, đồng thời mở rộng nghiên cứu để nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế nên triển khai đào tạo và áp dụng chỉ số MDW trong xét nghiệm huyết học, đồng thời tiến hành nghiên cứu đa trung tâm để củng cố bằng chứng khoa học. Các nhà quản lý y tế cần xây dựng hướng dẫn sử dụng MDW trong chẩn đoán NKH nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân.