Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển toàn diện con người, chăm sóc sức khỏe cộng đồng giữ vai trò trọng yếu, ngành Y tế Việt Nam đã không ngừng mở rộng mạng lưới và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tính đến năm 2022, số bác sĩ trên 10.000 dân đã tăng từ 8,67 lên 10, trong khi tổng số cán bộ y tế đạt gần 473.000 người vào năm 2020. Tuy nhiên, sự phân bổ nhân lực chưa đồng đều giữa các tuyến, đặc biệt tuyến xã chỉ có khoảng 69 người lao động y tế, thấp hơn nhiều so với tuyến tỉnh và huyện. Tình trạng “chảy máu chất xám” và số lượng nhân viên y tế xin thôi việc lên tới gần 10.000 người trong giai đoạn 2021-2022 đã đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý nhân lực y tế.

Trung tâm Y tế thành phố Ninh Bình, với hơn 300-400 lượt khám chữa bệnh mỗi ngày, đang đối mặt với áp lực lớn về cả số lượng và chất lượng nguồn nhân lực. Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả thực trạng chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Trung tâm trong năm 2024 và phân tích các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển nhân lực. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Trung tâm Y tế thành phố Ninh Bình trong giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2024, với sự tham gia của toàn bộ nhân viên y tế và người sử dụng dịch vụ.

Việc đánh giá chất lượng nguồn nhân lực dựa trên các chỉ số thể lực, trí lực và tâm lực, cùng với phân tích các yếu tố môi trường làm việc, chính sách tuyển dụng, đào tạo và đãi ngộ, sẽ góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng, đồng thời hỗ trợ Trung tâm trong việc hoạch định chiến lược phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết tổng hợp về nguồn nhân lực y tế, tập trung vào bốn cấu phần chính: số lượng, chất lượng, phân bổ và biến động nhân lực. Chất lượng nguồn nhân lực được đánh giá qua ba mặt: thể lực (sức khỏe), trí lực (trình độ chuyên môn, kỹ năng) và tâm lực (đạo đức nghề nghiệp, thái độ làm việc). Các yếu tố ảnh hưởng được phân thành ba nhóm chính: điều kiện môi trường làm việc, tuyển dụng - đào tạo - phát triển nguồn nhân lực, và chính sách đãi ngộ.

Khái niệm nguồn nhân lực y tế theo WHO bao gồm toàn bộ những người tham gia vào hoạt động tăng cường sức khỏe cộng đồng, từ bác sĩ, điều dưỡng đến nhân viên hỗ trợ. Chất lượng nguồn nhân lực không chỉ phản ánh trình độ chuyên môn mà còn bao gồm sức khỏe, phẩm chất đạo đức và năng lực thực tế trong công việc. Quản lý nguồn nhân lực y tế được hiểu là quá trình tạo môi trường thuận lợi, sử dụng hiệu quả nhân lực với chi phí hợp lý nhằm đạt được mục tiêu chăm sóc sức khỏe.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập từ hồ sơ nhân sự của Trung tâm Y tế thành phố Ninh Bình trong các năm 2022, 2023 và 6 tháng đầu năm 2024, với tổng số viên chức và người lao động dao động từ 123 đến 126 người. Đồng thời, khảo sát sự hài lòng của 90 bệnh nhân và người nhà đang điều trị tại Trung tâm trong tháng 4 năm 2024 được thực hiện bằng mẫu thuận tiện.

Phương pháp định tính bao gồm 5 cuộc phỏng vấn sâu với lãnh đạo và viên chức quản lý, cùng 2 cuộc thảo luận nhóm với viên chức quản lý và nhân viên y tế nhằm khai thác sâu các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực. Mẫu định tính được chọn theo phương pháp chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và chuyên sâu.

Các biến số nghiên cứu được phân loại rõ ràng: trí lực (trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, tin học), thể lực (phân loại sức khỏe theo Thông tư 14/2013/TT-BYT), tâm lực (thâm niên công tác, mức độ hài lòng của người bệnh), cùng với cơ cấu nguồn nhân lực theo độ tuổi, giới tính và chức danh nghề nghiệp. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS với các thống kê tần suất, tỷ lệ và kiểm định phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ chuyên môn và năng lực ngoại ngữ, tin học: Nguồn nhân lực tại Trung tâm chủ yếu có trình độ đại học chiếm khoảng 41,3% năm 2024, tiếp theo là trung cấp (29,4%) và cao đẳng (18,3%). Về ngoại ngữ, 82,4% có chứng chỉ tiếng Anh loại B, trong khi trình độ tin học chứng chỉ B chiếm 85,7%. Điều này cho thấy đội ngũ có năng lực chuyên môn và kỹ năng hỗ trợ công việc tương đối tốt.

  2. Tình trạng sức khỏe thể lực: Phần lớn nhân lực (88,1%) được xếp loại sức khỏe rất khỏe (Loại I), 11,9% thuộc loại khỏe (Loại II), không có trường hợp sức khỏe bình thường hoặc yếu. Đây là nền tảng quan trọng để đảm bảo hiệu quả công việc trong môi trường y tế áp lực cao.

  3. Tâm lực và thâm niên công tác: Nhân lực có thâm niên từ 10 đến 15 năm chiếm 34,9%, từ 15 năm trở lên chiếm 29,4%, cho thấy đội ngũ có kinh nghiệm ổn định. Khảo sát 90 bệnh nhân cho thấy mức độ hài lòng về thái độ phục vụ của cán bộ y tế rất cao, dao động từ 71,1% đến 80%, không có ý kiến không hài lòng.

  4. Chất lượng công việc và sự hài lòng của người bệnh: Đánh giá năng lực chuyên môn của nhân viên y tế cũng rất tích cực, với tỷ lệ hài lòng và tin tưởng từ 62,2% đến 76,7% trong các tiêu chí như hợp tác xử lý công việc, thăm khám, tư vấn và giải thích tình trạng bệnh.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Trung tâm Y tế thành phố Ninh Bình đã xây dựng được nguồn nhân lực y tế có trình độ chuyên môn và kỹ năng phù hợp với yêu cầu công việc, đồng thời duy trì sức khỏe và tâm lực tốt. Tỷ lệ nhân lực có trình độ đại học và chứng chỉ ngoại ngữ, tin học cao góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và khả năng ứng dụng công nghệ hiện đại.

Mức độ hài lòng của người bệnh phản ánh thái độ phục vụ chuyên nghiệp, tận tâm của đội ngũ y tế, điều này cũng được củng cố bởi thâm niên công tác ổn định của nhân viên. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với xu hướng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế thông qua đào tạo và cải thiện điều kiện làm việc.

Tuy nhiên, cơ cấu nhân lực vẫn còn một tỷ lệ đáng kể trình độ trung cấp và cao đẳng, cho thấy cần tiếp tục đầu tư đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn. Ngoài ra, việc duy trì sức khỏe và tâm lý làm việc tích cực là yếu tố then chốt để giảm thiểu tình trạng nghỉ việc và “chảy máu chất xám” như đã được ghi nhận trong ngành y tế cả nước.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ chuyên môn, sức khỏe và thâm niên công tác, cùng bảng tổng hợp mức độ hài lòng của người bệnh để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn: Trung tâm cần xây dựng kế hoạch đào tạo nâng cao trình độ đại học và sau đại học cho nhân lực, đặc biệt tập trung vào các nhóm còn trình độ trung cấp và cao đẳng. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân lực trình độ đại học lên trên 50% trong vòng 3 năm, do Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Cải thiện điều kiện làm việc và môi trường lao động: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại nhằm tạo môi trường làm việc thuận lợi, giảm áp lực công việc và tăng sự hài lòng của nhân viên. Thực hiện trong vòng 2 năm với sự hỗ trợ của Sở Y tế và các đơn vị liên quan.

  3. Xây dựng chính sách đãi ngộ cạnh tranh: Rà soát và điều chỉnh chính sách lương, phụ cấp, khen thưởng để thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao, giảm thiểu tình trạng nghỉ việc. Triển khai chính sách mới trong 1 năm, do Trung tâm phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước thực hiện.

  4. Tăng cường công tác quản lý và phát triển nguồn nhân lực: Áp dụng hệ thống quản lý nhân sự hiện đại, xây dựng kế hoạch luân chuyển, thuyên chuyển phù hợp nhằm phát huy tối đa năng lực nhân viên. Thực hiện trong 2 năm, do phòng Tổ chức - Hành chính Trung tâm chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các Trung tâm Y tế: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực, từ đó xây dựng chính sách quản lý hiệu quả, nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

  2. Nhà hoạch định chính sách y tế: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để thiết kế các chính sách phát triển nhân lực y tế phù hợp với điều kiện địa phương và xu hướng phát triển chung.

  3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành Y tế công cộng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, đánh giá chất lượng nguồn nhân lực y tế và các yếu tố tác động trong bối cảnh Việt Nam.

  4. Các cơ sở đào tạo y tế: Giúp điều chỉnh chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng đầu ra phù hợp với nhu cầu thực tế của các cơ sở y tế tuyến dưới, đặc biệt là Trung tâm Y tế thành phố Ninh Bình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chất lượng nguồn nhân lực y tế được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Chất lượng được đánh giá qua ba mặt chính: thể lực (sức khỏe), trí lực (trình độ chuyên môn, kỹ năng), và tâm lực (đạo đức nghề nghiệp, thái độ làm việc). Ví dụ, tại Trung tâm Y tế Ninh Bình, 88,1% nhân lực có sức khỏe loại I và 41,3% có trình độ đại học.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến chất lượng nguồn nhân lực y tế?
    Các yếu tố gồm điều kiện môi trường làm việc, chính sách tuyển dụng và đào tạo, cũng như chế độ đãi ngộ. Nghiên cứu cho thấy môi trường làm việc thoải mái và chính sách đãi ngộ hợp lý giúp giữ chân nhân viên y tế hiệu quả.

  3. Làm thế nào để nâng cao trình độ chuyên môn của nhân lực y tế tại Trung tâm?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên, khuyến khích học tập nâng cao trình độ đại học và sau đại học, đồng thời phối hợp với các trường đào tạo để nâng cao chất lượng đầu ra.

  4. Tại sao thâm niên công tác lại quan trọng trong đánh giá tâm lực nhân lực y tế?
    Thâm niên phản ánh kinh nghiệm và sự gắn bó với tổ chức, giúp duy trì sự ổn định và nâng cao chất lượng phục vụ. Tại Trung tâm Ninh Bình, hơn 64% nhân lực có thâm niên trên 10 năm, góp phần tạo sự tin tưởng từ người bệnh.

  5. Người bệnh đánh giá thế nào về thái độ phục vụ của nhân viên y tế tại Trung tâm?
    Khảo sát cho thấy từ 71,1% đến 80% người bệnh rất hài lòng và tin tưởng vào thái độ phục vụ của cán bộ y tế, đặc biệt đánh giá cao sự tận tình và thủ tục hành chính thuận tiện.

Kết luận

  • Nguồn nhân lực y tế tại Trung tâm Y tế thành phố Ninh Bình năm 2024 có trình độ chuyên môn chủ yếu ở mức đại học (41,3%) và sức khỏe tốt (88,1% loại I).
  • Tâm lực nhân lực ổn định với thâm niên công tác trên 10 năm chiếm hơn 64%, đồng thời người bệnh đánh giá cao thái độ phục vụ và năng lực chuyên môn.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính đến chất lượng nguồn nhân lực gồm điều kiện môi trường làm việc, chính sách tuyển dụng, đào tạo và đãi ngộ.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng nhân lực tập trung vào đào tạo, cải thiện môi trường làm việc, chính sách đãi ngộ và quản lý nhân sự hiệu quả.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách và phát triển nguồn nhân lực y tế tại Trung tâm trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Trung tâm cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá định kỳ chất lượng nguồn nhân lực để điều chỉnh phù hợp. Các nhà quản lý và nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác nhân lực y tế.