I. Cảm quan tôn giáo trong tiểu thuyết Việt Nam đương đại
Cảm quan tôn giáo là một khái niệm trung tâm trong luận án, được phân tích qua các tác phẩm tiểu thuyết Việt Nam đương đại. Luận án khẳng định rằng cảm quan tôn giáo không chỉ là yếu tố nghệ thuật mà còn là phương tiện để nhà văn phản ánh hiện thực và khám phá thế giới nội tâm con người. Các tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh, Võ Thị Hảo, và Bảo Ninh được xem là tiêu biểu cho sự kết hợp giữa tôn giáo và văn học, tạo nên một bức tranh đa dạng về tư tưởng và nghệ thuật.
1.1. Quan niệm về tôn giáo và cảm quan tôn giáo
Luận án đề cập đến các quan niệm về tôn giáo và cảm quan tôn giáo, nhấn mạnh sự hợp nhất giữa tôn giáo và tín ngưỡng trong văn hóa Việt Nam. Cảm quan tôn giáo được hiểu là cách nhìn, cách cảm nhận của nhà văn về thế giới thông qua lăng kính tôn giáo. Điều này thể hiện rõ trong các tác phẩm văn học, nơi tôn giáo không chỉ là yếu tố tâm linh mà còn là công cụ để phản ánh hiện thực xã hội.
1.2. Cơ sở lịch sử xã hội của cảm quan tôn giáo
Luận án phân tích cơ sở lịch sử - xã hội của cảm quan tôn giáo trong tiểu thuyết Việt Nam đương đại. Từ sau năm 1986, sự dân chủ hóa trong đời sống và văn học đã tạo điều kiện cho tôn giáo trở thành một thành tố nghệ thuật quan trọng. Các tác phẩm của Nguyễn Bình Phương và Hồ Anh Thái là minh chứng cho sự ảnh hưởng sâu sắc của tôn giáo trong việc khám phá thế giới tinh thần con người.
II. Cảm quan tôn giáo nhìn từ sự phản ánh về con người và thế giới hiện thực
Luận án tập trung phân tích cảm quan tôn giáo qua cách nhìn về con người và thế giới hiện thực trong tiểu thuyết Việt Nam đương đại. Con người trong các tác phẩm này thường được huyền thoại hóa, mang niềm tin tôn giáo, và đối mặt với mâu thuẫn thiện - ác. Thế giới hiện thực được miêu tả qua lăng kính tôn giáo, với những bất trắc, vô thường, và sự thiêng liêng.
2.1. Con người trong cảm quan tôn giáo
Luận án nhấn mạnh sự xuất hiện của con người mang niềm tin tôn giáo và con người mất chúa - đổ vỡ niềm tin trong các tác phẩm. Nhân vật trong tiểu thuyết thường đối mặt với khủng hoảng tâm linh, khát vọng tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống. Điều này thể hiện rõ trong các tác phẩm của Nguyễn Việt Hà và Vũ Huy Anh, nơi tôn giáo trở thành phương tiện để khám phá nội tâm con người.
2.2. Thế giới hiện thực qua lăng kính tôn giáo
Thế giới hiện thực trong tiểu thuyết Việt Nam đương đại được miêu tả qua cảm quan tôn giáo, với những yếu tố như sự vô thường, bất trắc, và thiêng liêng. Các tác phẩm của Tạ Duy Anh và Nguyễn Bình Phương là ví dụ điển hình cho việc sử dụng tôn giáo để phản ánh hiện thực xã hội phức tạp.
III. Cảm quan tôn giáo nhìn từ nghệ thuật biểu hiện
Luận án phân tích cảm quan tôn giáo qua các yếu tố nghệ thuật như biểu tượng, ngôn ngữ, và không gian trong tiểu thuyết Việt Nam đương đại. Các biểu tượng tôn giáo như Mẫu, Phật giáo, và Thiên Chúa giáo được sử dụng để truyền tải thông điệp tâm linh và đạo đức. Ngôn ngữ và không gian tôn giáo cũng góp phần tạo nên chiều sâu nghệ thuật cho tác phẩm.
3.1. Biểu tượng tôn giáo trong tiểu thuyết
Các biểu tượng tôn giáo như Mẫu, Phật giáo, và Thiên Chúa giáo được sử dụng rộng rãi trong tiểu thuyết Việt Nam đương đại. Những biểu tượng này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là công cụ để nhà văn phản ánh hiện thực xã hội và khám phá thế giới nội tâm con người.
3.2. Ngôn ngữ và không gian tôn giáo
Luận án nhấn mạnh vai trò của ngôn ngữ tôn giáo và không gian tôn giáo trong việc tạo nên chiều sâu nghệ thuật cho tác phẩm. Các tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh và Võ Thị Hảo là ví dụ điển hình cho việc sử dụng ngôn ngữ và không gian tôn giáo để truyền tải thông điệp tâm linh và đạo đức.
