Luận án tiến sĩ: Cải tiến quy định pháp luật tố tụng hình sự về quyền của bị can và bị cáo

• Tác giả: Nguyễn Sơn Hà
• Người hướng dẫn: PGS.TS Hoàng Thị Minh
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Hình Sự và Tố Tụng Hình Sự
• Đề tài: Cải Tiến Quy Định Pháp Luật Tố Tụng Hình Sự Về Quyền Của Bị Can Và Bị Cáo
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước
• 1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
• 1.3. Những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu và tập trung giải quyết
• 2. CHƯƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN HOÀN THIỆN CÁC QUY PHẠM VỀ QUYỀN CỦA BỊ CAN, BỊ CÁO TRONG BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ NĂM 2003
• 2.1. Hệ thống các phạm trù khoa học và nội hàm của các khái niệm “bị can, bị cáo” và “quyền của bị can, bị cáo”
• 2.2. Hệ thống các phạm trù khoa học có liên quan đến việc hoàn thiện các quy phạm về quyền của bị can, bị cáo trong pháp luật tố tụng hình sự
• 2.3. Các quy phạm về quyền của bị can, bị cáo trong pháp luật tố tụng hình sự quốc tế và pháp luật tố tụng hình sự một số quốc gia trên thế giới
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUYỀN CỦA BỊ CAN, BỊ CÁO TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
• 3.1. Thực trạng quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về quyền của bị can, bị cáo
• 3.2. Thực trạng thực hiện quyền của bị can, bị cáo ở Việt Nam
• 3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong việc thực hiện quyền của bị can, bị cáo
• 4. CHƯƠNG 4: NHỮNG KIẾN GIẢI LẬP PHÁP HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH VỀ QUYỀN CỦA BỊ CAN, BỊ CÁO TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
• 4.1. Hoàn thiện các quyền của bị can, bị cáo trong quy định tại khoản 2 Điều 49, khoản 2 Điều 50 Bộ luật tố tụng hình sự
• 4.2. Hoàn thiện các nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự có nội dung ghi nhận quyền của bị can, bị cáo
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• Phụ lục số 1. Bảng, biểu đồ số liệu thống kê
• Phụ lục số 2. Kết quả khảo sát, điều tra xã hội học

I. Tổng quan về quyền của bị can và bị cáo

Quyền của bị can và bị cáo trong pháp luật tố tụng hình sự (TTHS) là một vấn đề quan trọng, thể hiện sự tôn trọng quyền con người trong quá trình điều tra và xét xử. Pháp luật tố tụng hình sự hiện hành đã quy định rõ ràng về quyền lợi của các đối tượng này, nhằm bảo vệ họ khỏi những hành vi xâm phạm quyền lợi hợp pháp. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều bất cập trong việc thực hiện các quyền này. Các quy định về quyền của bị can và bị cáo cần được cải tiến để phù hợp hơn với các tiêu chuẩn quốc tế và thực tiễn pháp lý hiện nay. Việc bảo vệ quyền lợi của bị can và bị cáo không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan tố tụng mà còn là nghĩa vụ của toàn xã hội.

1.1. Quyền lợi của bị can và bị cáo trong tố tụng hình sự

Quyền lợi của bị can và bị cáo được quy định trong Bộ luật TTHS, bao gồm quyền được bào chữa, quyền được thông báo về quyền và nghĩa vụ của mình, và quyền được bảo vệ trong quá trình điều tra. Những quyền này không chỉ đảm bảo tính công bằng trong tố tụng mà còn góp phần vào việc bảo vệ quyền con người. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều bị can và bị cáo không được thông báo đầy đủ về quyền lợi của mình, dẫn đến việc họ không thể thực hiện quyền bào chữa một cách hiệu quả. Điều này cho thấy cần có sự cải tiến trong quy trình thông báo và hướng dẫn quyền lợi cho bị can và bị cáo.

II. Thực trạng quy định pháp luật về quyền của bị can và bị cáo

Thực trạng quy định pháp luật về quyền của bị can và bị cáo trong TTHS Việt Nam hiện nay cho thấy nhiều vấn đề cần được giải quyết. Mặc dù Bộ luật TTHS đã có những quy định tương đối đầy đủ về quyền lợi của các đối tượng này, nhưng việc thực hiện các quyền này trong thực tế vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều bị can và bị cáo không được đảm bảo quyền bào chữa, không được tiếp cận với luật sư trong giai đoạn điều tra. Điều này dẫn đến việc họ không thể bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình một cách hiệu quả. Hơn nữa, một số cơ quan tiến hành tố tụng vẫn còn lạm dụng quyền lực, xâm phạm đến quyền lợi của bị can và bị cáo.

2.1. Những hạn chế trong thực hiện quyền của bị can và bị cáo

Một trong những hạn chế lớn nhất trong việc thực hiện quyền của bị can và bị cáo là sự thiếu sót trong việc thông báo quyền lợi cho họ. Nhiều bị can không biết mình có quyền yêu cầu luật sư bào chữa, dẫn đến việc họ không thể bảo vệ quyền lợi của mình trong quá trình tố tụng. Ngoài ra, việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn như tạm giam cũng thường xuyên diễn ra mà không có sự xem xét kỹ lưỡng, dẫn đến tình trạng nhiều bị can bị giam giữ không cần thiết. Điều này không chỉ vi phạm quyền lợi của họ mà còn ảnh hưởng đến tính công bằng của hệ thống pháp luật.

III. Kiến nghị cải tiến quy định pháp luật về quyền của bị can và bị cáo

Để cải tiến quy định pháp luật về quyền của bị can và bị cáo, cần thiết phải có những thay đổi cụ thể trong Bộ luật TTHS. Trước hết, cần phải quy định rõ ràng hơn về quyền được bào chữa và quyền được thông báo về quyền lợi của mình. Các cơ quan tố tụng cần phải có trách nhiệm trong việc đảm bảo rằng mọi bị can và bị cáo đều được thông báo đầy đủ về quyền lợi của mình ngay từ giai đoạn đầu của quá trình tố tụng. Hơn nữa, cần có các biện pháp giám sát chặt chẽ hơn đối với việc thực hiện quyền của bị can và bị cáo để ngăn chặn tình trạng lạm dụng quyền lực.

3.1. Đề xuất sửa đổi bổ sung Bộ luật TTHS

Việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật TTHS cần tập trung vào việc mở rộng quyền của bị can và bị cáo. Cần quy định rõ ràng hơn về quyền được bào chữa, quyền được tiếp cận với luật sư, và quyền được thông báo về quyền lợi của mình. Ngoài ra, cần có các quy định cụ thể về trách nhiệm của các cơ quan tố tụng trong việc bảo vệ quyền lợi của bị can và bị cáo. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ mà còn nâng cao tính công bằng và minh bạch trong hệ thống pháp luật.