Các yếu tố đặc điểm của doanh nghiệp ảnh hưởng đến lựa chọn công ty kiểm toán của các doanh nghiệp ở Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Thị Hoa
• Người hướng dẫn: PGS. Phan Đức Dũng
• Trường học: Trường Đại học Kinh Tế - Luật
• Chuyên ngành: Kế toán
• Đề tài: Các yếu tố đặc điểm của doanh nghiệp ảnh hưởng đến lựa chọn công ty kiểm toán của các doanh nghiệp ở Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sỹ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
• 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.4. ĐỐI TƯỢNG, KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU, ĐỐI TƯỢNG KHẢO SÁT
• 1.5. CÁC ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN
• 1.6. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN
• 2. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 2.1. TỔNG QUAN CÁC HƯỚNG NGHIÊN CỨU
• 2.2. Hướng nghiên cứu dựa trên yếu tố về trình độ nhận thức và quan điểm của nhà quản lý DN
• 3. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 4. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 5. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
• 5.1. KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH
• 5.1.1. Thống kê mô tả
• 5.1.2. Kiểm định hệ số tương quan pearson trong mô hình
• 5.1.3. Kiểm tra mối liên hệ giữa các biến định tính
• 5.1.4. Quy trình xây dựng mô hình tối ưu
• 5.1.5. Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến giữa các biến độc lập
• 5.1.6. Phân tích mô hình hồi quy
• 6. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN
• PHẦN KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Lựa Chọn Công Ty Kiểm Toán Tại Việt Nam 55

Kiểm toán là một dịch vụ chuyên nghiệp và không thể thiếu trong nền kinh tế thị trường. Tại Việt Nam, khi khuyến khích phát triển kinh tế đa thành phần, cổ phần hóa DNNN, và phát triển TTCK, nhu cầu kiểm toán độc lập tăng cao. Kiểm toán độc lập phục vụ lợi ích của công chúng, nhà đầu tư, chủ sở hữu, chủ nợ, và Nhà nước. Knechel và cộng sự (2008) nhấn mạnh lợi ích đa dạng của dịch vụ kiểm toán. Chow (1982) chỉ ra vai trò kiểm soát xung đột lợi ích. Do đó, kiểm toán độc lập đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của TTCK và nền kinh tế Việt Nam. Mặc dù có các quy định về điều kiện đối với doanh nghiệp kiểm toán, sai phạm vẫn xảy ra, ảnh hưởng đến nền kinh tế và niềm tin của nhà đầu tư. Điều này đặt ra câu hỏi về lý do các doanh nghiệp lựa chọn các công ty kiểm toán có sai sót.

1.1. Tầm Quan Trọng của Kiểm Toán Báo Cáo Tài Chính

Việc đảm bảo thông tin tài chính minh bạch của các doanh nghiệp giao dịch trên TTCK là rất quan trọng do tác động lan tỏa thông tin. Báo cáo tài chính được kiểm toán bởi một doanh nghiệp kiểm toán chất lượng sẽ thu hút được niềm tin của các nhà đầu tư. Việc nghiên cứu các yếu tố đặc điểm của doanh nghiệp ảnh hưởng đến lựa chọn công ty kiểm toán là một nghiên cứu cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần bổ sung vào khung lý thuyết. Đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh, nỗi lo về chất lượng kiểm toán càng trở nên quan trọng hơn.

1.2. Sự Cần Thiết Nghiên Cứu Các Yếu Tố Đặc Điểm Doanh Nghiệp

Nghiên cứu về các yếu tố đặc điểm của doanh nghiệp ảnh hưởng đến lựa chọn công ty kiểm toán là cần thiết để bổ sung khung lý thuyết về các yếu tố đặc điểm doanh nghiệp tác động đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán tại Việt Nam. Nghiên cứu này xuất phát từ thực tế là chưa có nhiều nghiên cứu sâu sắc về vấn đề này tại Việt Nam, trong khi các nghiên cứu trên thế giới lại có sự khác biệt về bối cảnh kinh tế, văn hóa và chính trị.

II. Vấn Đề Thiếu Hiểu Biết Về Lựa Chọn Công Ty Kiểm Toán 58

Việc lựa chọn công ty kiểm toán thường gắn liền với chi phí quản lý. Do đó, việc này không phải là quyết định đơn giản. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng có sự khác biệt trong sản phẩm của các doanh nghiệp kiểm toán, thể hiện qua sự thay đổi trong lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán. Khi số lượng doanh nghiệp đủ điều kiện kiểm toán tăng lên, cạnh tranh trên thị trường kiểm toán cũng gia tăng. Các doanh nghiệp kiểm toán cần hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán để đưa ra chiến lược phù hợp. Về phía các doanh nghiệp được kiểm toán, việc áp dụng IFRS đòi hỏi sự tư vấn và hướng dẫn từ doanh nghiệp kiểm toán chất lượng.

2.1. Khó Khăn Trong Việc Đánh Giá Chất Lượng Kiểm Toán

Nhà đầu tư thường thắc mắc về sai sót từ các doanh nghiệp kiểm toán độc lập, thậm chí từ các thành viên Big4. Vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều về việc các yếu tố như quy mô doanh nghiệp và đòn bẩy tài chính có ảnh hưởng đến lựa chọn công ty kiểm toán hay không. Vì vậy, việc nghiên cứu các yếu tố đặc điểm của doanh nghiệp ảnh hưởng đến lựa chọn công ty kiểm toán là một nghiên cứu cần thiết để bổ sung khung lý về các yếu tố đặc điểm doanh nghiệp tác động đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán tại Việt Nam hiện nay.

2.2. Áp Dụng Chuẩn Mực Báo Cáo Tài Chính Quốc Tế IFRS

Bộ Tài chính đang triển khai áp dụng chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS), nhưng hệ thống chuẩn mực kế toán này trở nên quá tầm đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm đa số tại Việt Nam. Lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán để họ có thể tư vấn, hướng dẫn các doanh nghiệp thực hiện theo chuẩn mực IFRS là vô cùng quan trọng, mặt khác, báo cáo tài chính của doanh nghiệp nếu được kiểm toán bởi một doanh nghiệp kiểm toán chất lượng sẽ thu hút được niềm tin của các nhà đầu tư.

III. Ảnh Hưởng Quy Mô Doanh Nghiệp Tới Chọn Kiểm Toán 59

Nghiên cứu của Hoàng Thị Hồng Vân (2017) chỉ ra rằng tỷ lệ nợ phải thu và hàng tồn kho, tỷ lệ nợ phải trả, và tỷ lệ lãi ròng có ý nghĩa thống kê. Tuy nhiên, kết quả này trái ngược với nhiều nghiên cứu khác như Hay và Davis (2002), Chow (1982). Vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều về việc các yếu tố này có ảnh hưởng đến lựa chọn công ty kiểm toán hay không. Đặc biệt đối với nhân tố quy mô doanh nghiệp và đòn bẩy tài chính, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng chúng có tác động cùng chiều đối với việc lựa chọn công ty kiểm toán.

3.1. Tác Động của Đòn Bẩy Tài Chính Đến Quyết Định

Các yếu tố đặc điểm doanh nghiệp ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam bằng nghiên cứu định lượng. Nghiên cứu cũng sẽ thực hiện phân tích hồi quy và xây dựng mô hình nghiên cứu với các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp tại Việt Nam.

3.2. Cơ Sở Dữ Liệu Nghiên Cứu Doanh Nghiệp Việt Nam

Nghiên cứu sẽ cung cấp một cái nhìn tổng thể về thực trạng lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần đưa ra những thông tin tài chính hữu ích cho các doanh nghiệp kiểm toán độc lập về căn cứ lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp tại Việt Nam, điều này giúp các doanh nghiệp kiểm toán có thể thay đổi chính sách, đề xuất các phương hướng kinh doanh mới.

IV. Phương Pháp Lựa Chọn Kiểm Toán Nghiên Cứu Định Lượng 59

Nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng. Phương pháp nghiên cứu định lượng giúp đo lường các yếu tố tác động đến lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán, kiểm định tác động của các yếu tố thông qua các phép kiểm định thích hợp, đo lường mức độ tác động của từng yếu tố đến lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán bằng mô hình hồi quy. Để tiến hành đo lường các yếu tố đặc điểm doanh nghiệp ảnh hưởng đến lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp tại Việt Nam, tác giả tiến hành khảo sát thông tin từ các doanh nghiệp niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE), các doanh nghiệp niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và các doanh nghiệp giao dịch trên sàn Upcom.

4.1. Mô Hình Hồi Quy Trong Phân Tích Lựa Chọn Kiểm Toán

Để kiểm định mối quan hệ giữa các biến độc lập (đặc điểm của doanh nghiệp) đến biến phụ thuộc (lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán) tác giả sử dụng mô hình hồi quy Binary Logistic. Nghiên cứu này xác định nghiên cứu các công ty phi tài chính tại Việt Nam (không nghiên cứu các doanh nghiệp tài chính như ngân hàng, tổ chức tín dụng, quỹ đầu tư).

4.2. Đóng Góp Mới Về Lý Thuyết và Thực Tiễn Kiểm Toán

Hoàn thiện lý thuyết về các yếu tố đặc điểm doanh nghiệp ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp tại Việt Nam. Xác định các yếu tố đặc điểm doanh nghiệp tác động đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam. Xây dựng mô hình nghiên cứu và phân tích hồi quy.

V. Tổng Quan Các Hướng Nghiên Cứu Công Ty Kiểm Toán 60

Đã có nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước đề cập tới các nhân tố ảnh hưởng đến việc có nên sử dụng dịch vụ kiểm toán hay không và nếu xác định sử dụng dịch vụ kiểm toán thì các tiêu chí sẽ tác động đến việc lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán nào. Hiện tại các nghiên cứu tập trung vào những nội dung chính của hoạt động kiểm toán. Hướng nghiên cứu dựa trên yếu tố về trình độ nhận thức và quan điểm của nhà quản lý doanh nghiệp Căn cứ vào yếu tố về trình độ nhận thức và quan điểm của các nhà quản lý doanh nghiệp – người trực tiếp đưa ra quyết định – theo đó lập luận rằng mỗi quyết định được đưa ra, doanh nghiệp phải tự cân nhắc giữa lợi ích và chi phí mà quyết định đó mang lại và dịch vụ kiểm toán cũng không ngoại lệ.

5.1. Trình Độ Nhận Thức Về Dịch Vụ Kiểm Toán

Những nghiên cứu này chủ yếu tập trung vào vấn đề đánh giá nhận thức của đối tượng khảo sát ở đây chính là chủ doanh nghiệp (nhà quản lý) – những người đưa ra quyết định về việc có sử dụng dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính hay không và các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định này. Những nghiên cứu này đã bước đầu xây dựng và mở rộng cơ sở lý thuyết khi dựa trên nhận định về nhu cầu – động cơ – hành vi trước khi ra quyết định

5.2. Cân Nhắc Lợi Ích và Chi Phí Khi Lựa Chọn Kiểm Toán

Trước khi sử dụng dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính, chủ doanh nghiệp cần nhận thức được những lợi ích mà kiểm toán mang lại và cân nhắc giữa những lợi ích này với chi phí xem xét xem liệu có nên thực hiện kiểm toán hay không. Như vậy chỉ cần chủ doanh nghiệp nhận thức được vai trò của kiểm toán đối với việc quản lý rủi ro, tăng uy tín với nhà đầu tư, thì việc sử dụng dịch vụ kiểm toán là một lựa chọn có lợi.

VI. Giải Pháp Đánh Giá Uy Tín Công Ty Kiểm Toán 57

Để giải quyết vấn đề lựa chọn công ty kiểm toán phù hợp, doanh nghiệp cần đánh giá uy tín công ty kiểm toán một cách toàn diện. Uy tín không chỉ là tên tuổi mà còn bao gồm chất lượng kiểm toán, kinh nghiệm kiểm toán, và tuân thủ chuẩn mực kiểm toán. Các doanh nghiệp nên xem xét hồ sơ năng lực, đánh giá của khách hàng cũ, và các thông tin công khai khác về công ty kiểm toán. Uy tín là yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro kiểm toán và đảm bảo tính minh bạch của thông tin tài chính.

6.1. Kiểm Tra Tuân Thủ Chuẩn Mực Kiểm Toán và Pháp Luật

Một yếu tố quan trọng trong đánh giá uy tín là việc công ty kiểm toán tuân thủ chuẩn mực kiểm toán và các quy định pháp luật liên quan. Doanh nghiệp nên tìm hiểu về các vụ việc vi phạm (nếu có) của công ty kiểm toán trong quá khứ, và các biện pháp khắc phục mà họ đã thực hiện. Sự tuân thủ chuẩn mực giúp đảm bảo tính trung thực và độ tin cậy của báo cáo tài chính đã được kiểm toán.

6.2. Đánh Giá Kinh Nghiệm Kiểm Toán Trong Ngành Nghề Kinh Doanh

Kinh nghiệm kiểm toán trong ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp là một yếu tố then chốt. Công ty kiểm toán có kinh nghiệm sẽ hiểu rõ hơn về các đặc thù và rủi ro trong ngành, từ đó thực hiện kiểm toán hiệu quả hơn. Doanh nghiệp nên yêu cầu công ty kiểm toán cung cấp danh sách các khách hàng tương tự mà họ đã phục vụ, và liên hệ với các khách hàng này để thu thập thông tin phản hồi.

Tổng quan nghiên cứu

Kiểm toán độc lập đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo tính minh bạch và độ tin cậy của báo cáo tài chính (BCTC) các doanh nghiệp (DN) tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh phát triển thị trường chứng khoán và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Theo số liệu năm 2018, doanh thu ngành dịch vụ kiểm toán đạt khoảng 7.783 tỷ đồng, trong đó các doanh nghiệp kiểm toán (DNKT) thuộc nhóm Big 4 chiếm hơn 50% thị phần. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những sai phạm trong hoạt động kiểm toán, ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư và sự phát triển bền vững của thị trường tài chính.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào các yếu tố đặc điểm của DN ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn DNKT, nhằm hiểu rõ hơn cơ sở lựa chọn DNKT của các DN niêm yết và chưa niêm yết trên các sàn HOSE, HNX và Upcom. Mục tiêu cụ thể gồm xác định các yếu tố đặc điểm DN tác động đến lựa chọn DNKT, xây dựng thang đo và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các công ty phi tài chính tại Việt Nam, khảo sát trên mẫu 300 DN niêm yết và giao dịch trên các sàn chứng khoán năm 2018.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin định lượng về thực trạng lựa chọn DNKT, hỗ trợ các DNKT điều chỉnh chính sách kinh doanh, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán, tăng cường niềm tin của nhà đầu tư và các bên liên quan vào thông tin tài chính của DN.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết nền tảng chính:

• Lý thuyết đại diện (Agency Theory): Giải thích mối quan hệ giữa chủ sở hữu và nhà quản lý DN, trong đó dịch vụ kiểm toán được xem như một cơ chế giám sát nhằm giảm thiểu xung đột lợi ích và chi phí đại diện. Các yếu tố như quy mô DN, tỷ lệ chi phí lương trên tổng chi phí hoạt động, tỷ lệ hàng tồn kho và khoản phải thu, DN có công ty con và tỷ lệ tăng trưởng doanh thu được xem là biểu hiện của độ phức tạp tổ chức, ảnh hưởng đến nhu cầu thuê DNKT chất lượng cao.

• Lý thuyết thông tin hữu ích (Information Usefulness Theory): Nhấn mạnh vai trò của BCTC trong việc cung cấp thông tin hữu ích cho các quyết định kinh tế. Kiểm toán độc lập nâng cao độ tin cậy của thông tin tài chính, đặc biệt với các DN có nhu cầu tài chính bên ngoài cao, được đo lường qua dòng tiền tự do, tỷ lệ lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) và sự khác biệt trong lựa chọn DNKT giữa các DN niêm yết và chưa niêm yết.

• Lý thuyết doanh nghiệp (Firm Theory): Xem xét DN như một tổ chức xã hội có trách nhiệm với các bên liên quan. Các yếu tố tài chính như tỷ lệ nợ phải trả trên tổng tài sản, tỷ lệ nợ không đảm bảo và việc phát hành thêm vốn chủ sở hữu ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn DNKT nhằm cân bằng lợi ích giữa chủ nợ và chủ sở hữu.

Các khái niệm chính bao gồm: quy mô công ty, độ phức tạp tổ chức, cấu trúc tài chính, áp lực cạnh tranh, chất lượng kiểm toán, và sự minh bạch thông tin.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu gồm 300 DN phi tài chính niêm yết trên sàn HOSE, HNX và giao dịch trên sàn Upcom năm 2018. Dữ liệu thu thập từ BCTC đã được kiểm toán theo quy định pháp luật.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm DN khác nhau về quy mô và loại hình giao dịch. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng mô hình hồi quy Binary Logistic để kiểm định mối quan hệ giữa các yếu tố đặc điểm DN (biến độc lập) và quyết định lựa chọn DNKT (biến phụ thuộc nhị phân: 1 - chọn DNKT Big 4, 0 - chọn DNKT ngoài Big 4).

Quá trình nghiên cứu gồm các bước: xây dựng mô hình nghiên cứu dựa trên lý thuyết, thu thập dữ liệu, kiểm định mô hình, phân tích kết quả và đưa ra kết luận. Phần mềm SPSS được sử dụng để xử lý và phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy mô công ty (tổng tài sản) có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến việc lựa chọn DNKT Big 4. DN có quy mô lớn hơn có khả năng chọn DNKT uy tín hơn với tỷ lệ cao hơn khoảng 35% so với DN nhỏ hơn.

2. DN có công ty con (nhóm) có xu hướng lựa chọn DNKT Big 4 cao hơn, với mức tăng xác suất lựa chọn khoảng 28%. Điều này phản ánh sự phức tạp trong hoạt động và nhu cầu kiểm soát chặt chẽ hơn.

3. Tỷ lệ nợ không đảm bảo trong tổng tài sản ảnh hưởng cùng chiều đến quyết định lựa chọn DNKT Big 4, với mức độ tác động khoảng 22%. DN có rủi ro tài chính cao hơn có xu hướng thuê DNKT chất lượng để tăng độ tin cậy thông tin.

4. Có sự khác biệt rõ rệt trong lựa chọn DNKT giữa DN niêm yết trên HOSE, HNX và DN giao dịch trên sàn Upcom. DN niêm yết trên HOSE và HNX có tỷ lệ lựa chọn DNKT Big 4 cao hơn khoảng 40% so với DN trên sàn Upcom, phản ánh mức độ minh bạch và yêu cầu kiểm toán khắt khe hơn.

5. Các yếu tố như tỷ lệ chi phí lương trên tổng chi phí hoạt động, tỷ lệ hàng tồn kho và khoản phải thu, dòng tiền tự do, tỷ lệ nợ phải trả trên tổng tài sản, công ty có phát hành thêm vốn chủ sở hữu và tỷ lệ lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) không có ảnh hưởng thống kê đáng kể trong mô hình hồi quy.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quy mô DN và sự phức tạp tổ chức (đại diện bởi DN có công ty con) là những yếu tố quan trọng thúc đẩy DN lựa chọn DNKT thuộc nhóm Big 4, phù hợp với lý thuyết đại diện và các nghiên cứu quốc tế. DN lớn và phức tạp cần DNKT có năng lực chuyên môn cao để đảm bảo chất lượng kiểm toán, giảm thiểu rủi ro thông tin.

Tỷ lệ nợ không đảm bảo phản ánh rủi ro tài chính cao, làm tăng nhu cầu thuê DNKT uy tín nhằm củng cố niềm tin của chủ nợ và nhà đầu tư. Sự khác biệt giữa các sàn chứng khoán cho thấy mức độ quản lý và yêu cầu minh bạch thông tin ảnh hưởng đến lựa chọn DNKT, phù hợp với lý thuyết thông tin hữu ích.

Các yếu tố không có ý nghĩa thống kê có thể do đặc thù thị trường Việt Nam, mức độ phức tạp của DN chưa đủ lớn hoặc do các yếu tố này chưa được phản ánh đầy đủ trong dữ liệu năm nghiên cứu. Kết quả có thể được minh họa qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ lựa chọn DNKT Big 4 theo quy mô DN và loại sàn giao dịch, cũng như bảng hệ số hồi quy chi tiết các biến độc lập.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông và nâng cao nhận thức về vai trò của kiểm toán chất lượng cao cho các DN nhỏ và vừa. Các cơ quan quản lý và DNKT cần phối hợp tổ chức các hội thảo, đào tạo nhằm giúp DN hiểu rõ lợi ích của việc lựa chọn DNKT uy tín, hướng tới nâng cao chất lượng thông tin tài chính. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Bộ Tài chính, Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA).

2. Khuyến khích DN có công ty con áp dụng chuẩn mực kiểm toán quốc tế và lựa chọn DNKT có năng lực chuyên môn cao. Điều này giúp tăng cường kiểm soát nội bộ và giảm thiểu rủi ro tài chính, đồng thời nâng cao uy tín trên thị trường vốn. Thời gian: 18 tháng; Chủ thể: Ban lãnh đạo DN, DNKT.

3. Cơ quan quản lý cần hoàn thiện khung pháp lý và quy định minh bạch hơn đối với DN giao dịch trên sàn Upcom. Việc này nhằm nâng cao yêu cầu kiểm toán và thúc đẩy DN lựa chọn DNKT chất lượng, góp phần bảo vệ nhà đầu tư và phát triển thị trường chứng khoán. Thời gian: 24 tháng; Chủ thể: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Bộ Tài chính.

4. DNKT cần xây dựng chính sách giá phí hợp lý, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ để đáp ứng nhu cầu đa dạng của DN. Việc này giúp DNKT giữ chân khách hàng và mở rộng thị phần, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt. Thời gian: liên tục; Chủ thể: DNKT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý doanh nghiệp: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn DNKT, từ đó đưa ra quyết định phù hợp nhằm nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và uy tín DN trên thị trường.

2. Doanh nghiệp kiểm toán: Cung cấp thông tin về nhu cầu và tiêu chí lựa chọn DNKT của khách hàng, hỗ trợ xây dựng chiến lược phát triển dịch vụ và chính sách giá phù hợp.

3. Cơ quan quản lý nhà nước: Hỗ trợ hoàn thiện chính sách, quy định về kiểm toán độc lập và quản lý thị trường chứng khoán, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả giám sát.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kế toán – kiểm toán: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm liên quan đến lựa chọn DNKT tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao quy mô doanh nghiệp lại ảnh hưởng đến việc lựa chọn công ty kiểm toán?
   Quy mô lớn thường đi kèm với hoạt động phức tạp và nhu cầu kiểm soát cao hơn, do đó DN có xu hướng chọn DNKT uy tín để đảm bảo chất lượng kiểm toán và tăng độ tin cậy của BCTC.

2. DN có công ty con có lợi thế gì khi lựa chọn DNKT?
   DN có công ty con thường có hoạt động đa dạng và phức tạp hơn, cần DNKT có năng lực chuyên môn cao để kiểm soát và đánh giá chính xác các giao dịch nội bộ, từ đó lựa chọn DNKT Big 4 là phổ biến.

3. Tỷ lệ nợ không đảm bảo ảnh hưởng thế nào đến quyết định lựa chọn DNKT?
   Tỷ lệ nợ không đảm bảo cao làm tăng rủi ro tài chính, DN cần DNKT uy tín để củng cố niềm tin của chủ nợ và nhà đầu tư, giảm chi phí vốn và rủi ro tín dụng.

4. Sự khác biệt giữa các sàn chứng khoán ảnh hưởng ra sao đến lựa chọn DNKT?
   DN niêm yết trên HOSE và HNX chịu sự quản lý chặt chẽ hơn, yêu cầu minh bạch cao hơn nên có xu hướng chọn DNKT Big 4 nhiều hơn so với DN giao dịch trên sàn Upcom.

5. Tại sao một số yếu tố như dòng tiền tự do hay tỷ lệ lợi nhuận trên tổng tài sản không có ảnh hưởng rõ ràng?
   Có thể do đặc thù thị trường Việt Nam, mức độ phức tạp của DN chưa đủ lớn hoặc dữ liệu chưa phản ánh đầy đủ các yếu tố này trong năm nghiên cứu, cần nghiên cứu sâu hơn trong tương lai.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định ba yếu tố đặc điểm DN có ảnh hưởng đáng kể đến lựa chọn DNKT tại Việt Nam: quy mô công ty, DN có công ty con và tỷ lệ nợ không đảm bảo.
• Có sự khác biệt rõ rệt trong lựa chọn DNKT giữa DN niêm yết trên các sàn HOSE, HNX và DN giao dịch trên sàn Upcom.
• Các yếu tố khác như chi phí lương, hàng tồn kho, dòng tiền tự do không có ảnh hưởng thống kê trong mô hình nghiên cứu.
• Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện lý thuyết về lựa chọn DNKT trong bối cảnh thị trường Việt Nam và cung cấp cơ sở thực tiễn cho các bên liên quan.
• Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao nhận thức, hoàn thiện khung pháp lý và cải thiện chất lượng dịch vụ kiểm toán trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các DN, DNKT và cơ quan quản lý cần phối hợp triển khai các khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán và minh bạch thông tin tài chính, góp phần phát triển thị trường chứng khoán và nền kinh tế bền vững.