Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh thị trường thực phẩm tại thành phố Hồ Chí Minh ngày càng phát triển, nhu cầu tiêu dùng thực phẩm hữu cơ đang trở thành xu hướng nổi bật. Với dân số hơn 9 triệu người và thu nhập bình quân khoảng 9 triệu đồng/người/tháng năm 2022, TP. Hồ Chí Minh là thị trường tiêu thụ thực phẩm lớn, có tốc độ tăng trưởng cao. Tuy nhiên, lượng thực phẩm hữu cơ tiêu thụ vẫn còn hạn chế do người tiêu dùng chưa hoàn toàn tin tưởng vào nguồn gốc và chất lượng sản phẩm. Nghiên cứu này tập trung vào siêu thị Co.opmart Lý Thường Kiệt, một trong những siêu thị lớn tại trung tâm Quận 10 với tổng diện tích 12.000 m2 và phục vụ hàng chục ngàn lượt khách mỗi ngày, nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua thực phẩm hữu cơ của khách hàng tại đây.
Mục tiêu chính của nghiên cứu là đo lường mức độ tác động của các yếu tố: sản phẩm, giá cả, chiêu thị, an toàn thực phẩm và hình thức bao bì đến quyết định mua thực phẩm hữu cơ của khách hàng. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn tại siêu thị Co.opmart Lý Thường Kiệt, TP. Hồ Chí Minh, trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2022, với khảo sát thực hiện trong hai tháng 3 và 4 năm 2022. Kết quả nghiên cứu không chỉ giúp ban giám đốc siêu thị nâng cao hiệu quả kinh doanh mặt hàng thực phẩm hữu cơ mà còn góp phần tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường bán lẻ thực phẩm hiện đại.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết nền tảng về hành vi người tiêu dùng: Lý thuyết hành động hợp lý (TRA) và Lý thuyết hành vi dự định (TPB). TRA nhấn mạnh ý định hành vi là yếu tố quyết định hành vi mua sắm, bị ảnh hưởng bởi thái độ và chuẩn chủ quan. TPB mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố kiểm soát hành vi nhận thức, phản ánh khả năng và điều kiện thực hiện hành vi mua hàng.
Mô hình nghiên cứu đề xuất năm yếu tố độc lập tác động đến quyết định mua thực phẩm hữu cơ: (1) Sản phẩm (bao gồm chất lượng, độ tươi mới, đa dạng, xuất xứ rõ ràng), (2) Giá cả (mức giá hợp lý, dễ so sánh, đa dạng mức giá), (3) Chiêu thị (quảng cáo, khuyến mãi, truyền thông), (4) An toàn thực phẩm (giảm nguy cơ ngộ độc, hàm lượng chất bảo quản phù hợp), và (5) Hình thức bao bì (đẹp mắt, chắc chắn, đầy đủ thông tin). Các khái niệm này được phát triển dựa trên tổng hợp các nghiên cứu trong và ngoài nước về hành vi mua thực phẩm và thực phẩm hữu cơ.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện qua thảo luận nhóm với 7 khách hàng đã mua thực phẩm hữu cơ tại siêu thị Co.opmart Lý Thường Kiệt nhằm khám phá, điều chỉnh và bổ sung các biến quan sát cho bảng câu hỏi. Giai đoạn định lượng gồm khảo sát chính thức với cỡ mẫu 270 khách hàng, được chọn ngẫu nhiên từ khách hàng mua thực phẩm hữu cơ tại siêu thị trong khoảng thời gian khảo sát.
Dữ liệu thu thập được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS phiên bản 20. Các kỹ thuật phân tích bao gồm thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan tuyến tính, hồi quy tuyến tính bội để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Quy trình nghiên cứu được thực hiện từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2022, trong đó khảo sát chính thức diễn ra trong hai tháng 3 và 4 năm 2022.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
An toàn thực phẩm là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định mua thực phẩm hữu cơ, với mức độ tác động chiếm khoảng 57.2% sự biến thiên của quyết định mua. Khách hàng đánh giá cao việc giảm nguy cơ ngộ độc và hàm lượng chất bảo quản phù hợp trong sản phẩm hữu cơ tại siêu thị.
Sản phẩm đứng thứ hai về mức độ ảnh hưởng, bao gồm các đặc điểm như chất lượng đảm bảo, đa dạng sản phẩm, độ tươi mới và thông tin xuất xứ rõ ràng. Khoảng 70% khách hàng đồng ý rằng sản phẩm hữu cơ tại siêu thị đáp ứng các tiêu chuẩn này.
Hình thức bao bì cũng có tác động tích cực, với khách hàng chú trọng đến bao bì đẹp mắt, chắc chắn và có nhãn mác đầy đủ thông tin. Khoảng 65% người tiêu dùng cho biết hình thức bao bì ảnh hưởng đến quyết định mua của họ.
Giá cả và chiêu thị được gộp lại thành một yếu tố do mức độ tương đồng trong phân tích nhân tố, có ảnh hưởng thấp hơn nhưng vẫn có ý nghĩa thống kê. Khách hàng quan tâm đến mức giá hợp lý, dễ so sánh và các chương trình khuyến mãi hấp dẫn.
Mô hình hồi quy tuyến tính bội cho thấy các yếu tố trên giải thích được 57.2% sự biến thiên của quyết định mua thực phẩm hữu cơ, thể hiện qua hệ số R² = 0.572. Các kiểm định đa cộng tuyến, tự tương quan và giả định hồi quy đều được thỏa mãn, đảm bảo tính hợp lệ của mô hình.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước trong và ngoài nước, như nghiên cứu của Ngô Thái Hưng (2013) về vai trò của an toàn thực phẩm và Chu Nguyễn Mộng Ngọc (2013) về ảnh hưởng của sản phẩm và hình thức bao bì. Sự ưu tiên của khách hàng đối với an toàn thực phẩm phản ánh mối quan tâm ngày càng tăng về sức khỏe và vệ sinh an toàn thực phẩm tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh các vụ ngộ độc thực phẩm và dịch bệnh liên quan đến thực phẩm vẫn còn diễn ra.
Sản phẩm và hình thức bao bì được khách hàng đánh giá cao cho thấy yếu tố chất lượng và thẩm mỹ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo niềm tin và thu hút người tiêu dùng. Mặc dù giá cả và chiêu thị có mức độ ảnh hưởng thấp hơn, nhưng vẫn là những công cụ cần thiết để kích thích mua hàng và cạnh tranh trên thị trường.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng yếu tố, hoặc bảng tổng hợp hệ số hồi quy và mức ý nghĩa để minh họa rõ ràng các kết quả phân tích.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường kiểm soát và quảng bá an toàn thực phẩm: Siêu thị cần đẩy mạnh các chương trình kiểm định chất lượng, chứng nhận an toàn thực phẩm và truyền thông rõ ràng về nguồn gốc, quy trình sản xuất thực phẩm hữu cơ nhằm nâng cao niềm tin khách hàng. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban quản lý siêu thị phối hợp với nhà cung cấp.
Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm: Mở rộng danh mục sản phẩm hữu cơ, đảm bảo độ tươi mới và xuất xứ rõ ràng, đồng thời cập nhật các sản phẩm theo xu hướng tiêu dùng mới. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Bộ phận mua hàng và phát triển sản phẩm.
Cải thiện hình thức bao bì: Thiết kế bao bì bắt mắt, chắc chắn, có đầy đủ thông tin về sản phẩm và chứng nhận hữu cơ để thu hút khách hàng và tạo sự khác biệt trên kệ hàng. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Bộ phận marketing và nhà cung cấp.
Tối ưu hóa chiến lược giá và chiêu thị: Xây dựng các chương trình khuyến mãi hợp lý, dễ hiểu, đồng thời tăng cường quảng cáo trên các phương tiện truyền thông để nâng cao nhận thức và kích thích mua hàng. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Bộ phận marketing và bán hàng.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Ban lãnh đạo siêu thị và nhà quản lý bán lẻ: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua thực phẩm hữu cơ, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp nhằm tăng doanh số và giữ chân khách hàng.
Nhà sản xuất và cung ứng thực phẩm hữu cơ: Nắm bắt được nhu cầu và kỳ vọng của khách hàng về chất lượng, bao bì và giá cả để cải tiến sản phẩm, nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, marketing: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về hành vi tiêu dùng thực phẩm hữu cơ tại thị trường Việt Nam.
Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức bảo vệ người tiêu dùng: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định về an toàn thực phẩm và phát triển thị trường thực phẩm hữu cơ bền vững.
Câu hỏi thường gặp
Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định mua thực phẩm hữu cơ tại siêu thị Co.opmart Lý Thường Kiệt?
An toàn thực phẩm là yếu tố quan trọng nhất, chiếm hơn 57% ảnh hưởng đến quyết định mua, do khách hàng rất quan tâm đến sức khỏe và độ an toàn của sản phẩm.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
Nghiên cứu kết hợp định tính (thảo luận nhóm) và định lượng (khảo sát 270 khách hàng), phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS với các kỹ thuật như phân tích nhân tố và hồi quy tuyến tính bội.Tại sao hình thức bao bì lại quan trọng đối với khách hàng?
Bao bì đẹp mắt, chắc chắn và có đầy đủ thông tin giúp khách hàng dễ dàng nhận biết sản phẩm, tạo niềm tin và tăng khả năng lựa chọn mua hàng.Giá cả có phải là yếu tố quyết định chính trong mua thực phẩm hữu cơ?
Giá cả có ảnh hưởng tích cực nhưng mức độ thấp hơn so với an toàn thực phẩm và sản phẩm, do khách hàng sẵn sàng chi trả cao hơn để đảm bảo chất lượng và an toàn.Nghiên cứu có thể áp dụng cho các siêu thị khác không?
Mô hình và kết quả nghiên cứu có thể tham khảo cho các siêu thị khác tại TP. Hồ Chí Minh hoặc các thành phố lớn có đặc điểm tương tự, tuy nhiên cần điều chỉnh phù hợp với đặc thù từng địa phương.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định bốn yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định mua thực phẩm hữu cơ tại siêu thị Co.opmart Lý Thường Kiệt: an toàn thực phẩm, sản phẩm, hình thức bao bì và giá cả - chiêu thị.
- Mô hình nghiên cứu giải thích được 57.2% sự biến thiên của quyết định mua, cho thấy tính phù hợp và hiệu quả của các yếu tố được lựa chọn.
- Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện lý thuyết hành vi tiêu dùng thực phẩm hữu cơ trong bối cảnh thị trường bán lẻ hiện đại tại Việt Nam.
- Đề xuất các giải pháp quản trị cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh thực phẩm hữu cơ, tăng cường niềm tin và sự hài lòng của khách hàng.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 6-12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các siêu thị khác để so sánh và hoàn thiện mô hình.
Hành động ngay hôm nay: Ban lãnh đạo siêu thị và các nhà quản lý kinh doanh nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để nâng cao trải nghiệm khách hàng và thúc đẩy doanh số bán thực phẩm hữu cơ.