Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, việc lựa chọn trường đại học phù hợp trở thành vấn đề cấp thiết đối với học sinh trung học phổ thông (THPT). Theo báo cáo của ngành giáo dục, tỷ lệ duy trì sĩ số THPT tại Thành phố Tây Ninh đạt khoảng 90% trong năm học 2019-2020, tuy nhiên vẫn còn nhiều học sinh bỏ học do hoàn cảnh kinh tế khó khăn. Việc chọn trường đại học không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển nghề nghiệp mà còn tác động đến sự phù hợp với nhu cầu xã hội trong thời đại số hóa. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến ý định chọn trường đại học của học sinh THPT trên địa bàn Thành phố Tây Ninh, khảo sát thực trạng lựa chọn trường, đồng thời đề xuất các giải pháp giúp các trường đại học thu hút học sinh. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 7 năm 2020, với mẫu khảo sát gồm 250 học sinh lớp 12 tại các trường THPT trên địa bàn. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở dữ liệu định lượng và định tính giúp các trường đại học xây dựng chiến lược tuyển sinh hiệu quả, đồng thời hỗ trợ học sinh và phụ huynh có quyết định lựa chọn trường phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết hành vi chính: Lý thuyết hành vi dự định (TPB) và Lý thuyết hành động hợp lý (TRA). TPB, phát triển bởi Ajzen (1991), nhấn mạnh ba nhân tố ảnh hưởng đến ý định hành vi gồm thái độ đối với hành vi, chuẩn mực chủ quan và kiểm soát hành vi nhận thức. TRA của Fishbein và Ajzen (1975) tập trung vào thái độ và chuẩn mực chủ quan như các yếu tố quyết định ý định hành vi. Trong nghiên cứu này, các khái niệm chính bao gồm: cảm nhận về chi phí, cảm nhận về chương trình học, cảm nhận về cơ sở vật chất và nguồn nhân lực, cảm nhận về danh tiếng, chuẩn mực chủ quan và cơ hội làm việc trong tương lai. Mô hình lý thuyết đề xuất phân tích ảnh hưởng của các nhân tố này đến ý định chọn trường đại học của học sinh THPT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm phỏng vấn sâu và phỏng vấn nhóm nhằm khám phá các nhân tố ảnh hưởng và hiệu chỉnh bảng câu hỏi khảo sát. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát 275 học sinh lớp 12 tại các trường THPT trên địa bàn Thành phố Tây Ninh theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện phi ngẫu nhiên, thu về 250 phiếu hợp lệ với tỷ lệ phản hồi 91%. Phân tích dữ liệu sử dụng các kỹ thuật: kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố, phân tích hồi quy đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến ý định chọn trường. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6 đến tháng 7 năm 2020, phù hợp với giai đoạn học sinh bắt đầu có ý định chọn trường đại học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của cảm nhận về chi phí: Kết quả phân tích hồi quy cho thấy cảm nhận về chi phí có tác động tiêu cực đến ý định chọn trường đại học, với hệ số hồi quy đạt mức ý nghĩa thống kê (p < 0.05). Khoảng 65% học sinh cho rằng chi phí học tập là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định của họ.

  2. Cảm nhận về chương trình học: Đây là nhân tố có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ nhất, với hơn 78% học sinh đánh giá chương trình học phù hợp và hấp dẫn sẽ tăng ý định chọn trường. Hệ số hồi quy cho thấy mức độ ảnh hưởng cao hơn so với các nhân tố khác.

  3. Cảm nhận về cơ sở vật chất và nguồn nhân lực: Khoảng 70% học sinh quan tâm đến cơ sở vật chất hiện đại và đội ngũ giảng viên chất lượng, điều này góp phần nâng cao ý định chọn trường đại học. Phân tích nhân tố khám phá xác nhận đây là một nhóm nhân tố riêng biệt và có ý nghĩa.

  4. Chuẩn mực chủ quan: Nhân tố này phản ánh áp lực và sự ủng hộ từ gia đình, bạn bè và xã hội, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 60%. Kết quả cho thấy chuẩn mực chủ quan có tác động tích cực đến ý định chọn trường, phù hợp với đặc điểm văn hóa phương Đông.

  5. Cơ hội làm việc trong tương lai: Đây là nhân tố quan trọng, với 72% học sinh cho rằng cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp là yếu tố quyết định. Hệ số hồi quy cho thấy cơ hội việc làm có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến ý định chọn trường.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của chi phí, chương trình học, cơ sở vật chất, chuẩn mực xã hội và cơ hội nghề nghiệp trong quyết định chọn trường đại học. Ví dụ, nghiên cứu của Joseph Kee Ming (2013) cũng chỉ ra cảm nhận về chương trình học và chi phí là những yếu tố hàng đầu ảnh hưởng đến lựa chọn trường. Sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng giữa các nhân tố có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện hệ số hồi quy và tỷ lệ phần trăm học sinh đánh giá cao từng nhân tố. Ngoài ra, chuẩn mực chủ quan được nhấn mạnh trong bối cảnh văn hóa Việt Nam, nơi gia đình và xã hội có ảnh hưởng lớn đến quyết định cá nhân. Việc các trường đại học chú trọng nâng cao chất lượng chương trình và cơ sở vật chất sẽ góp phần tăng sức hấp dẫn đối với học sinh. Đồng thời, các chính sách hỗ trợ tài chính và thông tin minh bạch về cơ hội việc làm cũng là yếu tố then chốt giúp tăng tỷ lệ tuyển sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tối ưu hóa chính sách học phí và hỗ trợ tài chính: Các trường đại học cần xây dựng các gói học bổng, hỗ trợ tài chính phù hợp nhằm giảm bớt gánh nặng chi phí cho học sinh và gia đình, từ đó tăng tỷ lệ đăng ký nhập học. Thời gian thực hiện trong vòng 1-2 năm, chủ thể là ban lãnh đạo trường và phòng tài chính.

  2. Nâng cao chất lượng và đa dạng hóa chương trình đào tạo: Đổi mới chương trình học theo hướng thực tiễn, gắn kết với nhu cầu thị trường lao động, đồng thời phát triển các ngành học mới hấp dẫn. Triển khai trong 2-3 năm, do phòng đào tạo phối hợp với các khoa chuyên môn thực hiện.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và nâng cao năng lực giảng viên: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, phòng học, thư viện và nâng cao trình độ đội ngũ giảng viên nhằm tạo môi trường học tập chuyên nghiệp, thu hút học sinh. Kế hoạch dài hạn 3-5 năm, do ban quản lý cơ sở vật chất và phòng nhân sự đảm nhiệm.

  4. Tăng cường truyền thông và tư vấn hướng nghiệp: Xây dựng các chiến dịch truyền thông hiệu quả, cung cấp thông tin minh bạch về chương trình học, chi phí, cơ hội việc làm và hỗ trợ tư vấn hướng nghiệp cho học sinh THPT. Thực hiện liên tục, chủ thể là phòng truyền thông và phòng tuyển sinh.

  5. Phát triển mạng lưới hợp tác với doanh nghiệp: Tạo cơ hội thực tập, việc làm cho sinh viên sau khi tốt nghiệp, nâng cao uy tín và sức hấp dẫn của trường. Thời gian thực hiện 1-2 năm, do phòng quan hệ doanh nghiệp phối hợp với các khoa chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và phòng tuyển sinh các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu và phân tích giúp xây dựng chiến lược tuyển sinh hiệu quả, tập trung vào các nhân tố ảnh hưởng chính đến học sinh THPT.

  2. Giáo viên và cán bộ tư vấn hướng nghiệp tại các trường THPT: Hiểu rõ các yếu tố tác động đến quyết định chọn trường của học sinh để hỗ trợ tư vấn chính xác, phù hợp với năng lực và nguyện vọng của học sinh.

  3. Phụ huynh học sinh: Cung cấp thông tin khoa học về các nhân tố cần cân nhắc khi lựa chọn trường đại học, giúp phụ huynh đồng hành cùng con em trong quá trình ra quyết định.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về hành vi lựa chọn trường đại học, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam đang đổi mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định chọn trường đại học của học sinh THPT?
    Cảm nhận về chương trình học và cơ hội việc làm là hai nhân tố có ảnh hưởng tích cực mạnh nhất, theo khảo sát có hơn 70% học sinh đánh giá cao hai yếu tố này.

  2. Chi phí học tập ảnh hưởng như thế nào đến quyết định chọn trường?
    Chi phí học tập có tác động tiêu cực, nhiều học sinh cân nhắc kỹ lưỡng khả năng tài chính gia đình trước khi quyết định đăng ký vào trường đại học.

  3. Chuẩn mực chủ quan đóng vai trò ra sao trong lựa chọn trường?
    Chuẩn mực chủ quan phản ánh sự ảnh hưởng của gia đình, bạn bè và xã hội, đặc biệt quan trọng trong văn hóa phương Đông, góp phần định hướng và củng cố quyết định của học sinh.

  4. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Luận văn sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phỏng vấn định tính và khảo sát định lượng với 250 học sinh lớp 12, phân tích dữ liệu bằng kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá và hồi quy đa biến.

  5. Các trường đại học có thể áp dụng kết quả nghiên cứu này như thế nào?
    Các trường có thể tập trung cải thiện chương trình đào tạo, nâng cao cơ sở vật chất, xây dựng chính sách học phí hợp lý và tăng cường truyền thông để thu hút học sinh, dựa trên các nhân tố đã được xác định có ảnh hưởng.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định sáu nhân tố chính ảnh hưởng đến ý định chọn trường đại học của học sinh THPT tại Thành phố Tây Ninh: cảm nhận về chi phí, chương trình học, cơ sở vật chất và nguồn nhân lực, danh tiếng, chuẩn mực chủ quan và cơ hội việc làm.
  • Cảm nhận về chương trình học và cơ hội việc làm là hai nhân tố có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ nhất, trong khi chi phí học tập có tác động tiêu cực.
  • Chuẩn mực chủ quan đóng vai trò quan trọng trong bối cảnh văn hóa Việt Nam, ảnh hưởng đến quyết định của học sinh.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các trường đại học xây dựng chiến lược tuyển sinh hiệu quả, đồng thời hỗ trợ học sinh và phụ huynh trong quá trình lựa chọn trường.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu sang các địa bàn khác và cập nhật dữ liệu theo thời gian nhằm nâng cao tính ứng dụng và hiệu quả quản trị giáo dục đại học.

Hãy áp dụng những kết quả và giải pháp từ nghiên cứu này để nâng cao chất lượng tuyển sinh và phát triển bền vững cho các trường đại học trong tương lai.