Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng cạnh tranh khốc liệt, việc đánh giá thành quả hoạt động của doanh nghiệp không thể chỉ dựa vào các chỉ số tài chính truyền thống. Theo báo cáo của ngành, các chỉ số tài chính chỉ phản ánh kết quả quá khứ và không cung cấp đầy đủ thông tin về các yếu tố định hướng cho kết quả tài chính trong tương lai. Do đó, việc áp dụng Bảng điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC) trở thành một giải pháp quản trị chiến lược hiệu quả, giúp doanh nghiệp đo lường thành quả hoạt động trên bốn phương diện: tài chính, khách hàng, quy trình kinh doanh nội bộ và học hỏi phát triển.

Luận văn tập trung nghiên cứu việc xây dựng và áp dụng Bảng điểm cân bằng để đo lường thành quả hoạt động tại Công ty TNHH Thương mại - Dịch vụ Hoa Mai, một doanh nghiệp vừa hoạt động trong lĩnh vực cung cấp suất ăn công nghiệp với hơn 1.800 nhân viên và phục vụ hơn 150.000 suất ăn mỗi ngày. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ năm 2012 đến 2016, kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính và thu thập dữ liệu sơ cấp qua thảo luận, quan sát và khảo sát.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là xây dựng một hệ thống Bảng điểm cân bằng phù hợp với đặc điểm hoạt động và môi trường kinh doanh của Công ty Hoa Mai, từ đó giúp công ty có công cụ đo lường thành quả hoạt động toàn diện, thúc đẩy phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh. Nghiên cứu cũng nhằm phân tích thực trạng đo lường thành quả hiện tại, nhận diện điểm mạnh, hạn chế và đề xuất các giải pháp cải tiến phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Bảng điểm cân bằng (BSC) được giới thiệu lần đầu năm 1992 bởi Kaplan và Norton, là hệ thống chuyển đổi tầm nhìn và chiến lược thành các mục tiêu và thước đo cụ thể trên bốn phương diện: tài chính, khách hàng, quy trình kinh doanh nội bộ và học hỏi phát triển. BSC giúp cân bằng giữa các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn, giữa các chỉ số tài chính và phi tài chính, cũng như giữa các yếu tố bên trong và bên ngoài doanh nghiệp.

Nghiên cứu vận dụng mô hình BSC thế hệ thứ hai và thứ ba, trong đó nhấn mạnh mối quan hệ nhân quả giữa các mục tiêu chiến lược và thước đo, đồng thời xây dựng bản đồ chiến lược minh họa các mối liên kết này. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chỉ số Kết quả Cốt yếu (KRI): đo lường kết quả cần đạt.
  • Chỉ số Hiệu suất (PI): đo lường các hoạt động cần thực hiện.
  • Chỉ số Hiệu suất Cốt yếu (KPI): đo lường các hoạt động quan trọng nhất để đạt hiệu quả cao.

Ngoài ra, nghiên cứu tham khảo các lý thuyết về quản trị chiến lược, quản lý nguồn nhân lực và đổi mới sáng tạo nhằm hỗ trợ xây dựng các mục tiêu và thước đo phù hợp với đặc thù của doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính, cụ thể là phương pháp nghiên cứu tình huống (case study) tại Công ty TNHH TM - DV Hoa Mai. Dữ liệu nghiên cứu bao gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: báo cáo tài chính, tài liệu nội bộ công ty, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về BSC.
  • Dữ liệu sơ cấp: thu thập qua thảo luận tay đôi với giám đốc và trưởng phòng ban, thảo luận nhóm với nhân viên, quan sát thực tế tại công ty và phiếu khảo sát.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 7 phiếu khảo sát với giám đốc và trưởng phòng ban, 29 phiếu khảo sát với bếp trưởng tại 50 bếp ăn. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tổng hợp thông tin định tính và định lượng để đánh giá thực trạng và xây dựng Bảng điểm cân bằng.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2012 đến 2017, trong đó thu thập dữ liệu tài chính và phi tài chính từ năm 2012 đến 2016, phân tích và xây dựng mô hình BSC trong năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đo lường thành quả hoạt động hiện tại: Công ty chủ yếu sử dụng các chỉ số tài chính như tỷ số thanh toán nhanh, vòng quay nợ phải thu, vòng quay hàng tồn kho và tỷ suất lợi nhuận gộp trên doanh thu thuần. Ví dụ, tỷ số thanh toán nhanh năm 2016 đạt 1,07, tăng so với 0,70 năm 2014, cho thấy cải thiện khả năng thanh toán ngắn hạn. Tuy nhiên, các chỉ số phi tài chính như sự hài lòng khách hàng, năng suất lao động và phát triển nhân sự chưa được đo lường đầy đủ.

  2. Nhận thức về tầm nhìn và chiến lược: Qua khảo sát, chỉ 2/6 trưởng phòng biết rõ tầm nhìn công ty, 3/6 biết chiến lược kinh doanh, trong khi 100% nhân viên không biết đến tầm nhìn và chiến lược. Điều này cho thấy sự thiếu đồng bộ trong truyền thông chiến lược nội bộ.

  3. Điểm mạnh và hạn chế: Công ty có quy trình sản xuất nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn Nhật Bản, tạo được lòng trung thành của khách hàng Nhật chiếm 85% tổng số khách hàng. Tuy nhiên, nhân sự chủ yếu là lao động phổ thông, thiếu gắn kết lâu dài, chế độ lương thưởng chưa phù hợp, gây ảnh hưởng đến động lực làm việc.

  4. Mối liên kết giữa các phương diện BSC: Bản đồ chiến lược được xây dựng thể hiện rõ mối quan hệ nhân quả giữa các mục tiêu tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. Ví dụ, mục tiêu tăng doanh thu từ khách hàng mới (tỷ lệ tăng 15% năm 2017) liên quan trực tiếp đến cải tiến quy trình kinh doanh và nâng cao năng lực nhân viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc chỉ sử dụng các chỉ số tài chính để đánh giá thành quả hoạt động là chưa đủ, nhất là trong ngành suất ăn công nghiệp có tính cạnh tranh cao và yêu cầu chất lượng dịch vụ khắt khe. Việc thiếu sự nhận thức về tầm nhìn và chiến lược trong nhân viên làm giảm hiệu quả thực thi chiến lược.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, việc áp dụng BSC giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ như Hoa Mai có thể cân bằng giữa các mục tiêu tài chính và phi tài chính, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững. Các chỉ số KPI được thiết kế phù hợp với đặc thù ngành và quy mô công ty giúp đo lường hiệu quả công việc rõ ràng, minh bạch.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ tăng doanh thu từ khách hàng mới, biểu đồ mức độ hài lòng nhân viên và bảng tổng hợp các chỉ số tài chính - phi tài chính qua các năm, giúp minh họa rõ ràng sự cải thiện và các điểm cần khắc phục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai hệ thống Bảng điểm cân bằng toàn diện: Thiết lập các mục tiêu và chỉ số KPI cụ thể cho bốn phương diện tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. Mục tiêu tăng doanh thu từ khách hàng mới lên 20% trong vòng 2 năm, giảm tỷ lệ nhân viên nghỉ việc xuống dưới 10% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo và phòng Kế hoạch chiến lược.

  2. Tăng cường truyền thông và đào tạo về tầm nhìn, chiến lược: Tổ chức các buổi đào tạo, hội thảo định kỳ để nâng cao nhận thức của toàn bộ nhân viên về chiến lược công ty, đảm bảo 100% nhân viên hiểu và thực hiện đúng chiến lược trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự phối hợp với Ban lãnh đạo.

  3. Cải tiến chế độ lương thưởng và phúc lợi: Xây dựng hệ thống lương thưởng dựa trên kết quả KPI, tăng mức thưởng cho nhân viên đạt hiệu quả công việc cao, nhằm nâng cao động lực làm việc và giảm tỷ lệ nghỉ việc. Mục tiêu giảm tỷ lệ nhân viên không hài lòng về lương thưởng xuống dưới 20% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự và Ban Giám đốc.

  4. Tối ưu hóa quy trình kinh doanh nội bộ: Áp dụng các biện pháp cải tiến quy trình sản xuất và quản lý chất lượng, giảm chi phí giá vốn trên doanh thu thuần ít nhất 5% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Sản xuất và Phòng 3Q-6S.

  5. Phát triển nguồn nhân lực và văn hóa doanh nghiệp: Đầu tư đào tạo kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm cho nhân viên, xây dựng văn hóa doanh nghiệp gắn kết, nâng cao năng lực học hỏi và phát triển. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên tham gia đào tạo lên 80% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp vừa và nhỏ: Nhận diện các công cụ quản trị chiến lược hiệu quả, áp dụng BSC để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

  2. Phòng kế hoạch chiến lược và quản lý hiệu suất: Tham khảo quy trình xây dựng và triển khai Bảng điểm cân bằng, thiết kế các chỉ số KPI phù hợp với đặc thù ngành và doanh nghiệp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kinh tế, Quản trị kinh doanh: Nghiên cứu thực tiễn áp dụng BSC trong doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ suất ăn công nghiệp.

  4. Tư vấn quản trị doanh nghiệp: Áp dụng các giải pháp và bài học kinh nghiệm từ nghiên cứu để tư vấn xây dựng hệ thống đo lường thành quả hoạt động cho khách hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bảng điểm cân bằng là gì và tại sao cần áp dụng?
    Bảng điểm cân bằng là hệ thống đo lường thành quả hoạt động dựa trên bốn phương diện tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. Nó giúp doanh nghiệp cân bằng giữa các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn, tài chính và phi tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị và phát triển bền vững.

  2. Làm thế nào để xây dựng Bảng điểm cân bằng phù hợp với doanh nghiệp vừa và nhỏ?
    Cần phân tích đặc điểm hoạt động, chiến lược và môi trường kinh doanh của doanh nghiệp, lựa chọn các mục tiêu và chỉ số KPI phù hợp, đảm bảo tính khả thi và dễ đo lường. Việc tham khảo các nghiên cứu và kinh nghiệm thực tế cũng rất quan trọng.

  3. Các chỉ số KPI trong Bảng điểm cân bằng có vai trò gì?
    KPI là các chỉ số đo lường hiệu suất cốt yếu, giúp kết nối chiến lược với hoạt động cụ thể hàng ngày, đảm bảo nhân viên hiểu rõ nhiệm vụ và đóng góp vào mục tiêu chung của doanh nghiệp.

  4. Những khó khăn thường gặp khi triển khai Bảng điểm cân bằng là gì?
    Bao gồm thiếu cam kết từ lãnh đạo cấp cao, nhân viên chưa hiểu rõ chiến lược, hệ thống đo lường chưa hoàn chỉnh, và việc áp dụng BSC bị xem như dự án hệ thống thay vì công cụ quản lý chiến lược.

  5. Làm thế nào để đảm bảo thành công khi áp dụng Bảng điểm cân bằng?
    Cần sự cam kết mạnh mẽ từ lãnh đạo, truyền thông hiệu quả trong toàn doanh nghiệp, xây dựng hệ thống đo lường đơn giản, rõ ràng, và liên tục theo dõi, đánh giá kết quả để điều chỉnh kịp thời.

Kết luận

  • Bảng điểm cân bằng là công cụ quản trị chiến lược hiệu quả, giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ như Công ty Hoa Mai đo lường thành quả hoạt động toàn diện trên bốn phương diện chính.
  • Thực trạng tại Công ty Hoa Mai cho thấy việc chỉ sử dụng các chỉ số tài chính là chưa đủ, cần bổ sung các chỉ số phi tài chính để nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Việc xây dựng bản đồ chiến lược và hệ thống KPI phù hợp giúp kết nối chiến lược với hoạt động thực tế, nâng cao nhận thức và động lực của nhân viên.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào xây dựng hệ thống BSC, cải tiến truyền thông nội bộ, chế độ lương thưởng, quy trình kinh doanh và phát triển nguồn nhân lực.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thí điểm BSC, đào tạo nhân viên, theo dõi và đánh giá kết quả định kỳ, nhằm đảm bảo áp dụng thành công và phát triển bền vững.

Hành động ngay hôm nay: Ban lãnh đạo Công ty Hoa Mai và các doanh nghiệp tương tự nên bắt đầu xây dựng và áp dụng Bảng điểm cân bằng để nâng cao hiệu quả quản trị và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.