I. Tổng quan về Tiếp Cận Tài Chính và Tăng Trưởng Doanh Số
Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNNVV) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, đóng góp khoảng 40% GDP, 30% tổng kim ngạch xuất khẩu và 15% vào ngân sách nhà nước. DNNVV cũng tạo việc làm cho hơn 60% lao động. Tuy nhiên, lợi nhuận trên doanh thu của DNNVV còn khiêm tốn. Vốn là một yếu tố đầu vào quan trọng. Dữ liệu từ CIEM năm 2013 cho thấy phần lớn doanh nghiệp tiếp cận được nguồn tài chính chính thức (khoảng 72%), trong khi tỷ lệ tiếp cận tài chính phi chính thức thấp hơn nhiều (khoảng 20.83%). Nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn do thủ tục hành chính và thiếu tài sản thế chấp. Nghiên cứu chỉ ra rằng tài chính chính thức có tác động tích cực đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, trong khi tài chính phi chính thức có thể tác động ngược lại.
1.1. Vai trò của DNNVV trong nền kinh tế Việt Nam
DNNVV là động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế. Chúng đóng góp đáng kể vào GDP, xuất khẩu và tạo việc làm. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của DNNVV vẫn còn hạn chế so với tiềm năng. Việc cải thiện khả năng tiếp cận vốn và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn là yếu tố then chốt để thúc đẩy tăng trưởng của DNNVV. Theo MPI, lợi nhuận trên doanh thu của DNNVV còn thấp, chỉ đạt 2.8% năm 2007 và giảm xuống 2% trong những năm gần đây. Gross Domestic Product (GDP) của Việt Nam phụ thuộc lớn vào sự phát triển của các SMEs.
1.2. Thực trạng tiếp cận tài chính của DNNVV ở Việt Nam
Nhiều DNNVV gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn cần thiết. Rào cản lớn nhất là thủ tục phức tạp và thiếu tài sản thế chấp. Theo CIEM, phần lớn doanh nghiệp tiếp cận được tài chính chính thức, nhưng một số lượng đáng kể vẫn phải dựa vào tài chính phi chính thức. Điều này cho thấy sự cần thiết phải cải thiện hệ thống tài chính để đáp ứng nhu cầu của DNNVV. Việc tiếp cận tài chính chính thức từ các ngân hàng thường khó khăn do các yêu cầu về collateral và thủ tục hành chính phức tạp.
II. Thách thức Tiếp Cận Tài Chính Ảnh Hưởng Tăng Trưởng Doanh Số
Mặc dù vốn là yếu tố quan trọng, nhưng việc tiếp cận vốn không phải lúc nào cũng dễ dàng đối với DNNVV. Các nghiên cứu cho thấy có sự khác biệt về tác động của các nguồn tài chính khác nhau đến tăng trưởng doanh số. Trong khi tài chính chính thức được chứng minh là có tác động tích cực, tài chính phi chính thức có thể không mang lại hiệu quả tương tự, thậm chí còn gây ra tác động tiêu cực. Điều này đặt ra câu hỏi về sự lựa chọn nguồn vốn phù hợp và các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định này của doanh nghiệp.
2.1. Tác động khác nhau của tài chính chính thức và phi chính thức
Nghiên cứu của Ayyagari, Demirgüç - Kunt, và Maksimovic (2010) cho thấy tài chính chính thức hỗ trợ hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp tốt hơn so với tài chính phi chính thức. Saeed (2009) cũng có kết quả tương tự. Sự khác biệt này có thể do các điều kiện và ràng buộc khác nhau đi kèm với từng loại hình tài chính. Formal finance thường đi kèm với các yêu cầu minh bạch và quản lý chặt chẽ hơn, thúc đẩy doanh nghiệp sử dụng vốn hiệu quả hơn.
2.2. Vai trò của tài chính phi chính thức trong bối cảnh Việt Nam
Trong bối cảnh hệ thống tài chính và pháp lý còn nhiều hạn chế, tài chính phi chính thức có thể là một kênh quan trọng để đáp ứng nhu cầu vốn của DNNVV. Tuy nhiên, việc lạm dụng tài chính phi chính thức có thể dẫn đến các rủi ro về lãi suất và điều kiện vay không minh bạch. Allen, Chakrabarti, De, và Qian (2012) nghiên cứu về SMEs ở Ấn Độ và chỉ ra rằng cơ chế quản trị phi pháp lý đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp và vượt qua các thủ tục hành chính rườm rà.
III. Cách Yếu Tố Vĩ Mô Ảnh Hưởng Tiếp Cận Tài Chính Doanh Nghiệp
Khả năng tiếp cận tài chính của doanh nghiệp chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm cả yếu tố vĩ mô và vi mô. Các yếu tố vĩ mô như chính sách của nhà nước, môi trường pháp lý và sự phát triển của hệ thống tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một sân chơi bình đẳng và khuyến khích đầu tư. Sự ổn định kinh tế vĩ mô và sự minh bạch trong hệ thống pháp luật cũng góp phần giảm thiểu rủi ro và tăng cường niềm tin của các nhà đầu tư.
3.1. Chính sách nhà nước và môi trường pháp lý
Chính sách hỗ trợ DNNVV của nhà nước, bao gồm các chương trình tín dụng ưu đãi và giảm thuế, có thể giúp cải thiện khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp. Môi trường pháp lý minh bạch và hiệu quả cũng giúp bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư và giảm thiểu rủi ro. Cần có các chính sách thúc đẩy SMEs tiếp cận vốn dễ dàng hơn từ các tổ chức tài chính chính thức.
3.2. Phát triển của hệ thống tài chính
Một hệ thống tài chính phát triển và đa dạng, với sự tham gia của nhiều loại hình tổ chức tín dụng và các công cụ tài chính khác nhau, sẽ tạo ra nhiều lựa chọn hơn cho doanh nghiệp. Việc phát triển thị trường vốn và các kênh huy động vốn khác cũng góp phần giảm bớt áp lực lên hệ thống ngân hàng. Sự phát triển của financial institutions là rất quan trọng để cung cấp nguồn vốn cho SMEs.
IV. Phương Pháp Phân Tích Ảnh Hưởng Tiếp Cận Vốn Đến Tăng Trưởng
Để đánh giá tác động của khả năng tiếp cận các nguồn tài chính khác nhau đến tăng trưởng doanh số, nghiên cứu sử dụng mô hình bivariate probit và phương pháp instrumental variable (IV) để giải quyết vấn đề endogeneity. Mô hình này cho phép xem xét đồng thời ảnh hưởng của tài chính chính thức và phi chính thức. Biến công cụ được sử dụng để đảm bảo tính khách quan và loại bỏ các yếu tố gây nhiễu.
4.1. Mô hình Bivariate Probit
Mô hình bivariate probit được sử dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc tiếp cận tài chính chính thức và phi chính thức một cách đồng thời. Mô hình này cho phép ước lượng các hệ số và đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố. Nó rất hữu ích trong việc xác định các yếu tố quyết định việc một doanh nghiệp có khả năng tiếp cận được cả hai loại hình tài chính hay không.
4.2. Sử dụng phương pháp Instrumental Variable IV
Phương pháp instrumental variable được sử dụng để giải quyết vấn đề endogeneity, tức là sự tương quan giữa các biến giải thích và sai số. Biến công cụ được lựa chọn phải có tương quan với biến giải thích nhưng không tương quan với sai số, đảm bảo tính tin cậy của kết quả. IV giúp loại bỏ những sai lệch trong ước lượng do vấn đề endogeneity gây ra.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Tác Động Rõ Rệt Đến Tăng Trưởng Doanh Số
Kết quả nghiên cứu cho thấy tài chính chính thức có vai trò quan trọng và tích cực trong việc cải thiện hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, trong khi tài chính phi chính thức có tác động ngược lại. Kích thước doanh nghiệp, sự hỗ trợ của chính phủ và mối quan hệ tốt với ngân hàng là những yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp tiếp cận tài chính chính thức. Mạng lưới xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp cận tài chính phi chính thức. Đáng chú ý, các doanh nhân trẻ có xu hướng lựa chọn tài chính phi chính thức hơn.
5.1. Ảnh hưởng của quy mô hỗ trợ từ chính phủ và quan hệ ngân hàng
Doanh nghiệp có quy mô lớn hơn, nhận được sự hỗ trợ từ chính phủ và có mối quan hệ tốt với ngân hàng có khả năng tiếp cận tài chính chính thức cao hơn. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc xây dựng mối quan hệ với các tổ chức tài chính và tận dụng các chương trình hỗ trợ của chính phủ. Government assistance đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tiếp cận vốn chính thức.
5.2. Vai trò của mạng lưới xã hội và tuổi của doanh nhân
Mạng lưới xã hội, đặc biệt là mạng lưới với ngân hàng, có tác động tích cực đến khả năng tiếp cận tài chính phi chính thức. Các doanh nhân trẻ có xu hướng lựa chọn tài chính phi chính thức hơn, có thể do thiếu kinh nghiệm và quan hệ. Social networks là một nguồn lực quan trọng cho các doanh nghiệp, đặc biệt là trong việc tiếp cận tài chính.
VI. Giải Pháp Tăng Tiếp Cận Tài Chính Hướng Đến Tăng Trưởng Bền Vững
Để cải thiện khả năng tiếp cận tài chính cho DNNVV và thúc đẩy tăng trưởng bền vững, cần có các giải pháp đồng bộ từ chính phủ, các tổ chức tài chính và chính bản thân doanh nghiệp. Chính phủ cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp lý, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi và triển khai các chương trình hỗ trợ hiệu quả. Các tổ chức tài chính cần đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ, đơn giản hóa thủ tục và giảm thiểu rủi ro. Doanh nghiệp cần nâng cao năng lực quản lý tài chính, xây dựng uy tín và tạo dựng mối quan hệ tốt với các đối tác.
6.1. Hoàn thiện hệ thống pháp lý và môi trường kinh doanh
Chính phủ cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp lý, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả. Môi trường kinh doanh thuận lợi, với các thủ tục hành chính đơn giản và chi phí thấp, sẽ khuyến khích đầu tư và tạo điều kiện cho DNNVV phát triển. Hệ thống pháp lý cần đảm bảo quyền lợi của cả doanh nghiệp và các tổ chức tài chính. Ministry of Planning and Investment (MPI) đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và thực thi các chính sách hỗ trợ SMEs.
6.2. Đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ tài chính
Các tổ chức tài chính cần đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ, đáp ứng nhu cầu khác nhau của DNNVV. Các sản phẩm tín dụng linh hoạt, phù hợp với đặc điểm của từng ngành nghề và giai đoạn phát triển của doanh nghiệp, sẽ giúp cải thiện khả năng tiếp cận vốn. Các dịch vụ tư vấn tài chính và hỗ trợ kỹ thuật cũng rất quan trọng. Các ngân hàng nên phát triển các sản phẩm và dịch vụ phù hợp với đặc thù của SMEs.
