Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân vãng lai của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế

• Tác giả: Phạm Cao Bằng
• Người hướng dẫn: Tô Trung Thành
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
• Chuyên ngành: Kinh Tế Học
• Đề tài: Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Cán Cân Vãng Lai Của Việt Nam Trong Hội Nhập Quốc Tế
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. Lý do nghiên cứu
• 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu, mô hình và số liệu
• 1.5. Những phát hiện mới
• 1.6. Cấu trúc luận án
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CÁN CÂN VÃNG LAI
• 2.1. Các khái niệm và quan điểm cơ sở
• 2.2. Tổng hợp các khái niệm cơ bản về cán cân vãng lai
• 2.3. Quan điểm về thặng dư và thâm hụt cán cân vãng lai
• 2.4. Các cách tiếp cận lý thuyết trong nghiên cứu cán cân vãng lai
• 2.4.1. Tiếp cận co giãn thương mại
• 2.4.2. Tiếp cận chi tiêu
• 2.4.3. Tiếp cận tiền tệ
• 2.4.4. Tiếp cận liên thời kỳ
• 2.4.5. Các cách tiếp cận khác
• 2.5. Tổng quan nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân vãng lai và các cán cân thành phần của cán cân vãng lai
• 2.5.1. Tổng quan nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân vãng lai
• 2.5.2. Tổng quan nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thương mại
• 2.5.3. Tổng quan nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thu nhập
• 2.6. Tóm tắt và kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CÁN CÂN VÃNG LAI CỦA VIỆT NAM THỜI KỲ HỘI NHẬP
• 3.1. Tiến trình Việt Nam hội nhập và bối cảnh quốc tế
• 3.1.1. Tiến trình Việt Nam hội nhập
• 3.1.2. Một số biến động kinh tế thế giới trong tiến trình hội nhập
• 3.2. Diễn biến một số chỉ số kinh tế của Việt Nam
• 3.2.1. Diễn biến tài sản ban đầu nước ngoài ròng
• 3.2.2. Diễn biến tỷ giá hối đoái
• 3.2.3. Diễn biến độ mở thương mại
• 3.2.4. Diễn biến FDI và ODA
• 3.2.5. Diễn biến phát triển tài chính
• 3.2.6. Diễn biến lạm phát
• 3.2.7. Diễn biến lãi suất trong nước và chênh lệch với lãi suất quốc tế
• 3.2.8. Diễn biến cân bằng ngân sách nhà nước
• 3.2.9. Diễn biến một số yếu tố khác
• 3.3. Diễn biến cán cân vãng lai và các thành phần của cán cân vãng lai của Việt Nam
• 3.3.1. Diễn biến cán cân vãng lai
• 3.3.2. Diễn biến cán cân thương mại
• 3.3.3. Diễn biến cán cân thu nhập
• 3.3.4. Tính bền vững của cán cân vãng lai của Việt Nam
• 3.4. Tóm tắt và kết luận chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ ĐẾN CÁN CÂN VÃNG LAI CỦA VIỆT NAM THỜI KỲ HỘI NHẬP
• 4.1. Khung phân tích
• 4.2. Mô hình kinh tế lượng
• 4.3. Biến số và số liệu
• 4.3.1. Các biến số và nguồn số liệu
• 4.3.2. Đặc điểm các chuỗi số
• 4.4. Hướng kiểm định và các mô hình kiểm định
• 4.5. Kết quả thực nghiệm
• 4.5.1. Kết quả lựa chọn và ước lượng các mô hình ARDL
• 4.5.2. Kết quả kiểm định đường Bound
• 4.5.3. Kết quả ước lượng các mối quan hệ dài hạn
• 4.5.4. Kết quả ước lượng các mối quan hệ ngắn hạn
• 4.5.5. Tổng hợp kết quả kiểm tra khuyết tật các mô hình
• 4.6. Phân tích và đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố
• 4.7. Tóm tắt và kết luận chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• 5.1. Các kết quả nghiên cứu chính
• 5.2. Các khuyến nghị chính sách
• 5.2.1. Các khuyến nghị về chính sách hỗ trợ thương mại quốc tế
• 5.2.2. Các khuyến nghị về quản lý dòng vốn đầu tư quốc tế
• 5.2.3. Các khuyến nghị về nâng cao năng lực sản xuất trong nước
• 5.2.4. Các khuyến nghị về chính sách tỷ giá
• 5.2.5. Các khuyến nghị về lãi suất
• 5.2.6. Các khuyến nghị về kiều hối và khuyến khích tiêu dùng nội địa
• 5.3. Hạn chế và hướng tiếp tục nghiên cứu
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu

Cán cân vãng lai (CCVL) là một chỉ số quan trọng trong kinh tế học, phản ánh sự tương tác giữa các yếu tố kinh tế trong và ngoài nước. Nghiên cứu này nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến CCVL của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Việc phân tích các yếu tố này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về tình hình kinh tế hiện tại mà còn cung cấp cơ sở cho việc xây dựng chính sách kinh tế phù hợp. Các yếu tố như thương mại quốc tế, chính sách kinh tế, và tác động kinh tế từ bên ngoài đều có thể ảnh hưởng đến CCVL. Đặc biệt, trong giai đoạn hội nhập sâu rộng, các yếu tố này có thể trở nên phức tạp hơn và cần được xem xét một cách hệ thống.

1.1. Lý do nghiên cứu

Việt Nam đang trong quá trình hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, dẫn đến sự thay đổi trong CCVL. Nghiên cứu này nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến CCVL và cung cấp những khuyến nghị chính sách nhằm đảm bảo sự cân bằng bền vững. Các yếu tố như xuất nhập khẩu, đầu tư nước ngoài, và tình hình kinh tế quốc tế đều có thể tác động đến CCVL. Việc phân tích các yếu tố này sẽ giúp xác định các chính sách cần thiết để duy trì sự ổn định của CCVL trong bối cảnh hội nhập.

1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu

Mục tiêu của nghiên cứu là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến CCVL của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Câu hỏi nghiên cứu bao gồm: (1) Các đặc điểm của CCVL và các thành phần của nó trong thời kỳ hội nhập là gì? (2) Những yếu tố nào ảnh hưởng đến CCVL? (3) Cơ chế tác động của các yếu tố này đến CCVL như thế nào? (4) Chính sách nào cần được áp dụng để đảm bảo sự cân bằng bền vững cho CCVL?

II. Cơ sở lý luận và tổng quan nghiên cứu

Nghiên cứu về CCVL đã được thực hiện rộng rãi trên thế giới, tuy nhiên, các nghiên cứu về CCVL của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập vẫn còn hạn chế. Các khái niệm cơ bản về CCVL và các thành phần của nó như cán cân thương mại (CCTM) và cán cân thu nhập (CCTN) cần được làm rõ. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng CCTM thường chiếm tỷ trọng lớn trong CCVL và có mối quan hệ chặt chẽ với các yếu tố như tỷ giá hối đoái, lãi suất, và đầu tư nước ngoài. Việc phân tích các yếu tố này sẽ giúp hiểu rõ hơn về cơ chế tác động đến CCVL.

2.1. Tổng quan nghiên cứu thực nghiệm

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng CCVL của Việt Nam đã trải qua nhiều biến động lớn trong thời gian qua. Các yếu tố như tình hình kinh tế thế giới, chính sách thương mại, và tác động của FDI đều có ảnh hưởng đáng kể đến CCVL. Đặc biệt, các cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đã tác động mạnh đến CCVL của Việt Nam, làm thay đổi cấu trúc và cơ chế tác động của các yếu tố này. Việc tổng hợp các nghiên cứu trước đây sẽ giúp xác định khoảng trống trong nghiên cứu và hướng đi cho nghiên cứu hiện tại.

2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân vãng lai

Các yếu tố ảnh hưởng đến CCVL có thể được chia thành hai nhóm chính: nhóm yếu tố quốc tế và nhóm yếu tố nội địa. Nhóm yếu tố quốc tế bao gồm giá cả hàng hóa, lãi suất quốc tế, và tình hình kinh tế toàn cầu. Nhóm yếu tố nội địa bao gồm chính sách kinh tế, tình hình sản xuất, và xuất nhập khẩu. Việc phân tích các yếu tố này sẽ giúp làm rõ hơn về cơ chế tác động của chúng đến CCVL trong bối cảnh hội nhập.

III. Thực trạng cán cân vãng lai của Việt Nam

Trong giai đoạn hội nhập, CCVL của Việt Nam đã trải qua nhiều biến động lớn. Từ thâm hụt kéo dài, CCVL đã chuyển sang thặng dư trong một số năm gần đây. CCTM thường chiếm tỷ trọng lớn trong CCVL và có biến động cùng xu hướng với CCVL. Tuy nhiên, CCTN lại có khuynh hướng thâm hụt nghiêm trọng, gây áp lực lên CCVL. Việc phân tích thực trạng CCVL sẽ giúp hiểu rõ hơn về các yếu tố tác động và đưa ra các khuyến nghị chính sách phù hợp.

3.1. Diễn biến cán cân vãng lai

Trong giai đoạn từ 1996 đến 2017, CCVL của Việt Nam đã có những biến động đáng kể. Các yếu tố như tình hình kinh tế thế giới, chính sách thương mại, và đầu tư nước ngoài đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến CCVL. Sự thâm hụt trong CCTN đã làm giảm khả năng bền vững của CCVL, trong khi CCTM lại có xu hướng tăng trưởng. Việc phân tích diễn biến này sẽ giúp xác định các yếu tố cần thiết để duy trì sự ổn định của CCVL.

3.2. Tính bền vững của cán cân vãng lai

Tính bền vững của CCVL là một vấn đề quan trọng trong bối cảnh hội nhập. Các yếu tố như lãi suất, tỷ giá hối đoái, và chính sách kinh tế đều có thể ảnh hưởng đến tính bền vững của CCVL. Việc phân tích các yếu tố này sẽ giúp đưa ra các khuyến nghị chính sách nhằm đảm bảo sự cân bằng bền vững cho CCVL trong tương lai.

IV. Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố đến cán cân vãng lai

Nghiên cứu này sử dụng mô hình kinh tế lượng để phân tích ảnh hưởng của các yếu tố đến CCVL của Việt Nam. Các yếu tố như lãi suất, tỷ giá hối đoái, và đầu tư nước ngoài được xem xét trong cả ngắn hạn và dài hạn. Kết quả cho thấy rằng các yếu tố này có tác động đáng kể đến CCVL, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Việc phân tích này sẽ giúp làm rõ hơn về cơ chế tác động của các yếu tố đến CCVL.

4.1. Khung phân tích

Khung phân tích được xây dựng dựa trên các lý thuyết kinh tế hiện đại, nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến CCVL. Các yếu tố như chính sách kinh tế, tình hình kinh tế thế giới, và các yếu tố nội địa đều được đưa vào xem xét. Việc xây dựng khung phân tích này sẽ giúp làm rõ hơn về cơ chế tác động của các yếu tố đến CCVL.

4.2. Kết quả thực nghiệm

Kết quả thực nghiệm cho thấy rằng lãi suất và tỷ giá hối đoái có tác động mạnh mẽ đến CCVL. Các yếu tố này không chỉ ảnh hưởng đến CCTM mà còn đến CCTN. Việc phân tích kết quả thực nghiệm sẽ giúp đưa ra các khuyến nghị chính sách nhằm đảm bảo sự cân bằng bền vững cho CCVL trong bối cảnh hội nhập.

V. Kết luận và khuyến nghị

Nghiên cứu đã xác định được nhiều yếu tố ảnh hưởng đến CCVL của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập. Các khuyến nghị chính sách được đưa ra nhằm đảm bảo sự cân bằng bền vững cho CCVL. Các chính sách cần tập trung vào việc quản lý lãi suất, tỷ giá hối đoái, và đầu tư nước ngoài. Việc thực hiện các chính sách này sẽ giúp duy trì sự ổn định của CCVL và đảm bảo sự phát triển bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.

5.1. Các kết quả nghiên cứu chính

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng CCVL của Việt Nam đã trải qua nhiều biến động lớn trong thời gian qua. Các yếu tố như tình hình kinh tế thế giới, chính sách thương mại, và đầu tư nước ngoài đều có ảnh hưởng đáng kể đến CCVL. Việc phân tích các yếu tố này sẽ giúp xác định các chính sách cần thiết để duy trì sự ổn định của CCVL.

5.2. Các khuyến nghị chính sách

Các khuyến nghị chính sách bao gồm việc quản lý lãi suất, tỷ giá hối đoái, và đầu tư nước ngoài. Việc thực hiện các chính sách này sẽ giúp duy trì sự ổn định của CCVL và đảm bảo sự phát triển bền vững cho nền kinh tế Việt Nam. Các chính sách cần được điều chỉnh linh hoạt để phù hợp với tình hình kinh tế trong và ngoài nước.