Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tính đến cuối năm 2017, Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên đã có 8/14 xã đạt chuẩn NTM, 6 xã còn lại hoàn thành tối thiểu 13/19 tiêu chí theo Bộ tiêu chí quốc gia về NTM. Tuy nhiên, quá trình xây dựng NTM tại đây vẫn còn nhiều khó khăn như thiếu kinh phí, trình độ cán bộ hạn chế, đời sống nhân dân chưa đồng đều, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng thực hiện chương trình.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng xây dựng NTM tại Thị xã Phổ Yên trong giai đoạn 2015-2017, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm đẩy mạnh quá trình xây dựng NTM trong giai đoạn tiếp theo. Nghiên cứu tập trung vào các tiêu chí chính trong Bộ tiêu chí quốc gia về NTM, bao gồm quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội, môi trường và hệ thống chính trị.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý địa phương và các bên liên quan nhằm nâng cao hiệu quả chương trình xây dựng NTM, góp phần phát triển kinh tế nông thôn, cải thiện đời sống người dân và bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng có thể áp dụng tham khảo cho các địa phương miền núi và vùng nông thôn khác có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phát triển nông thôn mới, trong đó có:

  • Lý thuyết phát triển nông thôn toàn diện: Nhấn mạnh sự phát triển đồng bộ các mặt kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và chính trị nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống người dân nông thôn.
  • Mô hình xây dựng nông thôn mới theo Bộ tiêu chí quốc gia: Bao gồm 19 tiêu chí về quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội, môi trường và hệ thống chính trị.
  • Khái niệm nông thôn mới: Là vùng nông thôn có hạ tầng hiện đại, sản xuất phát triển bền vững theo hướng kinh tế hàng hóa, đời sống vật chất và tinh thần được nâng cao, bản sắc văn hóa được giữ gìn và phát triển, xã hội an ninh tốt, quản lý dân chủ.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: nông thôn, nông thôn mới, xây dựng nông thôn mới, các tiêu chí xây dựng NTM, phát triển bền vững, vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm đánh giá toàn diện thực trạng xây dựng NTM tại Thị xã Phổ Yên.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của UBND Thị xã Phổ Yên, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thái Nguyên, các văn bản pháp luật liên quan và các tài liệu nghiên cứu trước đó. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát thực địa, phỏng vấn sâu với 25 cán bộ quản lý địa phương và khảo sát ý kiến 270 người dân trên địa bàn.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Cỡ mẫu khảo sát người dân là 270 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các xã trong Thị xã. Cán bộ quản lý được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá các chỉ tiêu về kinh tế, xã hội, hạ tầng; phân tích SWOT để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong xây dựng NTM; phân tích nội dung phỏng vấn để làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2017, với thu thập dữ liệu và phân tích trong năm 2018.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu đề tài, giúp đánh giá chính xác thực trạng và đề xuất các giải pháp khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình quy hoạch và phát triển hạ tầng: Đến cuối năm 2017, 8/14 xã của Thị xã Phổ Yên đã hoàn thành quy hoạch xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia. Tỷ lệ đường giao thông trục xã được nhựa hóa hoặc bê tông hóa đạt 85%, đường trục thôn, xóm cứng hóa đạt 70%, hệ thống thủy lợi cơ bản đáp ứng yêu cầu sản xuất và dân sinh. Tuy nhiên, một số xã còn thiếu quy hoạch chi tiết và chưa đồng bộ trong phát triển hạ tầng, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

  2. Phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất: Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt khoảng 24,4 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo còn khoảng 18%, cao hơn mức trung bình của tỉnh. Tỷ lệ lao động có việc làm thường xuyên đạt 75%. Các hình thức tổ chức sản xuất như hợp tác xã và tổ hợp tác còn hạn chế về hiệu quả và quy mô, chưa phát huy hết tiềm năng sản xuất hàng hóa.

  3. Văn hóa - xã hội và môi trường: Tỷ lệ trường học đạt chuẩn quốc gia đạt 70%, y tế xã đạt chuẩn quốc gia, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt 90%. Tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch đạt 70%, các công trình xử lý chất thải và nước thải được đầu tư nhưng chưa đồng đều. An ninh xã hội được giữ vững, hệ thống chính trị cơ sở hoạt động hiệu quả.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng NTM: Các yếu tố chủ quan như trình độ dân trí, năng lực cán bộ địa phương còn hạn chế, nhận thức của người dân chưa đồng đều, sự phối hợp giữa các tổ chức đoàn thể và doanh nghiệp chưa hiệu quả. Yếu tố khách quan gồm chính sách của Đảng, Nhà nước và điều kiện kinh tế xã hội địa phương có ảnh hưởng lớn đến tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Thị xã Phổ Yên đã đạt được nhiều thành tựu trong xây dựng NTM, đặc biệt là về quy hoạch và phát triển hạ tầng cơ bản. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ nghèo còn cao và thu nhập bình quân chưa đạt mức kỳ vọng phản ánh sự chênh lệch trong phát triển kinh tế nông thôn. So với các huyện như Tiên Du (Bắc Ninh) và Lâm Thao (Phú Thọ), nơi có tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM cao hơn và thu nhập người dân cải thiện rõ rệt, Thị xã Phổ Yên cần tập trung hơn vào phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất.

Nguyên nhân hạn chế chủ yếu là do năng lực cán bộ còn yếu, thiếu kinh phí và sự đồng thuận của người dân chưa cao. Việc huy động nguồn lực xã hội và thu hút đầu tư còn hạn chế so với các địa phương khác. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM, biểu đồ thu nhập bình quân và tỷ lệ hộ nghèo qua các năm, bảng đánh giá các tiêu chí hạ tầng và xã hội.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm đẩy mạnh xây dựng NTM, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển bền vững Thị xã Phổ Yên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch

    • Hành động: Rà soát, hoàn thiện quy hoạch xây dựng NTM đồng bộ, chi tiết cho từng xã.
    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% xã có quy hoạch đạt chuẩn theo Bộ tiêu chí quốc gia.
    • Thời gian: Trong vòng 1 năm tới.
    • Chủ thể: UBND Thị xã phối hợp với các đơn vị tư vấn và Sở Xây dựng.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ và tuyên truyền vận động người dân

    • Hành động: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý xây dựng NTM cho cán bộ xã; tăng cường tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức người dân về vai trò chủ thể trong xây dựng NTM.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ xã đạt chuẩn năng lực, tăng tỷ lệ người dân tham gia các hoạt động xây dựng NTM lên trên 80%.
    • Thời gian: 2 năm.
    • Chủ thể: UBND Thị xã, các tổ chức đoàn thể, Ban tuyên giáo.

  3. Đẩy mạnh phát triển kinh tế nông thôn và tổ chức sản xuất

    • Hành động: Hỗ trợ phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác hiệu quả; chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa; ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất.
    • Mục tiêu: Tăng thu nhập bình quân đầu người lên 30 triệu đồng/năm, giảm tỷ lệ hộ nghèo dưới 10%.
    • Thời gian: 3 năm.
    • Chủ thể: Phòng Nông nghiệp, Hội Nông dân, các doanh nghiệp liên kết.

  4. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực đầu tư

    • Hành động: Tăng cường thu hút vốn đầu tư từ ngân sách, doanh nghiệp và nhân dân; minh bạch trong quản lý và sử dụng nguồn vốn.
    • Mục tiêu: Tăng tổng vốn đầu tư xây dựng NTM lên ít nhất 20% so với giai đoạn trước.
    • Thời gian: Liên tục trong 5 năm.
    • Chủ thể: UBND Thị xã, các phòng ban liên quan, các tổ chức tài chính.

  5. Bảo vệ môi trường và phát triển văn hóa - xã hội

    • Hành động: Xây dựng hệ thống xử lý chất thải, nước thải; phát triển các hoạt động văn hóa, giáo dục, y tế; giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
    • Mục tiêu: 90% hộ dân sử dụng nước sạch, 100% xã đạt chuẩn y tế và giáo dục.
    • Thời gian: 3 năm.
    • Chủ thể: Phòng Y tế, Phòng Giáo dục, các tổ chức văn hóa xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý địa phương

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển NTM phù hợp với điều kiện thực tế.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, phân bổ nguồn lực đầu tư.

  2. Cán bộ thực thi chương trình xây dựng NTM

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức, kỹ năng quản lý, tổ chức thực hiện chương trình hiệu quả.
    • Use case: Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ xã, phường.

  3. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực kinh tế nông nghiệp và phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Tham khảo dữ liệu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và kết quả phân tích để phát triển nghiên cứu sâu hơn.
    • Use case: So sánh, đối chiếu các mô hình xây dựng NTM ở các địa phương khác.

  4. Các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, tiềm năng và khó khăn trong xây dựng NTM để có chiến lược đầu tư phù hợp.
    • Use case: Lập dự án đầu tư, hợp tác phát triển sản xuất nông nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng nông thôn mới là gì và tại sao quan trọng?
    Xây dựng NTM là quá trình phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, môi trường nông thôn nhằm nâng cao đời sống người dân và phát triển bền vững. Đây là nhiệm vụ trọng tâm giúp rút ngắn khoảng cách giữa nông thôn và thành thị, đảm bảo an ninh lương thực và phát triển kinh tế nông nghiệp.

  2. Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới gồm những nội dung chính nào?
    Bộ tiêu chí gồm 19 tiêu chí thuộc 5 nhóm: quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, hệ thống chính trị và an ninh xã hội. Các tiêu chí này đánh giá toàn diện sự phát triển của xã nông thôn mới.

  3. Những khó khăn chính trong xây dựng NTM tại Thị xã Phổ Yên là gì?
    Khó khăn gồm thiếu kinh phí đầu tư, năng lực cán bộ hạn chế, nhận thức người dân chưa đồng đều, tổ chức sản xuất chưa hiệu quả, và sự phối hợp giữa các tổ chức chưa chặt chẽ. Những yếu tố này làm chậm tiến độ và ảnh hưởng đến chất lượng xây dựng NTM.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tổ chức sản xuất nông nghiệp trong xây dựng NTM?
    Cần phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác hoạt động hiệu quả, chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi theo hướng hàng hóa, ứng dụng khoa học kỹ thuật, đồng thời tăng cường đào tạo nghề và hỗ trợ tiếp cận thị trường cho người nông dân.

  5. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân là chủ thể chính trong xây dựng NTM, tham gia vào việc lập kế hoạch, đóng góp nguồn lực, thực hiện các hoạt động phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Sự đồng thuận và tích cực của người dân quyết định thành công của chương trình.

Kết luận

  • Thị xã Phổ Yên đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong xây dựng nông thôn mới, với 8/14 xã đạt chuẩn và nhiều tiêu chí hạ tầng được cải thiện rõ rệt trong giai đoạn 2015-2017.
  • Thu nhập bình quân và tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn là thách thức lớn, đòi hỏi tập trung phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất hiệu quả hơn.
  • Năng lực cán bộ và nhận thức người dân là yếu tố chủ chốt ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.
  • Cần đẩy mạnh quy hoạch, nâng cao năng lực quản lý, huy động nguồn lực đa dạng và phát triển bền vững các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường.
  • Các giải pháp đề xuất trong luận văn là cơ sở quan trọng để Thị xã Phổ Yên tiếp tục đẩy mạnh xây dựng NTM, hướng tới mục tiêu trở thành Thị xã NTM vào năm 2020.

Hành động tiếp theo: Các cấp chính quyền và tổ chức liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để điều chỉnh kịp thời. Đề nghị các nhà nghiên cứu và quản lý tiếp tục theo dõi, cập nhật tiến trình xây dựng NTM nhằm nâng cao hiệu quả và bền vững chương trình.

Kêu gọi hành động: Mời các nhà quản lý, cán bộ địa phương, doanh nghiệp và người dân cùng chung tay góp sức để xây dựng nông thôn mới phát triển toàn diện, bền vững và giàu bản sắc văn hóa.