Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh trở thành ngôn ngữ phổ biến và thiết yếu trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong giáo dục và công việc. Theo báo cáo của ngành, khoảng 25% dân số thế giới sử dụng tiếng Anh, trong đó kỹ năng nghe đóng vai trò quan trọng với trung bình 45% thời gian giao tiếp được dành cho nghe (Adler, 2001). Tuy nhiên, nhiều sinh viên, đặc biệt là sinh viên năm nhất chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng, vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc phát triển kỹ năng nghe hiểu. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các vấn đề chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến khả năng nghe hiểu của sinh viên ATC năm nhất, đồng thời đề xuất giải pháp cải thiện hiệu quả học tập kỹ năng này. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2017-2021 tại Khoa Ngoại ngữ, Học viện Ngân hàng, với phạm vi tập trung vào sinh viên đã hoàn thành khóa học "Listening 1". Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về các khó khăn trong nghe hiểu, giúp nhà trường và giảng viên có cơ sở xây dựng phương pháp giảng dạy phù hợp, đồng thời nâng cao nhận thức của sinh viên về tầm quan trọng của kỹ năng nghe trong giao tiếp tiếng Anh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính về nghe hiểu: Thứ nhất, mô hình nghe hiểu tích cực của Anderson và Lynch (1988) cho rằng người nghe không chỉ tiếp nhận âm thanh mà còn kết hợp thông tin mới với kiến thức và kinh nghiệm trước đó để hiểu toàn diện nội dung. Thứ hai, quan điểm của O'Malley và Chamot (1989) nhấn mạnh nghe hiểu là quá trình chủ động, có ý thức, sử dụng các chiến lược nhận biết ngữ cảnh và kiến thức sẵn có để hoàn thành nhiệm vụ nghe. Các khái niệm trọng tâm bao gồm: nghe hiểu (listening comprehension), vấn đề chủ quan (self-practice, vốn từ vựng, phát âm, đặc điểm tâm lý, sự tập trung), và vấn đề khách quan (tài liệu nghe, người nói, môi trường vật lý). Nghiên cứu phân loại các khó khăn thành hai nhóm chính nhằm phân tích sâu sắc và đề xuất giải pháp phù hợp.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với công cụ chính là bảng câu hỏi khảo sát trực tuyến qua Google Form, được gửi đến 148 sinh viên thuộc Khoa Ngoại ngữ, trong đó có 82 sinh viên năm nhất. Cỡ mẫu này chiếm khoảng 20% tổng số sinh viên của khoa (730 sinh viên), đảm bảo tính đại diện. Bảng câu hỏi gồm 4 câu hỏi về thông tin cá nhân và 15 câu hỏi Likert 5 điểm tập trung vào các vấn đề chủ quan và khách quan trong nghe hiểu. Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2021, sử dụng các kênh mạng xã hội như Messenger để tăng tỷ lệ phản hồi. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng Microsoft Excel, tính toán tỷ lệ phần trăm các lựa chọn nhằm đánh giá mức độ đồng thuận của sinh viên với từng vấn đề. Nghiên cứu cũng tiến hành kiểm định độ tin cậy và hiệu lực thông qua thử nghiệm sơ bộ và sự hỗ trợ của giảng viên hướng dẫn.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Vấn đề tự luyện tập: Khoảng 48,65% sinh viên không thường xuyên luyện nghe tại nhà, trong khi chỉ có 36,48% thừa nhận luyện tập đều đặn. Điều này cho thấy thói quen tự học nghe còn yếu, ảnh hưởng đến khả năng cải thiện kỹ năng.
Vốn từ vựng và chủ đề nghe: 64,62% sinh viên đồng ý rằng chủ đề nghe ở đại học đa dạng hơn so với cấp phổ thông, gây áp lực về vốn từ. Đồng thời, 41,89% cho biết sự xuất hiện của từ mới, thành ngữ và thuật ngữ chuyên ngành trong bài nghe làm họ bối rối.
Phát âm và đặc điểm tâm lý: 50,87% sinh viên thừa nhận phát âm của mình chưa chính xác, ảnh hưởng đến khả năng nhận diện từ khi nghe. Về mặt tâm lý, 52,7% cảm thấy căng thẳng hoặc chán nản khi làm bài nghe, trong khi 53,38% thường xuyên mất tập trung trong quá trình nghe.
Vấn đề khách quan về tài liệu và người nói: 62,16% cho rằng tốc độ nói trong bài nghe quá nhanh, 43,24% gặp khó khăn với mật độ thông tin dày đặc, và 39,65% khó nhận biết các tín hiệu chuyển ý của người nói. Về giọng điệu và trọng âm, 51,35% bị ảnh hưởng tiêu cực, trong khi 42,17% phản ánh thiết bị và cơ sở vật chất của trường chưa đáp ứng tốt cho việc luyện nghe.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy sinh viên năm nhất tại Học viện Ngân hàng gặp nhiều khó khăn cả về yếu tố chủ quan như thói quen luyện tập, vốn từ, phát âm và tâm lý, lẫn yếu tố khách quan như tốc độ, nội dung và chất lượng bài nghe. Việc thiếu thói quen tự luyện tập nghe tại nhà là nguyên nhân chính khiến kỹ năng nghe không được cải thiện đáng kể. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với những khó khăn về vốn từ và tốc độ nói nhanh được ghi nhận ở nhiều đối tượng học tiếng Anh khác. Mức độ căng thẳng và mất tập trung cũng phản ánh áp lực học tập và môi trường học chưa thực sự hỗ trợ tối ưu. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm các vấn đề chủ quan và khách quan, giúp minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố. Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng môi trường học tập tích cực, cải thiện thiết bị và đa dạng hóa tài liệu nghe, đồng thời hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng tự học và quản lý tâm lý.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường thói quen tự luyện nghe: Khuyến khích sinh viên xây dựng kế hoạch luyện nghe hàng ngày với các nguồn tài liệu đa dạng như podcast, video tiếng Anh trong vòng 6 tháng, do sinh viên tự thực hiện và giảng viên hỗ trợ hướng dẫn.
Mở rộng vốn từ vựng chuyên ngành: Tổ chức các buổi học bổ trợ từ vựng theo chủ đề nghe mỗi tháng một lần, tập trung vào thuật ngữ chuyên ngành và thành ngữ, do giảng viên và trung tâm ngoại ngữ phối hợp thực hiện.
Cải thiện kỹ năng phát âm và nhận diện âm: Tổ chức các lớp học phát âm và luyện nghe tương tác trực tiếp hoặc trực tuyến, áp dụng trong vòng học kỳ, nhằm giúp sinh viên nhận biết và sửa lỗi phát âm, do giảng viên chuyên môn đảm nhiệm.
Nâng cấp thiết bị và môi trường học tập: Đầu tư trang thiết bị nghe nhìn hiện đại, cải thiện phòng học nghe với tai nghe chất lượng cao trong vòng 1 năm, do Ban giám hiệu và phòng kỹ thuật chịu trách nhiệm.
Hỗ trợ tâm lý và tăng cường tập trung: Tổ chức các buổi tư vấn tâm lý và kỹ năng quản lý căng thẳng, đồng thời áp dụng các kỹ thuật giảng dạy tương tác giúp sinh viên duy trì sự tập trung trong giờ học, do phòng công tác sinh viên và giảng viên phối hợp thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên Khoa Ngoại ngữ: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về khó khăn của sinh viên, giúp giảng viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy và xây dựng bài tập phù hợp.
Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp sinh viên nhận thức rõ các vấn đề thường gặp trong nghe hiểu, từ đó chủ động cải thiện kỹ năng và xây dựng kế hoạch học tập hiệu quả.
Ban giám hiệu và quản lý đào tạo: Cung cấp cơ sở để đầu tư trang thiết bị, xây dựng chính sách hỗ trợ học tập và phát triển chương trình đào tạo phù hợp với thực tế sinh viên.
Nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục ngôn ngữ: Tham khảo mô hình phân tích vấn đề chủ quan và khách quan trong nghe hiểu, áp dụng cho các nghiên cứu tương tự hoặc phát triển các giải pháp giáo dục mới.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao sinh viên năm nhất lại gặp nhiều khó khăn trong kỹ năng nghe?
Sinh viên năm nhất thường chưa quen với môi trường học đại học, thiếu thói quen tự luyện tập và vốn từ hạn chế, dẫn đến khó khăn trong việc theo kịp tốc độ và nội dung bài nghe.Làm thế nào để cải thiện vốn từ vựng phục vụ nghe hiểu?
Sinh viên nên chủ động học từ mới theo chủ đề, sử dụng các công cụ học từ vựng trực tuyến, và kết hợp đọc thêm tài liệu tiếng Anh để mở rộng kiến thức ngôn ngữ và văn hóa.Tốc độ nói nhanh có ảnh hưởng như thế nào đến khả năng nghe?
Tốc độ nói nhanh khiến người nghe khó bắt kịp thông tin, dễ bỏ sót từ khóa quan trọng, gây mất tập trung và giảm hiệu quả hiểu bài.Phát âm sai có tác động ra sao đến nghe hiểu?
Phát âm sai làm giảm khả năng nhận diện âm thanh chính xác, khiến người nghe khó phân biệt từ và hiểu sai ý nghĩa, ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình nghe.Thiết bị học tập kém chất lượng ảnh hưởng thế nào đến kết quả nghe?
Thiết bị kém chất lượng như loa, tai nghe không tốt làm giảm độ rõ âm thanh, gây khó khăn trong việc nghe và phân tích thông tin, làm giảm hiệu quả học tập.
Kết luận
- Sinh viên năm nhất tại Học viện Ngân hàng gặp nhiều vấn đề chủ quan và khách quan trong kỹ năng nghe hiểu, ảnh hưởng đến kết quả học tập.
- Thiếu thói quen tự luyện tập, vốn từ hạn chế, phát âm chưa chuẩn và tâm lý căng thẳng là những khó khăn chủ quan nổi bật.
- Tốc độ nói nhanh, mật độ thông tin dày đặc, giọng điệu người nói và thiết bị học tập chưa đáp ứng là các yếu tố khách quan gây trở ngại.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao kỹ năng nghe, bao gồm tăng cường tự học, cải thiện vốn từ, phát âm, nâng cấp thiết bị và hỗ trợ tâm lý.
- Các bước tiếp theo cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả đào tạo.
Hành động ngay: Giảng viên và nhà quản lý đào tạo nên áp dụng các khuyến nghị để cải thiện môi trường học tập và hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng nghe hiệu quả hơn.