Tổng quan nghiên cứu

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2020), gần 1 tỷ người trên toàn cầu đang sống chung với các chứng rối loạn tâm thần, trong đó mỗi 40 giây lại có một người tử vong do tự sát. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc các rối loạn tâm thần phổ biến đạt khoảng 14,8%, với trầm cảm chiếm 2,85% (Cao Tiến Đức, 2020). Bệnh viện Tâm thần tỉnh Bến Tre là cơ sở chuyên khoa đầu ngành trong chăm sóc sức khỏe tâm thần (SKTT) tại địa phương, nơi có khoảng 200 bệnh nhân tâm thần ngoại trú thuộc nhóm rối loạn tâm căn được điều trị. Tuy nhiên, hoạt động công tác xã hội (CTXH) tại bệnh viện còn mới mẻ, đặc biệt vai trò tham vấn của nhân viên CTXH (NVCTXH) chưa được phát huy hiệu quả.

Nghiên cứu tập trung khảo sát nhu cầu tham vấn của bệnh nhân tâm thần ngoại trú và vai trò của NVCTXH trong việc tham vấn tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Bến Tre trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 10 năm 2022. Mục tiêu nhằm đánh giá thực trạng, từ đó đề xuất mô hình dịch vụ tham vấn phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc và hỗ trợ bệnh nhân tái hòa nhập cộng đồng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển dịch vụ CTXH chuyên nghiệp, đồng thời hỗ trợ nhân viên y tế trong quá trình khám chữa bệnh, góp phần cải thiện các chỉ số về sức khỏe tâm thần và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng hai lý thuyết chính:

  • Lý thuyết nhu cầu của Maslow: Phân loại nhu cầu của con người theo năm cấp bậc từ cơ bản đến cao cấp, bao gồm nhu cầu sinh lý, an toàn, xã hội, được tôn trọng và tự thể hiện. Lý thuyết này giúp NVCTXH xác định nhu cầu ưu tiên của bệnh nhân tâm thần để xây dựng kế hoạch tham vấn hiệu quả.

  • Lý thuyết thân chủ trọng tâm của Carl Rogers: Nhấn mạnh việc tạo dựng mối quan hệ tin cậy, tôn trọng và chấp nhận vô điều kiện giữa NVCTXH và bệnh nhân, giúp bệnh nhân phát huy tiềm năng, tự nhận thức và giải quyết vấn đề cá nhân.

Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ gồm: vai trò, CTXH, NVCTXH, tham vấn, bệnh nhân tâm thần, và vai trò tham vấn của NVCTXH trong chăm sóc bệnh nhân tâm thần.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 200 bệnh nhân tâm thần ngoại trú thuộc nhóm rối loạn tâm căn tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Bến Tre, cùng 10 nhân viên y tế (bác sĩ, điều dưỡng, NVCTXH, chuyên viên tâm lý) được phỏng vấn sâu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu định lượng, tính tỉ lệ phần trăm, trung bình cộng, và phân tích thống kê mô tả. Phân tích định tính dựa trên nội dung phỏng vấn sâu nhằm làm rõ vai trò và thực trạng tham vấn của NVCTXH.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 4 đến tháng 10 năm 2022, bao gồm thu thập tài liệu, khảo sát, phỏng vấn, xử lý số liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhu cầu tham vấn của bệnh nhân tâm thần ngoại trú:

    • Khoảng 85% bệnh nhân có nhu cầu được hướng dẫn về quy trình khám chữa bệnh.
    • 78% mong muốn được cung cấp kiến thức và giáo dục về bệnh tật và cách chăm sóc bản thân.
    • 65% cần hỗ trợ tâm lý để giải tỏa căng thẳng, lo lắng và điều chỉnh hành vi tiêu cực.
    • 52% có nhu cầu kết nối với các dịch vụ xã hội như hỗ trợ tài chính, việc làm và phục hồi chức năng.

  2. Vai trò tham vấn của NVCTXH:

    • 90% nhân viên y tế đánh giá NVCTXH đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn bệnh nhân về quy trình khám chữa bệnh.
    • 85% cho rằng NVCTXH cung cấp kiến thức giáo dục giúp bệnh nhân hiểu rõ hơn về bệnh và phác đồ điều trị.
    • 80% nhận định NVCTXH hỗ trợ tâm lý hiệu quả, giúp bệnh nhân vượt qua các khó khăn tâm lý.
    • 70% đồng thuận NVCTXH là cầu nối quan trọng trong việc kết nối bệnh nhân với các nguồn lực xã hội.

  3. Hiệu quả tham vấn:

    • Bệnh nhân được tham vấn có tỷ lệ tuân thủ điều trị tăng 30% so với nhóm chưa được tham vấn.
    • Tỷ lệ bệnh nhân tái khám đúng hẹn tăng từ 60% lên 85% sau khi NVCTXH tham gia tham vấn.
    • Mức độ hài lòng của bệnh nhân về dịch vụ tham vấn đạt 88%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhu cầu tham vấn của bệnh nhân tâm thần ngoại trú tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Bến Tre rất đa dạng, tập trung vào các lĩnh vực hướng dẫn quy trình khám chữa bệnh, giáo dục kiến thức, hỗ trợ tâm lý và kết nối nguồn lực xã hội. Vai trò của NVCTXH trong việc tham vấn được đánh giá cao, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và hỗ trợ bệnh nhân tái hòa nhập cộng đồng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với báo cáo của Nguyễn Thị Nguyệt (2016) và Mann CC và cộng sự (2016) về vai trò tham vấn của NVCTXH trong hỗ trợ tâm lý và giáo dục bệnh nhân. Việc tăng tỷ lệ tuân thủ điều trị và tái khám đúng hẹn cũng phản ánh hiệu quả tích cực của hoạt động tham vấn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhu cầu tham vấn theo từng nhóm nội dung và biểu đồ đường thể hiện sự thay đổi tỷ lệ tuân thủ điều trị trước và sau khi có tham vấn. Bảng tổng hợp đánh giá vai trò NVCTXH từ góc nhìn nhân viên y tế cũng giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và hiệu quả tham vấn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo chuyên môn cho NVCTXH

    • Đào tạo kỹ năng tham vấn chuyên sâu, cập nhật kiến thức về bệnh tâm thần và phương pháp hỗ trợ tâm lý.
    • Mục tiêu nâng cao năng lực tham vấn trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Bệnh viện phối hợp với các trường đại học và trung tâm đào tạo CTXH.

  2. Xây dựng và triển khai mô hình dịch vụ tham vấn chuyên nghiệp

    • Thiết lập quy trình tham vấn chuẩn, bao gồm hướng dẫn quy trình khám chữa bệnh, giáo dục kiến thức, hỗ trợ tâm lý và kết nối dịch vụ xã hội.
    • Mục tiêu áp dụng mô hình trong 6 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo bệnh viện và phòng CTXH.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành trong chăm sóc bệnh nhân tâm thần

    • Tăng cường hợp tác giữa NVCTXH, bác sĩ, điều dưỡng và chuyên viên tâm lý để cung cấp dịch vụ toàn diện.
    • Mục tiêu nâng cao hiệu quả điều trị và hỗ trợ bệnh nhân trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bệnh viện và các phòng ban liên quan.

  4. Phát triển mạng lưới kết nối nguồn lực xã hội

    • Xây dựng hệ thống liên kết với các tổ chức xã hội, chính quyền địa phương và cộng đồng để hỗ trợ bệnh nhân về tài chính, việc làm và phục hồi chức năng.
    • Mục tiêu thiết lập mạng lưới trong 9 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: NVCTXH phối hợp với các tổ chức xã hội và địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên công tác xã hội trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần

    • Nâng cao hiểu biết về vai trò tham vấn và áp dụng mô hình dịch vụ tham vấn hiệu quả trong thực tiễn.

  2. Bác sĩ, chuyên viên tâm lý và điều dưỡng tại các bệnh viện tâm thần

    • Tăng cường phối hợp liên ngành, cải thiện chất lượng chăm sóc và hỗ trợ bệnh nhân tâm thần.

  3. Nhà quản lý y tế và lãnh đạo bệnh viện

    • Định hướng phát triển dịch vụ CTXH chuyên nghiệp, xây dựng chính sách và quy trình tham vấn phù hợp.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công tác xã hội, tâm lý học

    • Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của nhân viên CTXH trong tham vấn bệnh nhân tâm thần là gì?
    NVCTXH đóng vai trò hỗ trợ tâm lý, giáo dục kiến thức, hướng dẫn quy trình khám chữa bệnh và kết nối nguồn lực xã hội, giúp bệnh nhân vượt qua khó khăn và tuân thủ điều trị.

  2. Nhu cầu tham vấn phổ biến nhất của bệnh nhân tâm thần ngoại trú là gì?
    Khoảng 85% bệnh nhân cần được hướng dẫn về quy trình khám chữa bệnh và 78% mong muốn được cung cấp kiến thức về bệnh tật và chăm sóc bản thân.

  3. Mô hình dịch vụ tham vấn tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Bến Tre có điểm gì nổi bật?
    Mô hình tích hợp các vai trò tham vấn về quy trình khám chữa bệnh, giáo dục, hỗ trợ tâm lý và kết nối dịch vụ xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh nhân tiếp cận dịch vụ toàn diện.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tham vấn của NVCTXH?
    Đào tạo chuyên môn, xây dựng quy trình chuẩn, tăng cường phối hợp liên ngành và phát triển mạng lưới kết nối nguồn lực xã hội là các giải pháp thiết thực.

  5. Tại sao vai trò tham vấn của NVCTXH lại quan trọng trong điều trị bệnh nhân tâm thần?
    Tham vấn giúp bệnh nhân giải tỏa căng thẳng, hiểu rõ bệnh tình, tăng cường tuân thủ điều trị và hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

Kết luận

  • Nhu cầu tham vấn của bệnh nhân tâm thần ngoại trú tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Bến Tre rất đa dạng, tập trung vào hướng dẫn quy trình khám chữa bệnh, giáo dục kiến thức, hỗ trợ tâm lý và kết nối dịch vụ xã hội.
  • Vai trò của NVCTXH trong tham vấn được đánh giá cao, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và hỗ trợ bệnh nhân tái hòa nhập cộng đồng.
  • Nghiên cứu đề xuất mô hình dịch vụ tham vấn chuyên nghiệp, tích hợp đa dạng vai trò của NVCTXH nhằm đáp ứng nhu cầu thực tế.
  • Các giải pháp nâng cao năng lực NVCTXH, phối hợp liên ngành và phát triển mạng lưới kết nối nguồn lực xã hội là cần thiết để nâng cao chất lượng dịch vụ.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đa dạng hóa hình thức tham vấn nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của bệnh nhân tâm thần trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế và bệnh viện tâm thần nên áp dụng mô hình và giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả chăm sóc bệnh nhân tâm thần, đồng thời đẩy mạnh đào tạo và phát triển đội ngũ NVCTXH chuyên nghiệp.