Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển không ngừng của nền kinh tế tri thức, việc học tiếng Anh trở thành nhu cầu thiết yếu đối với nhiều cá nhân, đặc biệt là người đi làm tại các đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh. Theo khảo sát, khoảng 93,1% người tham gia nghiên cứu cân nhắc kỹ lưỡng chi tiêu cho việc học tiếng Anh, cho thấy mức độ quan tâm và sẵn sàng đầu tư cho lĩnh vực này. Tuy nhiên, chi tiêu cho học tập, đặc biệt là học tiếng Anh, thường là khoản chi lớn và ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch tài chính cá nhân. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để cá nhân có thể kiểm soát và tối ưu hóa chi tiêu cho học tập trong khi vẫn đảm bảo các nhu cầu khác.

Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu vai trò chi phối của kế toán tinh thần đến ý định chi tiêu cá nhân trong lĩnh vực học tập Anh ngữ tại Thành phố Hồ Chí Minh. Mục tiêu chính là xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố kế toán tinh thần như hữu dụng, tách rời thanh toán và hiệu quả chi phí chìm đến hành vi chi tiêu của cá nhân. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn khảo sát năm 2023 với mẫu 233 cá nhân đã và đang tham gia các khóa học tiếng Anh tại các trung tâm và trường đại học trên địa bàn thành phố.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp các trung tâm Anh ngữ xây dựng chiến lược giá và chương trình chiêu sinh phù hợp mà còn cung cấp cơ sở khoa học cho việc hiểu rõ hơn hành vi chi tiêu của người học, từ đó góp phần phát triển bền vững ngành giáo dục ngoại ngữ tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết kế toán tinh thần (Mental Accounting) của Thaler (1999), trong đó cá nhân thiết lập, đánh giá và theo dõi các hoạt động tài chính dựa trên nhận thức tâm lý và phân loại chi tiêu thành các tài khoản riêng biệt. Ba thành phần chính của kế toán tinh thần được áp dụng gồm:

  • Hữu dụng (Utility): Đánh giá mức độ lợi ích mà cá nhân nhận được so với chi phí bỏ ra, bao gồm hữu dụng mua (giá trị sản phẩm) và hữu dụng giao dịch (giá trị cảm nhận của giao dịch).
  • Tách rời thanh toán (Payment Decoupling): Việc thanh toán trước một khoản cố định giúp giảm cảm giác đau đớn khi chi tiêu, từ đó thúc đẩy hành vi chi tiêu.
  • Hiệu quả chi phí chìm (Sunk Cost Effect): Xu hướng cá nhân tiếp tục sử dụng dịch vụ hoặc sản phẩm đã chi tiền để tránh lãng phí khoản chi đã bỏ ra.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng vận dụng các khái niệm về chi tiêu cá nhân, cơ cấu chi tiêu và hành vi tiêu dùng để xây dựng mô hình nghiên cứu phù hợp với đặc thù học tập tiếng Anh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành theo hai giai đoạn chính:

  • Nghiên cứu sơ bộ: Thực hiện thảo luận nhóm với 30 cá nhân nhằm phát triển và điều chỉnh thang đo các yếu tố kế toán tinh thần, hoàn thiện bản câu hỏi khảo sát.
  • Nghiên cứu chính thức: Thu thập dữ liệu định lượng qua 300 phiếu khảo sát phát tại các trung tâm Anh ngữ và trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh, thu về 233 phiếu hợp lệ (tỷ lệ 77,66%).

Phương pháp chọn mẫu là phi xác suất thuận tiện, tập trung vào cá nhân từ 22 tuổi trở lên, có thu nhập ổn định và đang học tiếng Anh. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 20 với các kỹ thuật: kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy đa biến và kiểm định sự khác biệt ANOVA.

Thang đo sử dụng thang Likert 5 điểm, gồm 16 biến quan sát cho ba yếu tố độc lập (hữu dụng, tách rời thanh toán, hiệu quả chi phí chìm) và 7 biến quan sát cho biến phụ thuộc (chi tiêu). Cỡ mẫu 233 đảm bảo phù hợp với yêu cầu phân tích nhân tố và hồi quy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng tích cực của hữu dụng đến chi tiêu: Mức độ hữu dụng được đánh giá cao với điểm trung bình 3,71, trong đó biến “Chất lượng học tiếng Anh phải xứng đáng với số tiền chi tiêu” đạt 4,40 điểm. Kết quả hồi quy cho thấy hữu dụng có ảnh hưởng mạnh mẽ và tích cực đến ý định chi tiêu cá nhân cho học tiếng Anh.

  2. Tác động của tách rời thanh toán: Các biến liên quan đến việc thanh toán học phí trước như “Thanh toán học phí trước giúp tôi không phải lo lắng cho các khoản chi tiêu học tập” có điểm trung bình trên 3,1. Phân tích hồi quy xác nhận tách rời thanh toán thúc đẩy hành vi chi tiêu, giúp người học cảm thấy thoải mái và có động lực tham gia khóa học.

  3. Hiệu quả chi phí chìm thúc đẩy chi tiêu: Biến “Một khi đã đóng học phí, tôi sẽ đi học dù có trở ngại” có điểm trung bình 3,70, cho thấy cá nhân có xu hướng duy trì cam kết chi tiêu khi đã đầu tư trước đó. Hiệu quả chi phí chìm được chứng minh là yếu tố quan trọng trong việc duy trì ý định chi tiêu.

  4. Sự khác biệt về chi tiêu theo ngành nghề: Kết quả phân tích ANOVA cho thấy có sự khác biệt đáng kể trong mức chi tiêu cho học tiếng Anh giữa các nhóm nghề nghiệp (nhân viên văn phòng, kinh doanh, kỹ thuật, giảng viên). Nhân viên văn phòng chiếm tỷ lệ lớn nhất (47,2%) và có xu hướng chi tiêu hợp lý hơn so với các nhóm khác.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với lý thuyết kế toán tinh thần khi các yếu tố hữu dụng, tách rời thanh toán và hiệu quả chi phí chìm đều đóng vai trò quan trọng trong việc chi tiêu cá nhân cho học tập. Hữu dụng cao tạo ra sự thỏa mãn và sẵn sàng chi trả, trong khi tách rời thanh toán giảm bớt cảm giác đau đớn khi chi tiêu, giúp người học dễ dàng cam kết hơn. Hiệu quả chi phí chìm thúc đẩy việc duy trì cam kết học tập, tránh lãng phí khoản đầu tư đã bỏ ra.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với nghiên cứu của Suchita (2006) và Arkes & Blumer (1985) về ảnh hưởng của kế toán tinh thần đến hành vi tiêu dùng. Sự khác biệt về chi tiêu theo ngành nghề cũng phản ánh đặc thù thu nhập và nhu cầu học tập khác nhau giữa các nhóm đối tượng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố kế toán tinh thần đến chi tiêu, cùng bảng phân tích ANOVA minh họa sự khác biệt chi tiêu theo ngành nghề, giúp trực quan hóa kết quả nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình học đa dạng và linh hoạt: Trung tâm Anh ngữ cần phát triển các gói học phù hợp với mức hữu dụng mà người học mong đợi, đảm bảo chất lượng xứng đáng với chi phí bỏ ra, từ đó tăng sự hài lòng và sẵn lòng chi tiêu.

  2. Áp dụng chính sách thanh toán tách rời: Khuyến khích học viên thanh toán học phí trước theo kỳ hạn cố định (tháng, quý, năm) để giảm cảm giác đau đớn khi chi tiêu, đồng thời tạo động lực cam kết tham gia học tập thường xuyên.

  3. Tăng cường truyền thông về hiệu quả chi phí chìm: Giúp học viên nhận thức rõ giá trị đầu tư đã bỏ ra, từ đó duy trì cam kết học tập và tránh bỏ dở khóa học, giảm tỷ lệ học viên bỏ học giữa chừng.

  4. Phân tích và điều chỉnh chiến lược theo nhóm nghề nghiệp: Trung tâm nên nghiên cứu đặc điểm chi tiêu của từng nhóm nghề nghiệp để xây dựng các chương trình và mức giá phù hợp, tối ưu hóa hiệu quả chiêu sinh trong từng phân khúc khách hàng.

Các giải pháp trên nên được triển khai trong vòng 12 tháng tới, với sự phối hợp giữa bộ phận marketing, quản lý đào tạo và chăm sóc khách hàng nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh và thu hút học viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý trung tâm Anh ngữ: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược giá và chương trình học phù hợp, giúp tăng hiệu quả chiêu sinh và giữ chân học viên.

  2. Chuyên gia nghiên cứu thị trường giáo dục: Tài liệu tham khảo hữu ích để hiểu sâu hơn về hành vi chi tiêu của người học, từ đó phát triển các mô hình dự báo và phân tích thị trường.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Giúp nhận diện các yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến chi tiêu học tập, hỗ trợ xây dựng các chính sách hỗ trợ tài chính và khuyến khích học tập ngoại ngữ.

  4. Sinh viên và học giả ngành quản trị kinh doanh, marketing: Cung cấp ví dụ thực tiễn về ứng dụng lý thuyết kế toán tinh thần trong lĩnh vực giáo dục, phục vụ cho các nghiên cứu và luận văn liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán tinh thần là gì và tại sao nó quan trọng trong chi tiêu cá nhân?
    Kế toán tinh thần là quá trình cá nhân phân loại và theo dõi các khoản thu chi dựa trên nhận thức tâm lý. Nó quan trọng vì giúp người tiêu dùng kiểm soát chi tiêu, tối ưu hóa lợi ích và tránh lãng phí.

  2. Yếu tố hữu dụng ảnh hưởng thế nào đến ý định chi tiêu học tiếng Anh?
    Hữu dụng phản ánh giá trị cảm nhận từ sản phẩm/dịch vụ. Khi người học cảm thấy chất lượng và lợi ích xứng đáng với chi phí, họ có xu hướng chi tiêu nhiều hơn cho học tập.

  3. Tách rời thanh toán giúp tăng chi tiêu như thế nào?
    Việc thanh toán trước một khoản cố định giúp giảm cảm giác đau đớn khi chi tiêu, tạo cảm giác “miễn phí” khi sử dụng dịch vụ, từ đó thúc đẩy người học cam kết và chi tiêu nhiều hơn.

  4. Hiệu quả chi phí chìm có ý nghĩa gì trong hành vi chi tiêu?
    Hiệu quả chi phí chìm khiến người tiêu dùng tiếp tục sử dụng dịch vụ đã chi tiền để tránh lãng phí, duy trì cam kết và giảm tỷ lệ bỏ học giữa chừng.

  5. Sự khác biệt chi tiêu theo ngành nghề có ảnh hưởng gì đến chiến lược kinh doanh?
    Sự khác biệt này giúp trung tâm Anh ngữ điều chỉnh chương trình và giá cả phù hợp với từng nhóm khách hàng, tối ưu hóa hiệu quả chiêu sinh và tăng doanh thu.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định ba yếu tố kế toán tinh thần — hữu dụng, tách rời thanh toán và hiệu quả chi phí chìm — có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến ý định chi tiêu cá nhân cho học tiếng Anh.
  • Mẫu nghiên cứu gồm 233 cá nhân tại TP. Hồ Chí Minh, đa dạng về giới tính, độ tuổi, thu nhập và nghề nghiệp, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.
  • Kết quả phân tích hồi quy và ANOVA cho thấy sự khác biệt chi tiêu theo ngành nghề, giúp định hướng chiến lược kinh doanh phù hợp.
  • Đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả chi tiêu và thu hút học viên cho các trung tâm Anh ngữ trong vòng 12 tháng tới.
  • Luận văn cung cấp nền tảng khoa học cho các nhà quản lý, chuyên gia nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách trong lĩnh vực giáo dục ngoại ngữ.

Để tiếp tục phát triển nghiên cứu, các bước tiếp theo bao gồm mở rộng phạm vi khảo sát ra các tỉnh thành khác, áp dụng mô hình vào các lĩnh vực học tập khác và nghiên cứu sâu hơn về ảnh hưởng của các yếu tố kinh tế xã hội đến chi tiêu học tập. Các nhà quản lý trung tâm Anh ngữ và chuyên gia nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả này để nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững.