I. Tổng quan về luận án tiến sĩ Kỹ năng học tập hợp tác
Luận án tiến sĩ này tập trung vào việc phát triển kỹ năng học tập hợp tác cho sinh viên sư phạm, một yếu tố then chốt trong bối cảnh giáo dục hiện đại. Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao, có khả năng thích ứng và làm việc hiệu quả trong môi trường hợp tác. Giáo dục sư phạm cần đổi mới để đáp ứng yêu cầu này, trang bị cho sinh viên không chỉ kiến thức chuyên môn mà còn kỹ năng mềm, đặc biệt là kỹ năng làm việc nhóm. Việc đổi mới phương pháp đào tạo, tăng cường thời gian tự học và làm việc nhóm cho sinh viên là một bước đi đúng hướng. Tuy nhiên, cần có những nghiên cứu sâu sắc và giải pháp cụ thể để triển khai hiệu quả dạy học hợp tác trong các trường sư phạm. Luận án này đi sâu vào lý luận và thực tiễn, đề xuất các biện pháp sư phạm nhằm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, giúp họ phát triển và truyền đạt kỹ năng hợp tác cho thế hệ tương lai.
Theo Nghị quyết 14/2005/NQ-CP về đổi mới giáo dục đại học Việt Nam, việc đổi mới phương pháp đào tạo cần trang bị cách học, phát huy tính chủ động, sáng tạo và sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học.
1.1. Bối cảnh và tầm quan trọng của kỹ năng hợp tác sư phạm
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, kỹ năng học tập hợp tác trở thành yếu tố sống còn cho sự thành công của mỗi cá nhân và tổ chức. Đối với sinh viên sư phạm, kỹ năng hợp tác không chỉ giúp họ học tập hiệu quả hơn mà còn là nền tảng để trở thành những nhà giáo dục xuất sắc, có khả năng tạo ra môi trường học tập tích cực và hợp tác cho học sinh. Các tác động giá trị xã hội như kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật và thông tin phát triển nhanh chóng, phức tạp đang đòi hỏi những giáo viên phải có những KNHTHT và truyền đạt những KNHTHT.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu luận án và phạm vi ứng dụng thực tiễn
Luận án này hướng đến việc xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc dạy học theo hướng phát triển kỹ năng học tập hợp tác cho sinh viên sư phạm. Mục tiêu là đề xuất các biện pháp sư phạm cụ thể, có thể áp dụng rộng rãi trong các trường sư phạm, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên. Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn DH theo hƣớng phát triển KNHTHT cho SV ĐHSP; từ đó đề xuất các biện pháp DH theo hƣớng phát triển KNHTHT cho SV, nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng DH ở các trƣờng ĐHSP và đào tạo giáo viên hiện nay.
II. Vấn đề và thách thức trong dạy học hợp tác sư phạm
Mặc dù tầm quan trọng của kỹ năng học tập hợp tác đã được thừa nhận rộng rãi, việc triển khai dạy học hợp tác trong các trường sư phạm vẫn còn nhiều thách thức. Các phương pháp giảng dạy truyền thống vẫn còn phổ biến, ít tạo cơ hội cho sinh viên tham gia vào các hoạt động hợp tác. Mối quan hệ thầy trò đôi khi còn mang tính thứ bậc, làm giảm sự chủ động và sáng tạo của sinh viên. Bên cạnh đó, việc đánh giá kỹ năng hợp tác còn gặp nhiều khó khăn, chưa có những công cụ và tiêu chí đánh giá phù hợp. Hơn nữa, sự thiếu hụt về cơ sở vật chất và trang thiết bị cũng là một trở ngại lớn trong việc triển khai dạy học hợp tác hiệu quả.Chƣa có quy trình và biện pháp hữu hiệu nâng cao việc thực hiện DH theo hƣớng phát triển KNHTHT cho SV Sƣ phạm. Mối quan hệ thầy - trò vẫn mang nặng tính “quyền uy, thứ bậc”, SV không dám chủ động giao tiếp, trao đổi. làm giảm đi sự hài hoà, mật thiết trong môi trƣờng giáo dục mà lẽ ra cần phải thân thiện.
2.1. Thiếu hụt về phương pháp và công cụ đánh giá kỹ năng hợp tác
Một trong những thách thức lớn nhất trong dạy học hợp tác là làm thế nào để đánh giá chính xác kỹ năng hợp tác của sinh viên. Các phương pháp đánh giá truyền thống thường tập trung vào kiến thức cá nhân, ít chú trọng đến khả năng làm việc nhóm, giao tiếp và giải quyết vấn đề chung. Cần có những công cụ và tiêu chí đánh giá đa dạng, phù hợp với các hoạt động hợp tác khác nhau, để đảm bảo tính khách quan và công bằng.
2.2. Hạn chế về cơ sở vật chất và sự tham gia của giảng viên
Việc triển khai dạy học hợp tác đòi hỏi những thay đổi về cơ sở vật chất, như không gian học tập linh hoạt, trang thiết bị hỗ trợ làm việc nhóm. Tuy nhiên, nhiều trường sư phạm vẫn còn thiếu những điều kiện này. Bên cạnh đó, sự tham gia và hỗ trợ của giảng viên đóng vai trò then chốt trong việc phát triển kỹ năng học tập hợp tác cho sinh viên. Giảng viên cần được trang bị kiến thức và kỹ năng về dạy học hợp tác, cũng như sẵn sàng thay đổi vai trò từ người truyền đạt kiến thức sang người hướng dẫn và hỗ trợ sinh viên.
2.3. Rào cản tâm lý và văn hóa trong môi trường sư phạm
Trong môi trường sư phạm, đôi khi tồn tại những rào cản tâm lý và văn hóa cản trở việc học tập hợp tác. Sinh viên có thể ngại chia sẻ ý kiến, sợ bị đánh giá sai hoặc không quen làm việc nhóm. Giảng viên cũng có thể e ngại việc mất kiểm soát lớp học hoặc không tin vào hiệu quả của dạy học hợp tác. Cần tạo ra một môi trường học tập cởi mở, thân thiện và tin tưởng, khuyến khích sự tham gia và hợp tác của tất cả các thành viên.
III. Cách phát triển kỹ năng hợp tác Phương pháp và kỹ thuật
Để vượt qua những thách thức trên, luận án đề xuất một số phương pháp và kỹ thuật dạy học theo hướng phát triển kỹ năng học tập hợp tác cho sinh viên sư phạm. Các biện pháp này tập trung vào việc xây dựng quy trình dạy học phù hợp, sử dụng linh hoạt các kỹ thuật dạy học hợp tác, thiết kế nhiệm vụ học tập tăng dần độ tương tác giữa sinh viên, hướng dẫn sinh viên sử dụng công nghệ thông tin và đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá. Đồng thời, luận án cũng nhấn mạnh vai trò của giảng viên trong việc tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự tham gia và hợp tác của sinh viên. DH theo hƣớng phát triển KNHTHT đƣợc thực hiện bằng những biện pháp có cơ sở khoa học, hợp lý không chỉ nâng cao kết quả học tập cho SV ĐHSP mà còn hình thành KNHTHT có tác động tích cực đối với cách học của SV tạo nền tảng cho hoạt động nghề nghiệp của họ sau này.
3.1. Xây dựng quy trình dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ
Quy trình dạy học cần được thiết kế một cách khoa học, đảm bảo sự tham gia tích cực của tất cả các thành viên trong nhóm. Các bước cơ bản bao gồm: hình thành nhóm, phân công nhiệm vụ, làm việc cá nhân, chia sẻ và thảo luận nhóm, tổng kết và đánh giá. Cần chú trọng đến việc tạo cơ hội cho sinh viên phát triển kỹ năng giao tiếp, lắng nghe và phản biện.
3.2. Thiết kế nhiệm vụ học tập tăng dần độ tương tác
Nhiệm vụ học tập cần được thiết kế theo mức độ khó tăng dần, từ những hoạt động đơn giản như chia sẻ ý kiến đến những dự án phức tạp đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành viên. Cần tạo cơ hội cho sinh viên áp dụng kiến thức vào thực tế, giải quyết những vấn đề mang tính thực tiễn cao.
3.3. Ứng dụng công nghệ thông tin hỗ trợ học tập hợp tác
Công nghệ thông tin có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ học tập hợp tác. Các công cụ trực tuyến như diễn đàn, wiki, Google Docs có thể giúp sinh viên dễ dàng chia sẻ thông tin, thảo luận và làm việc nhóm từ xa. Cần hướng dẫn sinh viên sử dụng công nghệ một cách hiệu quả, đảm bảo tính bảo mật và an toàn thông tin.
IV. Dạy học hợp tác Ứng dụng thực tiễn Kết quả nghiên cứu
Luận án tiến sĩ này không chỉ dừng lại ở việc đề xuất các phương pháp lý thuyết mà còn tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính hiệu quả của các biện pháp đề xuất. Kết quả thực nghiệm cho thấy, việc áp dụng các phương pháp dạy học theo hướng phát triển kỹ năng học tập hợp tác đã mang lại những kết quả tích cực, giúp sinh viên nâng cao kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tư duy phản biện và kết quả học tập. Đồng thời, luận án cũng chỉ ra những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của dạy học hợp tác, như sự chuẩn bị của giảng viên, sự tham gia của sinh viên và môi trường học tập. Qua kết quả của đề tài cho thấy rõ chất lƣợng DH ở Đại học phụ thuộc vào kỹ năng học tập của SV. Nếu xây dựng đƣợc các biện pháp dạy học nhƣ: Xác lập các bƣớc dạy học phù hợp trên lớp; sử dụng hợp lý các kỹ thuật dạy học hợp tác; thiết kế đƣợc nhiệm vụ dạy học theo mức độ tăng dần tƣơng tác giữa SV- SV và đổi mới việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên theo hƣớng phát triển KNHTHT thì sẽ nâng cao kết quả học tập, phát triển đƣợc hệ thống KNHTHT, tác động tích cực đến cách học của SV ĐHSP hiện nay, đồng thời nâng cao chất lƣợng đào tạo giáo viên.
4.1. Mô tả chi tiết về quy trình thực nghiệm sư phạm
Phần này trình bày chi tiết về quy trình thực nghiệm sư phạm, bao gồm: mục tiêu, đối tượng, phương pháp, nội dung, tiêu chí đánh giá và cách xử lý số liệu. Cần mô tả rõ các bước thực hiện, từ việc lựa chọn lớp thực nghiệm và lớp đối chứng đến việc triển khai các hoạt động dạy học hợp tác và thu thập dữ liệu.
4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm về kỹ năng học tập hợp tác
Phân tích kết quả thực nghiệm cần được thực hiện một cách khoa học và khách quan, sử dụng các phương pháp thống kê phù hợp. Cần so sánh kết quả giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng để đánh giá hiệu quả của các biện pháp dạy học hợp tác. Đồng thời, cần phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả, như sự khác biệt về trình độ, thái độ và kinh nghiệm của sinh viên.
4.3. Đánh giá tác động của phương pháp đến sinh viên sư phạm
Đánh giá tác động của phương pháp không chỉ dựa trên kết quả học tập mà còn cần xem xét những thay đổi về thái độ, hành vi và kỹ năng mềm của sinh viên. Cần thu thập ý kiến phản hồi từ sinh viên và giảng viên để có cái nhìn toàn diện về hiệu quả của dạy học hợp tác. KNHTHT là một kỹ năng học tập quan trọng cần đƣợc phát triển cho SV ĐHSP để đáp ứng mục tiêu đào tạo GV.
V. Luận án Tiến sĩ Kết luận kiến nghị và hướng phát triển
Luận án này đã góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển kỹ năng học tập hợp tác cho sinh viên sư phạm. Các biện pháp sư phạm đề xuất có tính khả thi và hiệu quả, có thể áp dụng rộng rãi trong các trường sư phạm. Tuy nhiên, để triển khai thành công dạy học hợp tác, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, giảng viên và sinh viên. Đồng thời, cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các phương pháp dạy học hợp tác mới, phù hợp với bối cảnh giáo dục hiện đại. DH theo hƣớng phát triển KNHTHT đƣợc thực hiện bằng những biện pháp có cơ sở khoa học, hợp lý không chỉ nâng cao kết quả học tập cho SV ĐHSP mà còn hình thành KNHTHT có tác động tích cực đối với cách học của SV tạo nền tảng cho hoạt động nghề nghiệp của họ sau này.
5.1. Tóm tắt những đóng góp mới của luận án nghiên cứu
Luận án đã xác định đƣợc hệ thống KNHTHT cho SV ĐHSP, những đặc điểm cơ bản của DH theo hƣớng phát triển KNHTHT cho SV ĐHSP và xây dựng đƣợc cơ sở lý luận và thực tiễn của DH theo hƣớng KNHTHT cho SV ĐHSP đáp ứng yêu cầu đào tạo Đại học trong bối cảnh hiện nay. Xây dựng đƣợc 5 biện pháp DH theo hƣớng phát triển KNHTHT: Xác lập quy trình các bƣớc dạy học phù hợp trên lớp; sử dụng hợp lý các kỹ thuật dạy học hợp tác; thiết kế đƣợc nhiệm vụ dạy học theo mức độ tăng dần tƣơng tác giữa SV - SV; hƣớng dẫn sinh viên học tập có hỗ trợ của công nghệ thông tin và đổi mới việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên theo hƣớng phát triển KNHTHT để vận dụng vào quá trình đào tạo GV trong các trƣờng ĐHSP và các khoa sƣ phạm
5.2. Kiến nghị cho việc triển khai dạy học hợp tác trong sư phạm
Cần có sự đầu tư về cơ sở vật chất, trang thiết bị và đào tạo giảng viên. Đồng thời, cần xây dựng một hệ thống đánh giá kỹ năng hợp tác phù hợp và khuyến khích sự tham gia của sinh viên vào các hoạt động học tập hợp tác.
5.3. Hướng nghiên cứu tiếp theo về kỹ năng sư phạm trong tương lai
Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phát triển các phương pháp dạy học hợp tác trực tuyến, đánh giá tác động của dạy học hợp tác đến sự phát triển nghề nghiệp của giáo viên và nghiên cứu sự khác biệt về kỹ năng hợp tác giữa các nền văn hóa khác nhau.
