Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam, với hơn 8,8 triệu người có công với cách mạng, trong đó có khoảng 781.021 thương binh và người hưởng chính sách như thương binh, đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc đảm bảo đời sống kinh tế cho nhóm đối tượng này. Tại huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định, nơi có 2.516 thương bệnh binh hưởng trợ cấp ưu đãi xã hội hàng tháng, đời sống kinh tế của họ vẫn còn nhiều khó khăn dù đã có sự quan tâm của Nhà nước và cộng đồng. Nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng đời sống kinh tế của thương bệnh binh tại huyện Nghĩa Hưng trong giai đoạn 2015-2016, đồng thời đánh giá vai trò của công tác xã hội trong việc thực hiện chính sách ưu đãi xã hội, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả chăm sóc và hỗ trợ.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba xã có số lượng thương bệnh binh đông nhất là Nghĩa Thái, thị trấn Liễu Đề và Nghĩa Hải. Mục tiêu cụ thể là khảo sát thu nhập, việc làm, mức sống và sức khỏe của thương bệnh binh, đồng thời phân tích các chương trình chăm sóc và vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hỗ trợ đối tượng này. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về chính sách ưu đãi người có công mà còn hỗ trợ địa phương trong việc hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho thương bệnh binh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng bốn lý thuyết chính để phân tích và đánh giá:

  • Thuyết nhu cầu của Maslow: Phân loại nhu cầu của con người thành năm cấp bậc từ sinh lý, an toàn, giao lưu tình cảm, được quý trọng đến tự thể hiện bản thân. Lý thuyết này giúp xác định các nhu cầu chưa được đáp ứng của thương bệnh binh, từ đó đề xuất các giải pháp hỗ trợ phù hợp.

  • Thuyết hệ thống: Xem thương bệnh binh như một hệ thống vi mô trong mạng lưới các tiểu hệ thống gia đình, cộng đồng, chính quyền và các tổ chức xã hội. Lý thuyết nhấn mạnh sự tương tác và cân bằng giữa các hệ thống để duy trì sự ổn định và phát triển.

  • Thuyết biến đổi xã hội: Giải thích sự thay đổi liên tục của xã hội và tác động của nó đến đời sống thương bệnh binh, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết điều chỉnh chính sách ưu đãi phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội.

  • Lý thuyết vai trò: Phân tích các vai trò của nhân viên công tác xã hội trong việc can thiệp, hỗ trợ thương bệnh binh và gia đình họ, cũng như vai trò của các thành viên trong cộng đồng trong việc thực hiện chính sách ưu đãi.

Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ bao gồm: thương binh, bệnh binh, ưu đãi xã hội, chính sách xã hội, công tác xã hội với thương bệnh binh, chăm sóc thương bệnh binh và đời sống kinh tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ 120 thương bệnh binh được chọn mẫu ngẫu nhiên tại ba xã Nghĩa Thái, Liễu Đề và Nghĩa Hải trên tổng số 501 thương bệnh binh toàn huyện. Ngoài ra, tiến hành 7 cuộc phỏng vấn sâu với cán bộ phòng Lao động Thương binh và Xã hội, trưởng khu phố và thương bệnh binh để làm rõ các vấn đề chi tiết.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá thu nhập, việc làm, mức sống và sức khỏe; phân tích nội dung phỏng vấn sâu để hiểu rõ hơn về khó khăn và nhu cầu của đối tượng. Phương pháp quan sát được áp dụng để ghi nhận thực trạng đời sống hàng ngày và tham gia các hoạt động chăm sóc.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện trong giai đoạn 2015-2016, tập trung khảo sát và phân tích dữ liệu tại địa bàn huyện Nghĩa Hưng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thu nhập và việc làm: Khoảng 65% thương bệnh binh có thu nhập dưới mức trung bình của địa phương, với thu nhập bình quân đầu người khoảng 23,2 triệu đồng/năm (năm 2015). Việc làm ổn định chỉ chiếm khoảng 40%, phần lớn làm nghề nông nghiệp hoặc lao động tự do, trong khi 60% còn lại gặp khó khăn trong tìm kiếm việc làm phù hợp với sức khỏe.

  2. Mức sống và sức khỏe: Hơn 50% gia đình thương bệnh binh có mức sống dưới chuẩn nghèo mới (1,87% hộ nghèo toàn huyện). Tình trạng sức khỏe yếu, bệnh tật kéo dài chiếm tỷ lệ cao, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng lao động và sinh hoạt hàng ngày.

  3. Chương trình chăm sóc và hỗ trợ: Các chương trình như xây dựng quỹ Đền ơn đáp nghĩa, tặng sổ tiết kiệm tình nghĩa, phong trào phát triển kinh tế ổn định đời sống đã được triển khai nhưng chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu. Khoảng 30% thương bệnh binh bày tỏ chưa hài lòng với mức trợ cấp hiện tại.

  4. Vai trò công tác xã hội: Nhân viên công tác xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối nguồn lực, tư vấn, hỗ trợ tiếp cận chính sách và chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, năng lực và số lượng nhân viên còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của đối tượng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy đời sống kinh tế của thương bệnh binh tại Nghĩa Hưng còn nhiều khó khăn, đặc biệt là thu nhập và việc làm không ổn định, mức sống thấp và sức khỏe yếu. Nguyên nhân chủ yếu do sức lao động giảm sút, hạn chế trong tiếp cận các nguồn lực kinh tế và dịch vụ xã hội. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, tình trạng này tương đồng với nhiều địa phương khác, phản ánh những hạn chế chung trong chính sách ưu đãi và thực thi.

Việc triển khai các chương trình chăm sóc tuy có hiệu quả bước đầu nhưng chưa đồng bộ và toàn diện, chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng của thương bệnh binh. Công tác xã hội với vai trò cầu nối giữa Nhà nước, cộng đồng và đối tượng cần được tăng cường về chất lượng và quy mô. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố thu nhập, mức độ hài lòng với trợ cấp và bảng so sánh tỷ lệ việc làm theo nhóm tuổi, sức khỏe để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hỗ trợ việc làm phù hợp: Phát triển các chương trình đào tạo nghề, tạo việc làm phù hợp với sức khỏe thương bệnh binh nhằm nâng cao thu nhập, giảm tỷ lệ thất nghiệp. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Sở Lao động Thương binh và Xã hội phối hợp với các doanh nghiệp địa phương.

  2. Nâng cao chất lượng công tác xã hội: Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng chuyên môn cho nhân viên công tác xã hội, tăng cường số lượng nhân viên để đáp ứng nhu cầu hỗ trợ ngày càng lớn. Thực hiện trong 1 năm, do Phòng Lao động Thương binh và Xã hội huyện chủ trì.

  3. Mở rộng và hoàn thiện các chương trình ưu đãi: Điều chỉnh mức trợ cấp phù hợp với mức sống hiện tại, bổ sung các chính sách hỗ trợ về y tế, nhà ở và giáo dục cho thân nhân thương bệnh binh. Thời gian 3 năm, do UBND huyện phối hợp với các ban ngành liên quan.

  4. Phát huy vai trò cộng đồng và doanh nghiệp: Khuyến khích các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp tham gia phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” thông qua các hoạt động từ thiện, xây dựng nhà tình nghĩa, hỗ trợ kinh tế. Thực hiện liên tục, do các đoàn thể chính trị xã hội và UBND huyện vận động.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý chính sách xã hội: Giúp hiểu rõ thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách ưu đãi người có công, đặc biệt là thương bệnh binh.

  2. Nhân viên công tác xã hội: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về vai trò, phương pháp hỗ trợ thương bệnh binh, từ đó nâng cao kỹ năng thực hành.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công tác xã hội, chính sách công: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn công tác xã hội với người có công.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng: Hỗ trợ xây dựng các chương trình chăm sóc, hỗ trợ phù hợp với nhu cầu thực tế của thương bệnh binh tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thương binh là gì theo pháp luật hiện hành?
    Thương binh là quân nhân, công an nhân dân bị thương làm suy giảm khả năng lao động từ 21% trở lên, được cấp giấy chứng nhận và huy hiệu thương binh theo quy định của Nhà nước.

  2. Chính sách ưu đãi xã hội bao gồm những gì?
    Bao gồm trợ cấp, phụ cấp thường xuyên, ưu đãi trong giáo dục, y tế, nhà ở, việc làm và các chính sách hỗ trợ khác nhằm đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần cho người có công.

  3. Vai trò của công tác xã hội trong chăm sóc thương bệnh binh là gì?
    Công tác xã hội giúp kết nối nguồn lực, tư vấn, hỗ trợ tiếp cận chính sách, can thiệp giải quyết các vấn đề khó khăn về kinh tế, sức khỏe và hòa nhập cộng đồng cho thương bệnh binh.

  4. Tình hình việc làm của thương bệnh binh tại Nghĩa Hưng ra sao?
    Khoảng 40% thương bệnh binh có việc làm ổn định, còn lại gặp khó khăn do sức khỏe hạn chế và thiếu các chương trình đào tạo nghề phù hợp.

  5. Các chương trình chăm sóc thương bệnh binh hiện nay có hiệu quả không?
    Các chương trình đã góp phần cải thiện đời sống nhưng chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu, đặc biệt về mức trợ cấp và hỗ trợ y tế, cần được hoàn thiện và mở rộng.

Kết luận

  • Đời sống kinh tế của thương bệnh binh tại huyện Nghĩa Hưng còn nhiều khó khăn, đặc biệt về thu nhập, việc làm và sức khỏe.
  • Công tác xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ, kết nối nguồn lực và thực hiện chính sách ưu đãi xã hội.
  • Các chương trình chăm sóc hiện có đã đạt được kết quả bước đầu nhưng cần được hoàn thiện để đáp ứng nhu cầu đa dạng của đối tượng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hỗ trợ, bao gồm tăng cường đào tạo nghề, nâng cao năng lực công tác xã hội và phát huy vai trò cộng đồng.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nhằm hoàn thiện chính sách và thực tiễn chăm sóc người có công trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và tổ chức xã hội cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo quyền lợi và nâng cao chất lượng cuộc sống cho thương bệnh binh.