Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành y tế Việt Nam đang chuyển đổi mạnh mẽ theo cơ chế thị trường, việc thực hiện tự chủ trong quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập trở thành một xu thế tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh. Tỉnh Bắc Ninh hiện có 16 bệnh viện công lập với tổng số 3.310 giường bệnh, trong đó Bệnh viện Đa khoa huyện Thuận Thành là bệnh viện hạng II tuyến huyện, thực hiện chức năng khám chữa bệnh cho nhân dân trong huyện và vùng lân cận. Giai đoạn 2015-2017, bệnh viện đã được giao chỉ tiêu giường bệnh tăng từ 140 lên 150, trong khi thực kê giường bệnh thực tế vượt mức chỉ tiêu, đạt 220-235 giường.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng tự chủ trong quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa huyện Thuận Thành, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần cải thiện chất lượng phục vụ người bệnh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu thứ cấp giai đoạn 2015-2017 và thông tin sơ cấp thu thập năm 2018 tại bệnh viện. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính, đồng thời hỗ trợ các đơn vị y tế công lập khác trong việc nâng cao năng lực quản lý tài chính và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý tài chính công và lý thuyết tự chủ trong đơn vị sự nghiệp công lập. Lý thuyết quản lý tài chính công nhấn mạnh vai trò của cơ chế tài chính trong việc phân bổ và sử dụng nguồn lực công hiệu quả, trong khi lý thuyết tự chủ tập trung vào quyền tự quyết và trách nhiệm của đơn vị trong quản lý tài chính, tổ chức bộ máy và nhân sự.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào các khái niệm chính:

  • Tự chủ tài chính: quyền tự quyết trong việc lập kế hoạch, thu chi và sử dụng nguồn lực tài chính theo quy định pháp luật.
  • Nguồn thu sự nghiệp: các khoản thu từ dịch vụ khám chữa bệnh, viện phí, bảo hiểm y tế và các nguồn thu hợp pháp khác.
  • Quản lý chi tiêu: việc xây dựng dự toán, phân bổ và kiểm soát các khoản chi thường xuyên và không thường xuyên.
  • Quản lý tài sản và quỹ: sử dụng hiệu quả tài sản cố định và các quỹ phát triển, quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi.
  • Chu trình ngân sách: quy trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách trong bệnh viện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập thông tin thứ cấp và sơ cấp. Thông tin thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính, niên giám thống kê tỉnh Bắc Ninh và các tài liệu chuyên ngành giai đoạn 2015-2017. Thông tin sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn lãnh đạo Sở Y tế, Sở Tài chính, Ban Giám đốc bệnh viện, cán bộ viên chức và người bệnh năm 2018.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 12 lãnh đạo các sở ban ngành, 3 lãnh đạo bệnh viện, 6 cán bộ phòng Tài chính - Kế hoạch, 24 cán bộ viên chức khoa phòng và 90 người bệnh, được chọn theo phương pháp điều tra tổng thể và chọn mẫu theo công thức Slovin với sai số 5%. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh các chỉ tiêu tài chính và hoạt động chuyên môn qua các năm, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tự chủ tài chính. Công cụ xử lý dữ liệu là phần mềm Microsoft Excel 2007.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn thu sự nghiệp: Tổng nguồn thu của bệnh viện giai đoạn 2015-2017 tăng khoảng 30% so với giai đoạn trước, trong đó tỷ trọng nguồn thu sự nghiệp chiếm trên 70%, giảm dần tỷ trọng ngân sách nhà nước cấp. Ví dụ, năm 2017, nguồn thu từ dịch vụ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế chiếm khoảng 55% tổng thu.

  2. Cơ cấu chi tiêu hợp lý hơn: Chi thường xuyên chiếm khoảng 85% tổng chi, trong đó chi cho nhân sự tăng 20% so với giai đoạn 2013-2015, phản ánh sự cải thiện thu nhập cán bộ y tế. Chi đầu tư mua sắm trang thiết bị chiếm khoảng 10%, tập trung vào các thiết bị y tế hiện đại.

  3. Quản lý quỹ và tài sản hiệu quả: Bệnh viện đã trích lập quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp tối thiểu 25% chênh lệch thu chi hàng năm, sử dụng quỹ này để đầu tư trang thiết bị và nâng cao năng lực chuyên môn. Việc quản lý tài sản cố định được thực hiện theo quy định, với tỷ lệ khấu hao và thanh lý tài sản phù hợp.

  4. Chu trình ngân sách được thực hiện nghiêm túc: Việc lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách được tổ chức bài bản, đảm bảo tính chính xác và kịp thời. Công tác kiểm tra, kiểm soát tài chính được tăng cường, giảm thiểu sai sót trong chứng từ thanh toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những chuyển biến tích cực trên là do bệnh viện đã chủ động áp dụng cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP và Nghị định 85/2012/NĐ-CP, đồng thời tăng cường năng lực quản lý tài chính và tổ chức bộ máy. So sánh với các bệnh viện công lập khác trong tỉnh Bắc Ninh, Bệnh viện Đa khoa huyện Thuận Thành có mức tăng trưởng nguồn thu và cải thiện chi tiêu tương đối ổn định, tuy nhiên vẫn còn hạn chế về cơ sở vật chất và trình độ nhân lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng nguồn thu theo năm, bảng phân tích cơ cấu chi tiêu và biểu đồ tỷ lệ trích lập các quỹ tài chính. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trong nước cho thấy tự chủ tài chính giúp bệnh viện nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng thu nhập nhân viên và cải thiện chất lượng dịch vụ, nhưng cũng đặt ra thách thức về kiểm soát chi phí và đảm bảo công bằng xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới xây dựng dự toán thu chi: Áp dụng phương pháp dự toán dựa trên phân tích nhu cầu thực tế và xu hướng phát triển dịch vụ, nhằm nâng cao tính chính xác và hiệu quả sử dụng nguồn lực. Thời gian thực hiện: 1 năm; chủ thể: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp phòng Tài chính - Kế hoạch.

  2. Tăng cường giám sát các khoản thu - chi: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, thường xuyên kiểm tra, rà soát chứng từ và báo cáo tài chính để giảm thiểu thất thoát và sai sót. Thời gian thực hiện: liên tục; chủ thể: Phòng Tài chính - Kế toán và Ban Kiểm soát.

  3. Quản lý sử dụng trang thiết bị, tài sản hiệu quả: Xây dựng kế hoạch bảo trì, sửa chữa định kỳ, đồng thời tối ưu hóa việc sử dụng thiết bị y tế để nâng cao hiệu quả đầu tư. Thời gian thực hiện: 2 năm; chủ thể: Ban Giám đốc và phòng Vật tư - Trang thiết bị.

  4. Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ quản lý và kế toán: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ tài chính, kế toán và quản lý bệnh viện nhằm nâng cao năng lực quản lý tài chính. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  5. Sắp xếp lại nhân sự phòng Tài chính - Kế toán: Tinh gọn bộ máy, phân công nhiệm vụ rõ ràng, tăng cường trách nhiệm và hiệu quả công việc. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: Ban Giám đốc bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các bệnh viện công lập tuyến huyện và tỉnh: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và áp dụng giải pháp nâng cao hiệu quả tự chủ tài chính, cải thiện quản lý thu chi và nâng cao chất lượng dịch vụ.

  2. Cán bộ quản lý tài chính y tế: Hiểu rõ cơ chế tự chủ tài chính, các quy định pháp luật liên quan và phương pháp quản lý tài chính hiệu quả trong bệnh viện công lập.

  3. Nhà hoạch định chính sách y tế và tài chính công: Tham khảo các kết quả nghiên cứu thực tiễn để xây dựng chính sách phù hợp, hỗ trợ các đơn vị y tế công lập thực hiện tự chủ tài chính hiệu quả.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý y tế: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo về quản lý tài chính trong lĩnh vực y tế công lập, đặc biệt là cơ chế tự chủ tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự chủ tài chính trong bệnh viện công lập là gì?
    Tự chủ tài chính là quyền và trách nhiệm của bệnh viện trong việc tự lập kế hoạch, thu chi và sử dụng nguồn lực tài chính theo quy định pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ.

  2. Các nguồn thu chính của bệnh viện đa khoa huyện Thuận Thành gồm những gì?
    Nguồn thu chính bao gồm viện phí khám chữa bệnh bảo hiểm y tế, dịch vụ khám chữa bệnh tự nguyện, các khoản thu khác hợp pháp và một phần ngân sách nhà nước cấp.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tự chủ tài chính tại bệnh viện?
    Trình độ quản lý tài chính, cơ chế chính sách của nhà nước, công tác tổ chức quản lý thu chi và cơ sở vật chất trang thiết bị là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả tự chủ tài chính.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại bệnh viện?
    Cần đổi mới phương pháp lập dự toán, tăng cường kiểm soát thu chi, quản lý tài sản hiệu quả, nâng cao trình độ cán bộ và sắp xếp lại bộ máy quản lý tài chính.

  5. Tự chủ tài chính có ảnh hưởng như thế nào đến chất lượng dịch vụ y tế?
    Tự chủ tài chính giúp bệnh viện chủ động huy động và sử dụng nguồn lực, nâng cao thu nhập nhân viên, từ đó cải thiện chất lượng khám chữa bệnh và sự hài lòng của người bệnh.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về tự chủ trong quản lý tài chính tại bệnh viện công lập, đặc biệt là Bệnh viện Đa khoa huyện Thuận Thành.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy nguồn thu sự nghiệp tăng trưởng ổn định, cơ cấu chi tiêu hợp lý, chu trình ngân sách được thực hiện nghiêm túc.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm cơ chế chính sách, trình độ quản lý, tổ chức thu chi và cơ sở vật chất.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới dự toán, tăng cường giám sát, quản lý tài sản, nâng cao trình độ cán bộ và sắp xếp nhân sự nhằm nâng cao hiệu quả tự chủ tài chính.
  • Khuyến nghị các đơn vị y tế công lập và nhà quản lý chính sách tham khảo để hoàn thiện cơ chế tự chủ, hướng tới phát triển bền vững.

Hành động tiếp theo: Các bệnh viện công lập cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và chất lượng dịch vụ. Độc giả quan tâm có thể liên hệ với Ban Giám đốc Bệnh viện Đa khoa huyện Thuận Thành để trao đổi kinh nghiệm và áp dụng thực tiễn.