## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ, kinh tế tri thức ngày càng đóng vai trò quan trọng trong phát triển lực lượng sản xuất. Theo Luật Giáo dục Việt Nam, phương pháp giáo dục phổ thông và đào tạo trình độ cao đẳng, đại học phải phát huy tính tích cực, tự giác, sáng tạo của học sinh, sinh viên, đồng thời bồi dưỡng kỹ năng tự học, làm việc nhóm và năng lực thực hành. Tuy nhiên, thực trạng dạy học môn Viết Báo cáo và Thuyết trình (VBC&TT) tại Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Phú Lâm chưa tạo được sự tích cực và chủ động ở học sinh trung cấp ngành Khai thác và Sửa chữa thiết bị Cơ khí. 

Mục tiêu nghiên cứu là triển khai quan điểm dạy học theo hướng tích cực hóa người học vào giảng dạy môn VBC&TT nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, nâng cao hiệu quả học tập và rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề. Nghiên cứu được thực hiện tại khoa Công nghệ Kỹ thuật Cơ khí, Trường CĐ KTKT Phú Lâm trong khoảng thời gian thực nghiệm sư phạm với hai lớp (lớp thực nghiệm và lớp đối chứng). 

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời tạo cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc áp dụng phương pháp tích cực hóa người học trong các môn học khác tại trường và các cơ sở đào tạo tương tự.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình dạy học hiện đại, trong đó nổi bật là:

- **Lý thuyết dạy học lấy người học làm trung tâm**: Nhấn mạnh vai trò chủ thể của người học trong quá trình nhận thức, phát huy tính tích cực, tự giác và sáng tạo của học sinh. Theo đó, giáo viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn là người tổ chức, hướng dẫn, tạo điều kiện để học sinh tự khám phá và phát triển năng lực.

- **Mô hình thiết kế dạy học hiện đại của Frank**: Bao gồm các yếu tố như mục đích, nội dung, phương pháp, đối tượng, môi trường và phương tiện dạy học, giúp lựa chọn phương pháp phù hợp với đặc điểm người học và nội dung môn học.

- **Khái niệm tích cực hóa người học**: Là tập hợp các hoạt động nhằm chuyển đổi vị trí người học từ thụ động sang chủ động, từ tiếp nhận tri thức sang tìm kiếm và sáng tạo tri thức, phát triển năng lực tự học và giải quyết vấn đề.

Các khái niệm chính bao gồm: tính tích cực học tập, phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật dạy học, hoạt động dạy và học, đánh giá kết hợp giữa giáo viên và học sinh.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp sau:

- **Phương pháp nghiên cứu tài liệu**: Thu thập, hệ thống hóa các văn bản pháp luật, tài liệu lý luận và kết quả nghiên cứu thực tiễn liên quan đến dạy học tích cực và tích cực hóa người học.

- **Phương pháp điều tra**: Sử dụng bảng hỏi khảo sát nhận thức, thái độ của giáo viên và học sinh về dạy học tích cực, mức độ áp dụng phương pháp tích cực trong môn VBC&TT, và sự chuyển biến trong hoạt động học tập của học sinh. Cỡ mẫu khoảng 60 học sinh và 5 giáo viên tại khoa CNKT Cơ khí.

- **Phương pháp chuyên gia**: Tham khảo ý kiến các chuyên gia và giáo viên có kinh nghiệm để xây dựng giáo án, lựa chọn phương pháp và kỹ thuật dạy học phù hợp.

- **Phương pháp thực nghiệm sư phạm**: Thực hiện dạy học theo phương pháp tích cực hóa người học trên 2 chủ đề môn VBC&TT với 1 lớp thực nghiệm và 1 lớp đối chứng, theo dõi và đánh giá kết quả.

- **Phương pháp quan sát**: Quan sát thái độ, mức độ tham gia, khả năng thuyết trình và phối hợp nhóm của học sinh trong quá trình học.

- **Phương pháp thống kê**: Xử lý dữ liệu định lượng từ phiếu khảo sát và kết quả thực nghiệm bằng phần mềm Microsoft Excel 2007 để kiểm nghiệm giả thuyết nghiên cứu.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong học kỳ với các giai đoạn khảo sát, triển khai thực nghiệm và đánh giá kết quả.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Thực trạng dạy học môn VBC&TT chưa tích cực**: Khoảng 65% học sinh cho biết phương pháp giảng dạy hiện tại chưa phát huy được tính tích cực và chủ động trong học tập. Chỉ khoảng 30% học sinh thường xuyên tham gia phát biểu ý kiến và thảo luận trong lớp.

2. **Áp dụng phương pháp tích cực hóa người học làm tăng hứng thú và sự chủ động**: Sau thực nghiệm, lớp thực nghiệm có 85% học sinh thể hiện sự hứng thú cao trong giờ học, tăng 40% so với lớp đối chứng. Mức độ tham gia phát biểu ý kiến tăng từ 30% lên 75%.

3. **Năng lực giải quyết vấn đề được cải thiện rõ rệt**: Kết quả kiểm tra năng lực giải quyết vấn đề của học sinh lớp thực nghiệm tăng trung bình 25% so với trước khi thực nghiệm và cao hơn 20% so với lớp đối chứng.

4. **Đánh giá kết hợp giữa giáo viên và học sinh giúp nâng cao hiệu quả học tập**: Hơn 70% học sinh cho biết việc được tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau giúp họ nhận thức rõ hơn về tiến trình học tập và cải thiện kỹ năng thuyết trình.

### Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc triển khai dạy học theo hướng tích cực hóa người học trong môn VBC&TT tại Trường CĐ KTKT Phú Lâm đã góp phần nâng cao tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh. Nguyên nhân chính là do phương pháp dạy học mới tạo điều kiện cho học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động học tập như thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, dự án học tập và tự đánh giá.

So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục học, kết quả này phù hợp với quan điểm của John Dewey và Carl Rogers về vai trò trung tâm của người học trong quá trình giáo dục. Việc kết hợp đánh giá của giáo viên và tự đánh giá của học sinh cũng được chứng minh là phương pháp hiệu quả trong việc nâng cao ý thức tự học và trách nhiệm học tập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện sự tăng trưởng tỷ lệ tham gia tích cực của học sinh và biểu đồ đường thể hiện sự cải thiện điểm số năng lực giải quyết vấn đề qua các giai đoạn thực nghiệm.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Triển khai rộng rãi phương pháp dạy học tích cực hóa người học**: Khuyến khích các khoa, bộ môn áp dụng phương pháp này trong giảng dạy các môn học chuyên ngành, đặc biệt là các môn kỹ năng như VBC&TT, nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.

2. **Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho giáo viên**: Đào tạo kỹ năng thiết kế bài giảng, sử dụng kỹ thuật dạy học tích cực và đánh giá kết hợp để giáo viên có thể áp dụng hiệu quả trong thực tế giảng dạy.

3. **Xây dựng tài liệu và giáo trình phù hợp**: Phát triển tài liệu học tập và giáo trình tích hợp các hoạt động học tập tích cực, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và phát huy năng lực cá nhân.

4. **Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ dạy học**: Trang bị phòng học hiện đại, thiết bị đa phương tiện để tạo môi trường học tập sinh động, kích thích sự tương tác và sáng tạo của học sinh.

5. **Khuyến khích học sinh tham gia tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng**: Xây dựng hệ thống đánh giá linh hoạt, tạo điều kiện cho học sinh phát triển kỹ năng tự nhận thức và cải thiện quá trình học tập.

Các giải pháp trên nên được thực hiện trong vòng 1-2 năm, do Ban Giám hiệu trường phối hợp với các khoa chuyên môn và phòng đào tạo chủ trì.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục**: Nhận thức và áp dụng phương pháp dạy học tích cực hóa người học để nâng cao chất lượng giảng dạy và quản lý đào tạo.

2. **Sinh viên, học viên ngành Giáo dục học và Sư phạm kỹ thuật**: Nắm vững lý luận và thực tiễn về dạy học tích cực, chuẩn bị kỹ năng sư phạm hiện đại.

3. **Nhà nghiên cứu giáo dục**: Tham khảo cơ sở lý luận và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học.

4. **Các cơ sở đào tạo nghề và cao đẳng kỹ thuật**: Áp dụng mô hình dạy học tích cực để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề, đặc biệt trong các môn kỹ năng mềm và kỹ thuật chuyên ngành.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Dạy học tích cực hóa người học là gì?**  
Là phương pháp dạy học tập trung vào phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự giác của học sinh trong quá trình học tập, thay vì chỉ tiếp nhận kiến thức thụ động.

2. **Phương pháp này có phù hợp với môn kỹ thuật không?**  
Có, đặc biệt phù hợp với các môn kỹ năng như Viết Báo cáo và Thuyết trình, giúp học sinh phát triển năng lực thực hành và giải quyết vấn đề.

3. **Làm thế nào để giáo viên áp dụng hiệu quả phương pháp này?**  
Giáo viên cần được đào tạo kỹ năng tổ chức hoạt động học tập tích cực, sử dụng kỹ thuật dạy học đa dạng và kết hợp đánh giá linh hoạt.

4. **Phương pháp đánh giá kết hợp có lợi ích gì?**  
Giúp học sinh nhận thức rõ tiến trình học tập, phát triển kỹ năng tự đánh giá và cải thiện hiệu quả học tập thông qua phản hồi đa chiều.

5. **Thời gian triển khai phương pháp này cần bao lâu để thấy hiệu quả?**  
Theo thực nghiệm, hiệu quả rõ rệt có thể thấy sau khoảng một học kỳ áp dụng liên tục và có sự hỗ trợ đồng bộ từ nhà trường.

## Kết luận

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học theo hướng tích cực hóa người học, góp phần hoàn thiện lý luận giáo dục hiện đại.  
- Triển khai thành công phương pháp tích cực hóa người học trong môn Viết Báo cáo và Thuyết trình tại Trường CĐ KTKT Phú Lâm, nâng cao tính tích cực và năng lực giải quyết vấn đề của học sinh.  
- Kết quả thực nghiệm cho thấy sự gia tăng rõ rệt về hứng thú học tập, sự chủ động và kỹ năng thuyết trình của học sinh.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm mở rộng áp dụng phương pháp tích cực trong giảng dạy và đào tạo nghề.  
- Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu và đầu tư cơ sở vật chất để duy trì và nâng cao hiệu quả dạy học tích cực.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa tập huấn cho giáo viên và triển khai thí điểm mở rộng phương pháp tại các khoa khác trong vòng 1 năm tới. Mời các nhà quản lý giáo dục và giảng viên quan tâm áp dụng và phát triển phương pháp này để nâng cao chất lượng đào tạo.