Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành y tế đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân, nguồn nhân lực y tế (NLYT) được xem là yếu tố quyết định chất lượng dịch vụ y tế. Theo báo cáo của Bộ Y tế năm 2018, Việt Nam có khoảng 472.558 nhân viên y tế công, với tỷ lệ bác sĩ/vạn dân đạt 8,7 và tỷ lệ bác sĩ cùng nhân viên y tế/vạn dân là 13,7, thấp hơn nhiều so với mức trung bình thế giới lần lượt là 20 và 50. Đặc biệt, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long là một trong hai vùng có mật độ nhân lực y tế thấp nhất cả nước. Trung tâm Y tế thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang, với quy mô 50 giường bệnh và khoảng 126 cán bộ viên chức, là một trong những cơ sở y tế công lập tuyến huyện chịu ảnh hưởng trực tiếp của tình trạng thiếu hụt và mất cân đối nhân lực y tế.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả thực trạng quản lý nhân lực tại Trung tâm Y tế thành phố Mỹ Tho trong giai đoạn 2017-2021, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhân lực tại đây. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Trung tâm Y tế thành phố Mỹ Tho, với dữ liệu thu thập từ tháng 01 đến tháng 10 năm 2022. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhân lực, góp phần cải thiện chất lượng dịch vụ y tế và đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao của người dân địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhân lực y tế, trong đó tập trung vào ba chức năng chính: thu hút, đào tạo và phát triển, duy trì nguồn nhân lực. Theo WHO, nhân lực y tế bao gồm tất cả những người tham gia vào hoạt động nâng cao sức khỏe, từ cán bộ y tế chính thức đến các nhân viên hỗ trợ. Quản lý nhân lực y tế là hệ thống các chính sách và hoạt động nhằm thu hút, đào tạo, sử dụng và duy trì nhân lực hiệu quả, đảm bảo cung cấp dịch vụ y tế chất lượng.

Ba khái niệm chính được áp dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Phân tích công việc: Chuẩn hóa công việc để tuyển dụng, đào tạo và đánh giá nhân viên phù hợp.
  • Chính sách thu hút và tuyển dụng: Đảm bảo đủ số lượng và chất lượng nhân lực theo nhu cầu.
  • Đào tạo và phát triển nhân lực: Cập nhật kiến thức, kỹ năng và năng lực để đáp ứng yêu cầu công việc và phát triển nghề nghiệp.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng xem xét các yếu tố ảnh hưởng bên trong như môi trường làm việc, chính sách đãi ngộ, cơ hội thăng tiến, cũng như các yếu tố bên ngoài như chính sách nhà nước, sự phát triển khoa học kỹ thuật và thị trường lao động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập từ các báo cáo thứ cấp của Phòng Tổ chức - Hành chính Trung tâm Y tế thành phố Mỹ Tho giai đoạn 2017-2021, bao gồm số liệu về nhân sự, tuyển dụng, đào tạo, quy hoạch, tiền lương và thu nhập. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn sâu 11 cán bộ quản lý, trưởng/phó phòng và khoa tại Trung tâm.

Cỡ mẫu định lượng là toàn bộ nhân viên y tế tại Trung tâm (126 người tính đến cuối năm 2021). Phương pháp chọn mẫu định tính là chọn mẫu có chủ đích nhằm thu thập thông tin chuyên sâu từ các lãnh đạo và quản lý có kinh nghiệm. Thời gian thu thập số liệu từ 20/8 đến 05/9/2022.

Phân tích số liệu định lượng sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, trình bày theo các chức năng quản lý nhân lực. Thông tin định tính được gỡ băng, phân tích theo chủ đề nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhân lực. Nghiên cứu đã được Hội đồng đạo đức Trường Đại học Y tế Công cộng phê duyệt và đảm bảo bảo mật thông tin cá nhân.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhân lực tại Trung tâm Y tế Mỹ Tho: Tổng số nhân viên y tế là 126 người, trong đó 59,5% là nữ, nhóm tuổi chủ yếu từ 30-40 chiếm 50,8%. Trình độ đại học chiếm 51,6%, sau đại học 15,8%. Nhân lực chuyên môn chiếm 67,5%, còn lại là nhân viên hành chính và dự phòng. Số lượng nhân lực khối dự phòng chỉ đạt 39 người so với định mức 55 người theo Thông tư liên tịch 08/2007/TTLT-BYT-BNV. (Bảng 3.1, 3.7)

  2. Tỷ lệ tuyển dụng thấp và không đáp ứng đủ nhu cầu: Trong giai đoạn 2017-2021, số lượng tuyển dụng chỉ đạt từ 33,3% đến 64,7% kế hoạch, đặc biệt chức danh bác sĩ tuyển dụng rất hạn chế, không bù đắp được số nghỉ hưu và chuyển công tác. Năm 2021, số bác sĩ tuyển được là 3 trong khi nhu cầu là 7. (Bảng 3.10)

  3. Đào tạo và phát triển nhân lực còn hạn chế: Tỷ lệ cán bộ được cử đi đào tạo dài hạn chỉ chiếm khoảng 19%, cán bộ trong diện quy hoạch đào tạo chỉ 3,2%. Đào tạo tập trung chủ yếu vào chuyên môn, ít chú trọng đào tạo quản lý và lý luận chính trị. (Bảng 3.4, 3.11)

  4. Chính sách thu hút và đãi ngộ chưa hiệu quả: Thu nhập bình quân thấp, thu nhập tăng thêm giảm 50,5% năm 2021 so với năm 2020 do ảnh hưởng dịch bệnh Covid-19. Các chế độ khen thưởng và phụ cấp còn hạn chế, môi trường làm việc chật hẹp, áp lực công việc cao, đặc biệt ở một số bộ phận thiếu nhân lực. (Bảng 3.18)

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Trung tâm Y tế Mỹ Tho đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực, đặc biệt là đội ngũ bác sĩ và nhân lực khối dự phòng, tương tự với xu hướng chung của ngành y tế Việt Nam và khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Tỷ lệ tuyển dụng thấp do nhiều nguyên nhân như hạn chế chỉ tiêu biên chế, cạnh tranh với các cơ sở y tế tư nhân, và chính sách thu hút chưa phù hợp. Việc đào tạo nhân lực chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển chuyên môn và quản lý, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực.

Môi trường làm việc và đãi ngộ chưa tạo động lực đủ mạnh để giữ chân nhân viên, đặc biệt trong bối cảnh thu nhập tăng thêm giảm sút do dịch bệnh. Các yếu tố này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy thu nhập, cơ hội phát triển nghề nghiệp và môi trường làm việc là những yếu tố cốt lõi ảnh hưởng đến động lực và sự gắn bó của nhân viên y tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố nhân lực theo độ tuổi, trình độ chuyên môn, tỷ lệ tuyển dụng theo năm, cũng như bảng so sánh thu nhập bình quân qua các năm để minh họa rõ hơn thực trạng và xu hướng biến động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chính sách thu hút nhân lực: Xây dựng và triển khai các chính sách ưu đãi riêng biệt cho Trung tâm Y tế Mỹ Tho, bao gồm tăng chỉ tiêu biên chế, cải thiện chế độ lương, phụ cấp và thu nhập tăng thêm nhằm thu hút bác sĩ và nhân viên y tế có trình độ cao. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Y tế.

  2. Xây dựng kế hoạch tuyển dụng phù hợp: Trung tâm cần xây dựng kế hoạch tuyển dụng dựa trên nhu cầu thực tế và đề án vị trí việc làm, đảm bảo công khai, minh bạch và mở rộng đối tượng tuyển dụng, đặc biệt cho khối dự phòng. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: Ban Giám đốc Trung tâm.

  3. Đẩy mạnh đào tạo và phát triển nhân lực: Tăng cường đào tạo dài hạn và ngắn hạn, mở rộng đối tượng đào tạo quản lý và lý luận chính trị, nâng cao mức hỗ trợ kinh phí đào tạo, khuyến khích đào tạo tại chỗ để giảm áp lực thiếu nhân lực. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Trung tâm phối hợp với các trường đại học y dược.

  4. Cải thiện môi trường làm việc và đãi ngộ: Nâng cấp cơ sở vật chất, tạo môi trường làm việc thân thiện, áp dụng các chính sách khen thưởng, động viên kịp thời, tăng thu nhập tăng thêm và các chế độ phúc lợi khác nhằm nâng cao sự hài lòng và gắn bó của nhân viên. Thời gian: 1-3 năm; Chủ thể: Ban Giám đốc Trung tâm, phối hợp với Sở Y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và quản lý Trung tâm Y tế tuyến huyện: Nhận diện các vấn đề thực tiễn trong quản lý nhân lực, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển nguồn nhân lực phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước ngành y tế (Sở Y tế, UBND tỉnh): Làm cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách thu hút, đào tạo và sử dụng nhân lực y tế, đặc biệt tại các trung tâm y tế tuyến huyện.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý y tế, tổ chức quản lý nhân lực: Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, cũng như các phân tích chuyên sâu về yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhân lực y tế.

  4. Các tổ chức đào tạo y tế và các trường đại học y dược: Căn cứ để điều chỉnh chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng và phù hợp với nhu cầu thực tế của các cơ sở y tế tuyến dưới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao Trung tâm Y tế Mỹ Tho lại thiếu hụt nhân lực dù có kế hoạch tuyển dụng?
    Nguyên nhân chính là do chỉ tiêu biên chế hạn chế, cạnh tranh với các cơ sở y tế tư nhân và khu vực thành thị, cùng với chính sách thu hút chưa đủ hấp dẫn. Ví dụ, năm 2021 chỉ tuyển được 3 bác sĩ trong khi nhu cầu là 7.

  2. Chính sách đào tạo hiện tại có đáp ứng nhu cầu phát triển nhân lực không?
    Chưa hoàn toàn đáp ứng, tỷ lệ cán bộ được cử đi đào tạo dài hạn chỉ chiếm khoảng 19%, trong khi nhu cầu đào tạo quản lý và lý luận chính trị còn hạn chế. Nguồn kinh phí hỗ trợ đào tạo cũng còn thấp.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến sự hài lòng của nhân viên y tế tại Trung tâm?
    Thu nhập thấp, môi trường làm việc chật hẹp và áp lực công việc cao là những yếu tố chính ảnh hưởng đến sự hài lòng và động lực làm việc của nhân viên.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng nhân lực y tế tại Trung tâm?
    Cần phân công công việc phù hợp với năng lực, tăng cường đào tạo tại chỗ, áp dụng hệ thống khen thưởng và động viên hiệu quả, đồng thời cải thiện điều kiện làm việc.

  5. Nghiên cứu có đề xuất gì về chính sách thu hút nhân lực y tế?
    Nghiên cứu đề xuất xây dựng chính sách ưu đãi riêng biệt, tăng chỉ tiêu biên chế, cải thiện lương và phụ cấp, đồng thời tạo môi trường làm việc thân thiện để giữ chân nhân viên.

Kết luận

  • Trung tâm Y tế thành phố Mỹ Tho đang thiếu hụt nhân lực, đặc biệt là bác sĩ và nhân lực khối dự phòng, với tỷ lệ tuyển dụng thấp so với nhu cầu thực tế.
  • Trình độ chuyên môn của nhân lực chủ yếu ở mức đại học, nhưng tỷ lệ đào tạo nâng cao còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực.
  • Chính sách thu hút, đãi ngộ và môi trường làm việc chưa đủ hấp dẫn, làm giảm động lực và sự gắn bó của nhân viên y tế.
  • Cần có các giải pháp đồng bộ về chính sách tuyển dụng, đào tạo, cải thiện môi trường làm việc và đãi ngộ để nâng cao hiệu quả quản lý nhân lực.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp quản lý và cơ sở y tế trong việc xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực y tế phù hợp trong giai đoạn tiếp theo.

Các cơ quan quản lý và Trung tâm Y tế cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và nhà quản lý có thể liên hệ trực tiếp với Trung tâm Y tế thành phố Mỹ Tho hoặc Trường Đại học Y tế Công cộng.