Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh các bệnh viện công lập tại Việt Nam đang chịu tác động mạnh mẽ từ cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP, việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trở thành yêu cầu cấp thiết. Bệnh viện K Trung ương, một trong những cơ sở y tế hàng đầu, đã trải qua giai đoạn chuyển đổi từ năm 2016 đến 2018 với nhiều thay đổi trong công tác kế toán và quản lý tài chính. Tuy nhiên, thực trạng công tác kế toán quản trị tại bệnh viện này còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát chi phí và ra quyết định hiệu quả. Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng hệ thống kế toán quản trị phù hợp, giúp cung cấp thông tin tài chính kịp thời, chính xác, hỗ trợ lãnh đạo bệnh viện trong việc lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác kế toán và vận dụng kế toán quản trị tại Bệnh viện K Trung ương trong giai đoạn 2016-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị tại các bệnh viện công lập, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính trong bối cảnh tự chủ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị hiện đại, trong đó có:

  • Định nghĩa kế toán quản trị theo Viện Kế toán Quản trị Hoa Kỳ (IMA): Kế toán quản trị là quá trình cung cấp thông tin tài chính và phi tài chính nhằm hỗ trợ các nhà quản trị trong việc lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định.
  • Mô hình hệ thống kế toán quản trị bao gồm tổ chức bộ phận kế toán quản trị, hệ thống thu nhận và xử lý thông tin, xây dựng định mức chi phí, lập dự toán ngân sách và báo cáo kế toán quản trị.
  • Các khái niệm chính: định mức chi phí, dự toán ngân sách, phân loại chi phí (biến phí, định phí, chi phí hỗn hợp), phương pháp tính giá thành sản phẩm (truyền thống và hiện đại như ABC, Target Costing, Kaizen Costing, Life Cycle Costing).
  • Chức năng kế toán quản trị trong bệnh viện công lập: cung cấp thông tin phục vụ lập kế hoạch, kiểm soát chi phí, đánh giá hiệu quả hoạt động và hỗ trợ ra quyết định quản lý tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả kết hợp phân tích so sánh số liệu thực tế thu thập tại Bệnh viện K Trung ương trong giai đoạn 2016-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các báo cáo tài chính, kế toán và tài liệu liên quan đến công tác kế toán quản trị của bệnh viện trong thời gian này. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào các tài liệu và số liệu có sẵn tại bệnh viện. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, so sánh, phân tích định lượng và định tính nhằm đánh giá thực trạng, xác định ưu nhược điểm và đề xuất giải pháp xây dựng hệ thống kế toán quản trị phù hợp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2019, bao gồm thu thập số liệu, phân tích, xây dựng hệ thống và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác kế toán tại Bệnh viện K Trung ương cho thấy hệ thống kế toán tài chính được tổ chức tương đối đầy đủ nhưng kế toán quản trị còn chưa được tách bạch và chuyên môn hóa rõ ràng. Tỷ lệ chi phí quản lý và chi phí hành chính chiếm khoảng 15-18% tổng chi phí hoạt động, trong khi công tác kiểm soát chi phí chưa hiệu quả, dẫn đến khó khăn trong việc phân tích và kiểm soát chi phí chi tiết.

  2. Công tác lập dự toán ngân sách tại bệnh viện còn mang tính hình thức, chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa các phòng ban. Tỷ lệ chênh lệch giữa dự toán và thực hiện chi phí trong giai đoạn 2016-2018 dao động từ 10-12%, phản ánh sự thiếu chính xác và kịp thời trong việc dự báo và kiểm soát chi phí.

  3. Hệ thống báo cáo kế toán quản trị chưa được xây dựng đầy đủ và chưa đáp ứng được nhu cầu thông tin đa chiều cho các cấp quản lý. Các báo cáo chủ yếu tập trung vào báo cáo tài chính truyền thống, thiếu các báo cáo phân tích chi tiết về chi phí theo hoạt động, trung tâm chi phí và hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  4. Phân loại chi phí và tính giá thành chưa được thực hiện theo các phương pháp hiện đại như ABC hay Target Costing, dẫn đến việc phân bổ chi phí chưa chính xác, ảnh hưởng đến việc ra quyết định về giá dịch vụ và quản lý chi phí.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do bệnh viện chưa xây dựng được bộ phận kế toán quản trị chuyên trách, thiếu hệ thống thông tin kế toán quản trị đồng bộ và chưa áp dụng các phương pháp kế toán quản trị tiên tiến. So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện công lập khác, Bệnh viện K Trung ương có mức độ tự chủ tài chính cao hơn nhưng chưa tận dụng hiệu quả vai trò của kế toán quản trị trong quản lý chi phí và ra quyết định. Việc xây dựng hệ thống kế toán quản trị phù hợp sẽ giúp bệnh viện kiểm soát tốt hơn các khoản chi phí, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, đồng thời cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho lãnh đạo trong việc hoạch định chiến lược phát triển. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ chi phí dự toán và thực hiện, bảng phân loại chi phí theo hoạt động và báo cáo phân tích hiệu quả chi phí từng trung tâm chi phí để minh họa rõ nét hơn các vấn đề và giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng bộ phận kế toán quản trị chuyên trách tại Bệnh viện K Trung ương nhằm tách bạch rõ ràng công tác kế toán tài chính và kế toán quản trị, đảm bảo chuyên môn hóa và nâng cao hiệu quả cung cấp thông tin. Thời gian thực hiện dự kiến trong 6 tháng, do Ban Giám đốc bệnh viện chủ trì phối hợp với phòng Tài chính - Kế toán.

  2. Hoàn thiện hệ thống lập dự toán ngân sách theo mô hình từ dưới lên, tăng cường sự phối hợp giữa các phòng ban để nâng cao tính chính xác và khả thi của dự toán. Mục tiêu giảm tỷ lệ chênh lệch dự toán và thực hiện xuống dưới 5% trong vòng 1 năm.

  3. Áp dụng các phương pháp kế toán quản trị hiện đại như Activity Based Costing (ABC) để phân bổ chi phí chính xác hơn, giúp đánh giá hiệu quả từng dịch vụ và trung tâm chi phí. Thời gian triển khai trong 12 tháng, phối hợp với chuyên gia tư vấn kế toán quản trị.

  4. Xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị đa chiều cung cấp thông tin chi tiết về chi phí, hiệu quả hoạt động và hỗ trợ ra quyết định kịp thời. Báo cáo cần được thiết kế phù hợp với từng cấp quản lý, cập nhật định kỳ hàng tháng và quý.

  5. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực nhân sự kế toán quản trị, đảm bảo đội ngũ kế toán có đủ kiến thức và kỹ năng vận dụng các công cụ kế toán quản trị hiện đại. Kế hoạch đào tạo liên tục trong 2 năm, phối hợp với các trường đại học và tổ chức đào tạo chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các bệnh viện công lập: Nhận diện các vấn đề trong công tác kế toán quản trị, từ đó xây dựng hệ thống quản lý tài chính hiệu quả, nâng cao năng lực tự chủ và phát triển bền vững.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán bệnh viện: Áp dụng các kiến thức và giải pháp về tổ chức bộ máy, phương pháp lập dự toán, phân loại chi phí và báo cáo kế toán quản trị để cải thiện công tác kế toán nội bộ.

  3. Các nhà quản lý y tế và cơ quan quản lý nhà nước: Hiểu rõ vai trò của kế toán quản trị trong bệnh viện công lập, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ và giám sát hiệu quả công tác tài chính y tế.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Quản trị Kinh doanh, Tài chính - Kế toán: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực kế toán quản trị tại các đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị khác gì so với kế toán tài chính trong bệnh viện?
    Kế toán quản trị tập trung cung cấp thông tin nội bộ phục vụ quản lý, lập kế hoạch và ra quyết định, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phản ánh thông tin tài chính đã xảy ra và phục vụ đối tượng bên ngoài như cơ quan thuế, nhà đầu tư.

  2. Tại sao Bệnh viện K Trung ương cần xây dựng hệ thống kế toán quản trị riêng?
    Vì hệ thống kế toán quản trị giúp kiểm soát chi phí chi tiết, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định kịp thời và chính xác trong bối cảnh tự chủ tài chính.

  3. Phương pháp Activity Based Costing (ABC) có ưu điểm gì trong kế toán quản trị bệnh viện?
    Phương pháp ABC phân bổ chi phí dựa trên hoạt động thực tế, giúp xác định chính xác chi phí từng dịch vụ, từ đó quản lý chi phí hiệu quả và định giá dịch vụ hợp lý.

  4. Làm thế nào để giảm chênh lệch giữa dự toán và thực hiện chi phí tại bệnh viện?
    Cần xây dựng quy trình lập dự toán khoa học, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, cập nhật thông tin kịp thời và kiểm soát chặt chẽ trong quá trình thực hiện.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong việc triển khai hệ thống kế toán quản trị tại bệnh viện?
    Ban Giám đốc bệnh viện và phòng Tài chính - Kế toán là chủ thể chính, phối hợp với các phòng ban liên quan và chuyên gia tư vấn để xây dựng và vận hành hệ thống hiệu quả.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa các lý luận về kế toán quản trị và phân tích thực trạng công tác kế toán tại Bệnh viện K Trung ương trong giai đoạn 2016-2018.
  • Phát hiện nhiều hạn chế trong tổ chức bộ máy, lập dự toán, phân loại chi phí và báo cáo kế toán quản trị, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.
  • Đề xuất xây dựng bộ phận kế toán quản trị chuyên trách, áp dụng phương pháp kế toán quản trị hiện đại và hoàn thiện hệ thống báo cáo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Khuyến nghị tăng cường đào tạo nhân sự và phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban để triển khai thành công hệ thống kế toán quản trị.
  • Các bước tiếp theo là triển khai thí điểm hệ thống, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp, đồng thời mở rộng áp dụng cho các bệnh viện công lập khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại bệnh viện của bạn!